I. Tổng Quan Về Quản Lý Ngân Sách Nhà Nước Nghiên cứu Vai trò
Ngân sách Nhà nước (NSNN) bao gồm toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định để bảo đảm thực hiện các chức năng của Nhà nước. NSNN là công cụ chính điều chỉnh nền kinh tế vĩ mô và giữ vai trò quan trọng trong việc huy động và phân phối các nguồn lực của nền kinh tế nhằm đảm bảo các hoạt động của Nhà nước, đồng thời góp phần phân phối các nguồn lực để thúc đẩy phát triển kinh tế ổn định và bền vững, giải quyết những vấn đề an sinh xã hội, thực hiện công bằng cũng như đảm bảo hoạt động của hệ thống chính trị. Trong công cuộc đổi mới toàn diện nền kinh tế Việt Nam chuyển sang vận hành theo cơ chế thị trường, ngân sách Nhà nước trở thành một trong những công cụ điều tiết vĩ mô quan trọng; giữ vai trò chủ yếu trong việc huy động và phân phối các nguồn lực của nền kinh tế nhằm đảm bảo các hoạt động của Nhà nước, đồng thời góp phần phân phối các nguồn lực để thúc đẩy phát triển kinh tế ổn định và bền vững…
1.1. Tầm Quan Trọng của Quản Lý Ngân Sách trong Kinh Tế Thị Trường
Trong bối cảnh kinh tế thị trường, quản lý ngân sách hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững. Việc huy động và phân bổ nguồn lực một cách hợp lý giúp Nhà nước thực hiện các chức năng của mình, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội. Theo tài liệu gốc, NSNN đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh nền kinh tế vĩ mô và phân phối nguồn lực.
1.2. Chức Năng và Vai Trò của Ngân Sách Nhà Nước trong Xã Hội
Ngân sách nhà nước không chỉ là công cụ tài chính mà còn là phương tiện để thực hiện các mục tiêu xã hội. Việc phân bổ ngân sách cho giáo dục, y tế, và các chương trình an sinh xã hội giúp cải thiện đời sống người dân và giảm bất bình đẳng. Theo tài liệu, NSNN góp phần phân phối các nguồn lực để thúc đẩy phát triển kinh tế ổn định và bền vững, giải quyết những vấn đề an sinh xã hội.
II. Thách Thức Trong Quản Lý Ngân Sách tại Sở Tài Chính Hà Nội
Tuy nhiên trong quá trình thực hiện quản lý thu chi ngân sách nhà nước tại Việt Nam vẫn bộc lộ những điểm bất cập như việc lập, chấp hành và quyết toán ngân sách còn chậm và chưa đầy đủ, hợp lý… Do đó, rất cần có những biện pháp mạnh mẽ và hữu hiệu từ phía các cơ quan quản lý ngân sách nhà nước từ Trung ương đến địa phương nhằm khắc phục tình trạng trên. Sở Tài chính Hà Nội là cơ quan quản lý chuyên ngành trực thuộc Uỷ ban nhân dân thành phố Hà Nội có chức năng tham mưu, giúp Uỷ ban nhân dân thành phố thực hiện quản lý nhà nước về tài chính – ngân sách của địa phương, tổ chức quản lý chu trình ngân sách địa phương theo quy định của pháp luật.
2.1. Bất Cập Trong Lập Chấp Hành và Quyết Toán Ngân Sách
Một trong những thách thức lớn nhất trong quản lý ngân sách là sự chậm trễ và thiếu đầy đủ trong quá trình lập, chấp hành và quyết toán ngân sách. Điều này gây khó khăn cho việc điều hành ngân sách và ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực. Cần có các biện pháp mạnh mẽ để khắc phục tình trạng này, theo như tài liệu gốc đã đề cập.
2.2. Khó Khăn trong Quản Lý Ngân Sách tại Sở Tài Chính Hà Nội
Sở Tài chính Hà Nội, với vai trò là cơ quan quản lý chuyên ngành, đối mặt với nhiều khó khăn trong việc đảm bảo tuân thủ quy định và hiệu quả sử dụng ngân sách. Việc quản lý chu trình ngân sách địa phương đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị và sự am hiểu sâu sắc về quy định pháp luật.
