Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2015-2017, huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam đã tập trung đầu tư phát triển hệ thống giao thông đường bộ với tổng vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước (NSNN) tăng dần qua các năm, lần lượt là 52.688 triệu đồng năm 2015, 67.826 triệu đồng năm 2016 và 89.373 triệu đồng năm 2017. Hệ thống giao thông đường bộ đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, góp phần nâng cao năng lực giao lưu vùng miền, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cải thiện đời sống người dân. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước các dự án đầu tư giao thông tại huyện còn nhiều tồn tại như chất lượng đầu tư chưa cao, thủ tục hành chính phức tạp, năng lực cán bộ quản lý hạn chế, và nguồn vốn phân bổ chưa đồng đều.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước các dự án đầu tư giao thông đường bộ bằng nguồn vốn NSNN trên địa bàn huyện Quế Sơn giai đoạn 2015-2017, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn tiếp theo đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án giao thông đường bộ sử dụng vốn NSNN trên địa bàn huyện, với trọng tâm là các khâu quản lý từ quy hoạch, lập dự án, thực hiện đầu tư đến nghiệm thu và quyết toán vốn.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hoàn thiện công tác quản lý nhà nước, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, đảm bảo tiến độ, chất lượng công trình, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ vốn đầu tư giao thông trong tổng vốn đầu tư xã hội tăng từ 3,68% năm 2015 lên 5,23% năm 2017, cùng với sự gia tăng số lượng dự án từ 26 lên 41 dự án, phản ánh sự quan tâm đầu tư ngày càng lớn của huyện đối với lĩnh vực này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản, đặc biệt là quản lý dự án đầu tư giao thông đường bộ. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý dự án đầu tư công: Nhấn mạnh các giai đoạn của dự án gồm chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư và kết thúc đầu tư, với các nội dung quản lý nhà nước như lập quy hoạch, kế hoạch, thẩm định dự án, giám sát thi công, nghiệm thu và quyết toán vốn. Lý thuyết này giúp phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án giao thông sử dụng vốn NSNN.

  2. Lý thuyết quản lý nhà nước theo nguyên tắc tập trung dân chủ và phân cấp quản lý: Đề cập đến nguyên tắc phối hợp giữa quản lý theo ngành và lãnh thổ, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong quản lý nhà nước, đảm bảo tính minh bạch, công khai và hiệu quả trong sử dụng vốn đầu tư công.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: dự án đầu tư giao thông đường bộ, vốn ngân sách nhà nước, quản lý nhà nước dự án đầu tư, giải phóng mặt bằng, thẩm định dự án, đấu thầu, và quyết toán vốn đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và phân tích định lượng, định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Tổng hợp số liệu từ các báo cáo đầu tư xây dựng cơ bản của UBND huyện Quế Sơn giai đoạn 2015-2017, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Xây dựng 2014, Nghị định 37/2015/NĐ-CP, Thông tư 01/2015/TT-BXD, các kết luận thanh tra, kiểm toán và tài liệu quy hoạch phát triển giao thông tỉnh Quảng Nam.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích, tổng hợp số liệu đầu tư, so sánh tỷ trọng vốn đầu tư giao thông trong tổng vốn đầu tư xã hội; đánh giá thực trạng quản lý qua các khâu quy hoạch, lập dự án, thực hiện đầu tư, giải phóng mặt bằng, đấu thầu và quyết toán vốn; sử dụng phương pháp đánh giá và so sánh để xác định hiệu quả quản lý.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các dự án giao thông đường bộ sử dụng vốn NSNN trên địa bàn huyện Quế Sơn trong giai đoạn 2015-2017, với tổng số 100 dự án được phân tích chi tiết.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2018, hoàn thiện luận văn năm 2019, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2019-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng vốn đầu tư giao thông từ NSNN: Tổng vốn đầu tư giao thông đường bộ từ NSNN trên địa bàn huyện tăng từ 52.688 triệu đồng năm 2015 lên 89.373 triệu đồng năm 2017, tương đương mức tăng khoảng 70%. Tỷ trọng vốn đầu tư giao thông trong tổng vốn đầu tư xã hội cũng tăng từ 3,68% lên 5,23%.

  2. Số lượng dự án tăng nhanh: Số dự án giao thông sử dụng vốn NSNN tăng từ 26 dự án năm 2015 lên 41 dự án năm 2017, cho thấy sự mở rộng quy mô đầu tư và đa dạng hóa các công trình giao thông.

  3. Chất lượng công tác chuẩn bị đầu tư còn hạn chế: Nhiều dự án có hồ sơ khảo sát, thiết kế kỹ thuật và dự toán chưa chính xác, dẫn đến phát sinh chi phí và kéo dài thời gian thực hiện. Ví dụ, một số công trình có chênh lệch tổng mức đầu tư trước và sau thẩm định lên đến hàng trăm triệu đồng do sai sót trong tính toán khối lượng và đơn giá.