2.3. Mở Rộng Địa Bàn và Ảnh Hưởng Đến Quản Lý Ngân Sách Nhà Nước
Thành phố Hà Nội mở rộng hơn do sát nhập thêm các quận, huyện từ Hà Tây kèm theo một số quận, huyện mới được thành lập do chia tách, nên địa bàn phân tán rộng, số lượng các đơn vị quản lý hành chính, chính quyền địa phương nhiều hơn dẫn đến việc quản lý ngân sách nhà nước còn gặp nhiều khó khăn. Tại một số quận, huyện ở xa trung tâm, quy trình lập, chấp hành và quyết toán ngân sách còn chậm đổi mới so với yêu cầu phát triển, còn có những điểm chưa phù hợp và chưa đúng theo quy định của Nhà nước.
III. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Quản Lý Ngân Sách tại Hà Nội
Trong quá trình cải cách tài chính công ở Việt Nam, cùng với sự hoàn thiện môi trường pháp lý, các cơ quan quản lý chuyên ngành nói chung và Sở Tài chính Hà Nội nói riêng đã có nhiều cải tiến trong công tác quản lý NSNN và đã đem lại kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên, trên thực tế, do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, hoạt động quản lý ngân sách Nhà nước của Sở Tài chính Hà Nội vẫn xuất hiện những tồn tại, bất cập.
3.1. Hoàn Thiện Quy Trình Lập và Quyết Toán Ngân Sách Nhà Nước
Để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, cần tập trung vào việc hoàn thiện quy trình lập và quyết toán ngân sách. Điều này bao gồm việc áp dụng các phương pháp dự báo chính xác hơn, tăng cường sự tham gia của các bên liên quan, và đảm bảo tính minh bạch trong quá trình quyết toán.
3.2. Tăng Cường Kiểm Tra và Giám Sát Sử Dụng Ngân Sách
Việc kiểm tra và giám sát chặt chẽ quá trình sử dụng ngân sách là yếu tố quan trọng để ngăn chặn lãng phí và tham nhũng. Cần tăng cường vai trò của các cơ quan kiểm toán và thanh tra, đồng thời khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong việc giám sát chi tiêu công.
3.3. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Quản Lý Ngân Sách
Đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách cần được trang bị kiến thức và kỹ năng chuyên môn vững vàng để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công việc. Cần có các chương trình đào tạo và bồi dưỡng thường xuyên để nâng cao năng lực cho cán bộ.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Quản Lý Thu Chi Ngân Sách Hiệu Quả
Tình trạng quản lý thu, chi ngân sách Nhà nước vẫn chưa bao quát được hết các nguồn thu cũng như các khoản chi; chưa có quan điểm xử lý rõ ràng về các khoản thu, chi sai quy định của Nhà nước hoặc chưa tập trung quản lý ngân sách Nhà nước có hiệu quả. Công tác thanh tra kiểm tra là khâu rất quan trọng, nhưng chưa được quan tâm đúng mức. Đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách còn hạn chế về chuyên môn, kinh nghiệm và chưa thực sự áp dụng những tiến bộ khoa học trong công tác để nâng cao hiệu quả công việc.
4.1. Giải Pháp Quản Lý Thu Ngân Sách Nhà Nước
Để quản lý thu ngân sách nhà nước hiệu quả, cần tăng cường công tác thu thuế, mở rộng cơ sở thuế, và chống thất thu thuế. Đồng thời, cần tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển để tăng nguồn thu cho ngân sách.
4.2. Giải Pháp Quản Lý Chi Ngân Sách Nhà Nước
Để quản lý chi ngân sách nhà nước hiệu quả, cần ưu tiên các khoản chi cho đầu tư phát triển, giáo dục, y tế, và các chương trình an sinh xã hội. Đồng thời, cần kiểm soát chặt chẽ các khoản chi thường xuyên và giảm thiểu lãng phí.