  4. Công tác giải phóng mặt bằng và tái định cư còn nhiều khó khăn: Mặc dù có tiến bộ trong vận động người dân bàn giao mặt bằng, nhưng việc bố trí tái định cư chưa kịp thời, hỗ trợ sinh kế còn hạn chế, ảnh hưởng đến tiến độ thi công và đời sống người dân tái định cư.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trong quản lý dự án đầu tư giao thông tại huyện Quế Sơn bao gồm năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, quy trình thủ tục hành chính phức tạp, và sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các bên liên quan. So với các huyện lân cận như Duy Xuyên và Thăng Bình, Quế Sơn còn thiếu sự minh bạch trong lựa chọn nhà thầu và chưa áp dụng triệt để các biện pháp kiểm soát chất lượng dự án.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng vốn đầu tư theo năm, bảng so sánh số lượng dự án và tỷ lệ vốn đầu tư giao thông trong tổng vốn đầu tư xã hội, cũng như bảng chênh lệch dự toán trước và sau thẩm định để minh họa các vấn đề về chất lượng chuẩn bị đầu tư.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của công tác quản lý nhà nước trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn NSNN, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực quản lý, cải cách thủ tục hành chính và tăng cường giám sát, thanh tra trong quá trình thực hiện dự án.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ quản lý dự án: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn về quản lý dự án, thẩm định thiết kế và đấu thầu cho cán bộ huyện và xã, nhằm nâng cao chất lượng công tác quản lý và giảm thiểu sai sót trong quá trình thực hiện. Thời gian thực hiện: 2019-2021; Chủ thể: UBND huyện phối hợp với các viện đào tạo.

  2. Hoàn thiện quy trình chuẩn bị đầu tư và thẩm định dự án: Xây dựng quy định chặt chẽ về hồ sơ khảo sát, thiết kế kỹ thuật và dự toán, áp dụng cơ chế bảo hành sản phẩm thiết kế và chế tài xử lý vi phạm. Thời gian: 2019-2020; Chủ thể: Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện.

  3. Minh bạch và nâng cao hiệu quả công tác đấu thầu: Áp dụng hình thức đấu thầu rộng rãi, tránh chỉ định thầu không đúng quy định; tăng cường kiểm tra, giám sát quá trình lựa chọn nhà thầu để đảm bảo cạnh tranh và chất lượng thi công. Thời gian: 2019-2022; Chủ thể: UBND huyện, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh.

  4. Cải thiện công tác giải phóng mặt bằng và hỗ trợ tái định cư: Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan liên quan, đảm bảo bố trí tái định cư kịp thời, đa dạng hóa hình thức hỗ trợ sinh kế cho người dân bị ảnh hưởng. Thời gian: 2019-2023; Chủ thể: UBND huyện, các xã, thị trấn.

  5. Tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ, công khai kết quả thanh tra, xử lý nghiêm các sai phạm trong quản lý và sử dụng vốn đầu tư công. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Thanh tra tỉnh, UBND huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện và xã: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý dự án đầu tư giao thông, áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả, từ đó cải thiện chất lượng và tiến độ dự án.

  2. Các chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án: Tham khảo để hoàn thiện quy trình lập, thẩm định dự án, đấu thầu và giám sát thi công, giảm thiểu rủi ro và lãng phí vốn đầu tư.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý dự án: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước dự án đầu tư công, đặc biệt trong lĩnh vực giao thông đường bộ tại địa phương miền núi trung du.

  4. Các cơ quan thanh tra, kiểm toán và quản lý tài chính công: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát và xử lý các vi phạm trong quản lý vốn đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước các dự án đầu tư giao thông đường bộ là gì?
    Quản lý nhà nước các dự án đầu tư giao thông đường bộ là việc Nhà nước sử dụng các công cụ chính sách để điều chỉnh, giám sát và kiểm soát các hoạt động đầu tư nhằm đảm bảo dự án thực hiện đúng quy hoạch, tiến độ, chất lượng và hiệu quả sử dụng vốn.

  2. Tại sao công tác chuẩn bị đầu tư lại quan trọng?
    Chuẩn bị đầu tư là giai đoạn tiền đề quyết định thành công của dự án, bao gồm khảo sát, lập báo cáo kinh tế kỹ thuật và dự toán. Chuẩn bị tốt giúp giảm thiểu sai sót, phát sinh chi phí và đảm bảo tiến độ thi công.

  3. Những khó khăn chính trong công tác giải phóng mặt bằng tại Quế Sơn là gì?
    Khó khăn gồm việc bố trí tái định cư chưa kịp thời, hỗ trợ sinh kế hạn chế, sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các bên và một số hộ dân không đồng thuận với giá bồi thường hoặc phạm vi thu hồi đất.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác đấu thầu?
    Cần áp dụng hình thức đấu thầu rộng rãi, minh bạch, tránh chỉ định thầu không đúng quy định, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát và nâng cao năng lực cán bộ tham gia đấu thầu.

  5. Vai trò của vốn ngân sách nhà nước trong đầu tư giao thông đường bộ như thế nào?
    Vốn NSNN là nguồn vốn chủ yếu, không hoàn lại, đầu tư cho các công trình có quy mô lớn, thời gian thu hồi vốn dài, mang tính công cộng và phát triển kinh tế - xã hội bền vững, do đó cần quản lý chặt chẽ để tránh thất thoát, lãng phí.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước các dự án đầu tư giao thông đường bộ tại huyện Quế Sơn giai đoạn 2015-2017 đã đạt được nhiều kết quả tích cực với sự gia tăng vốn đầu tư và số lượng dự án.
  • Tuy nhiên, còn tồn tại nhiều hạn chế về chất lượng chuẩn bị đầu tư, công tác giải phóng mặt bằng, đấu thầu và năng lực quản lý cán bộ.
  • Luận văn đã đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, bao gồm đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy trình, minh bạch đấu thầu và cải thiện công tác tái định cư.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2019-2025, đồng thời tăng cường giám sát, thanh tra để đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.
  • Khuyến khích các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và nhà nghiên cứu tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm thúc đẩy phát triển giao thông bền vững tại địa phương.

Hãy bắt đầu hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý các dự án đầu tư giao thông, góp phần phát triển kinh tế - xã hội huyện Quế Sơn một cách bền vững và hiệu quả!