4.3. Tăng Cường Thanh Tra Kiểm Tra và Xử Lý Vi Phạm
Công tác thanh tra, kiểm tra là khâu rất quan trọng, nhưng chưa được quan tâm đúng mức. Đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách còn hạn chế về chuyên môn, kinh nghiệm và chưa thực sự áp dụng những tiến bộ khoa học trong công tác để nâng cao hiệu quả công việc. Với vai trò là cơ quan quản lý chuyên môn, rất cần có sự hướng dẫn, chỉ đạo, kiểm tra, kiểm soát của Sở Tài chính Hà Nội để hoạt động quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hà Nội chính xác và hiệu quả hơn.
V. Nghiên Cứu Quản Lý Ngân Sách Đánh Giá và Đề Xuất
Với vai trò là cơ quan quản lý chuyên môn, rất cần có sự hướng dẫn, chỉ đạo, kiểm tra, kiểm soát của Sở Tài chính Hà Nội để hoạt động quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hà Nội chính xác và hiệu quả hơn. Thực tiễn đó đặt ra đòi hỏi khách quan phải nghiên cứu để tìm ra giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện hoạt động quản lý ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Hà Nội đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Chính vì lý do đó, tác giả chọn đề tài “Quản lý ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Hà Nội” cho luận án tiến sĩ của mình.
5.1. Mục Tiêu và Nhiệm Vụ Nghiên Cứu
Thông qua nghiên cứu thực trạng hoạt động quản lý ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Hà Nội; kiểm định, đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố khách quan và chủ quan đến hoạt động quản lý ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Hà Nội, luận án đề xuất các giải pháp có cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm hoàn thiện hoạt động quản lý ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Hà Nội.
5.2. Câu Hỏi Nghiên Cứu
Thực hiện đề tài luận án nhằm trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau: - Quản lý ngân sách nhà nước theo cách tiếp cận từ một cơ quan quản lý chuyên ngành ở địa phương – cơ sở lý luận và thực tiễn? - Nội dung quản lý ngân sách địa phương, các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách Nhà nước cấp địa phương? - Kinh nghiệm quản lý ngân sách tại một địa phương và bài học nào cho Sở Tài chính Hà Nội trong quản lý ngân sách nhà nước?
VI. Kết Luận Hoàn Thiện Quản Lý Ngân Sách Nhà Nước Tại Hà Nội
Luận án nghiên cứu hoạt động quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hà Nội do Sở Tài chính Hà Nội là cơ quan tài chính chuyên ngành được giao nhiệm vụ, bao gồm cả các đơn vị quản lý thu, các đơn vị quản lý chi ngân sách trực thuộc sự quản lý của Sở Tài chính Hà Nội, và các đơn vị thụ hưởng ngân sách địa phương trên địa bàn thành phố Hà Nội. Luận án nghiên cứu thực trạng hoạt động quản lý ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Hà Nội trong giai đoạn 2010 - 2017 và đề xuất các giải pháp hoàn thiện hoạt động quản lý ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Hà Nội đến 2025, tầm nhìn 2030.
6.1. Đóng Góp Mới Của Luận Án
Luận án góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nước cấp địa phương. Luận án đề xuất được hệ thống tiêu chí đánh giá hoạt động quản lý ngân sách cấp địa phương. Luận án xây dựng được khung phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý ngân sách cấp địa phương.
6.2. Giải Pháp Hoàn Thiện Quản Lý Ngân Sách Nhà Nước
Luận án đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động quản lý ngân sách Nhà nước của Sở Tài chính Hà Nội: (i) Hoàn thiện về việc phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước; (ii) Đổi mới quy trình lập và quyết định dự toán NSNN; (iii) Tăng cường hoạt động trong quá trình chấp hành NSNN; (iv) Đổi mới trong thực hiện quyết toán NSNN; (v) Quản lý và sử dụng có hiệu quả các khoản chi NSNN; (vi) Tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý kịp thời vi phạm trong quản lý NSNN; (vii) Tăng cường cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ tiên tiến trong công tác quản lý thu, chi NSNN; (viii) Nâng cao trình độ cán bộ, công chức đáp ứng các nhu cầu về quản lý NSNN.
