Đánh giá hiệu quả dự án ứng dụng mô hình thông tin công trình BIM trong quản lý thiết kế hạ tầng kỹ thuật đô thị

• Tác giả: Trần Anh Hân
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Anh Thư
• Trường học: Trường Đại học Bách Khoa – ĐHQG -HCM
• Chuyên ngành: Quản lý xây dựng
• Đề tài: Đánh giá hiệu quả dự án ứng dụng mô hình thông tin công trình (BIM) trong quản lý thiết kế công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CẢM ƠN
• SƠ LƯỢC VỀ ĐỀ TÀI
• ABSTRACT
• LỜI CAM ĐOAN
• MỤC LỤC
• 1. CHƯƠNG 1: Đặt vấn đề nghiên cứu
• 1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.3. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Ý nghĩa của đề tài
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 2.1. Khái niệm về mô hình thông tin công trình (BIM)
• 2.2. Các cấp độ mô hình thông tin công trình
• 2.3. Tổng quan tình hình nghiên cứu BIM trong và ngoài nước về việc áp dụng BIM vào các dự án hạ tầng kỹ thuật
• 2.4. Tình hình nghiên cứu ngoài nước
• 2.5. Tình hình nghiên cứu trong nước
• 2.6. Quá trình khai thác BIM tại Việt Nam
• 2.7. Tổng quan về BIM trong thiết kế và quản lý thiết kế công trình hạ tầng kỹ thuật
• 2.8. Trong thiết kế hạ tầng kỹ thuật
• 2.9. Trong quản lý thiết kế hạ tầng kỹ thuật
• 2.10. Ứng dụng của BIM trong dự án hạ tầng kỹ thuật
• 2.11. Quy trình thiết kế hạ tầng kỹ thuật CAD 2D thông thường
• 2.12. Thực trạng thiết kế hạ tầng kỹ thuật CAD 2D hiện nay
• 2.13. Hạn chế trong việc thể hiện mô hình không gian 3 chiều
• 2.14. Thời gian và công sức
• 2.15. Khó khăn trong việc cập nhật và quản lý
• 2.16. Rủi ro sai sót
• 2.17. Hạn chế trong trình bày
• 2.18. Thực trạng áp dụng BIM trong thiết kế hạ tầng kỹ thuật ở Việt Nam
• 2.19. Các yếu tố rào cản ảnh hưởng đến thiết kế và quản lý thiết kế các dự án hạ tầng kỹ thuật
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Các tài liệu và tiêu chuẩn về BIM
• 3.2. Tài liệu và tiêu chuẩn nước ngoài
• 3.3. Tài liệu, Tiêu chuẩn và Quyết định trong nước
• 3.4. Quy trình thực hiện nghiên cứu
• 3.5. Thu thập dữ liệu khảo sát đánh giá tính hiệu quả cho dự án
• 3.6. Quy trình thu thập dữ liệu
• 3.7. Thiết lập bảng khảo sát thu thập dữ liệu đánh giá quy trình
• 3.8. Kiểm định dữ liệu khảo sát
• 4. CHƯƠNG 4: XÂY DỰNG QUY TRÌNH ÁP DỤNG MÔ HÌNH BIM TRONG THIẾT KẾ HỆ THỐNG HẠ TẦNG KỸ THUẬT
• 4.1. Quy trình thiết kế hệ thống hạ tầng áp dụng dụng mô hình BIM
• 4.2. Input – Dữ liệu đầu vào
• 4.3. Process – Quá trình xử lý dữ liệu
• 4.4. Output – Dữ liệu đầu ra
• 4.5. Các mục tiêu chính và ứng dụng mô hình BIM
• 4.6. Một số khái niệm trong kế hoạch thực hiện BIM
• 4.7. Các ứng dụng BIM
• 4.8. Mức độ phát triển mô hình thông tin (LOD)
• 4.9. Các quy ước chung
• 4.10. Quy ước về tọa độ và đơn vị
• 4.11. Quy ước về đặt tên file
• 4.12. Quy ước về màu sắc
• 4.13. Tổ chức nhân sự, vai trò và trách nhiệm của từng vị trí
• 4.14. Sơ đồ tổ chức thực hiện dự án
• 4.15. Vai trò và trách nhiệm của một số vị trí trong việc triển khai áp dụng BIM:
• 4.16. Xây dựng quy trình phối hợp thực hiện
• 4.17. Quy trình thực hiện dự án
• 4.18. Quy trình điều phối thiết kế
• 4.19. Quy trình phối hợp thông tin trên CDE
• 4.20. Quy trình thực hiện modeling
• 4.21. Quy trình phối hợp đa hệ 3D – 3D Coordination
• 4.22. Quy trình xử lý xung đột và giao cắt
• 4.23. Kiểm soát chất lượng
• 4.24. Phương thức kiểm tra quản lý chất lượng
• 4.25. Mức độ chính xác của mô hình và dung sai
• 4.26. Phương pháp dựng hình
• 4.27. Các yêu cầu đối với đối tượng là mô hình (Xem phụ lục 2)
• 4.28. Sản phẩm bàn giao
• 4.29. Mô hình BIM
• 4.30. Quy tắc đặt tên tập tin (file CIVIL 3D – REVIT - NAVIS)
• 5. CHƯƠNG 5: QUY TRÌNH TRIỂN KHAI DỰ ÁN ỨNG DỤNG MÔ HÌNH BIM VÀO THIẾT KẾ VÀ QUẢN LÝ THIẾT KẾ THỰC TẾ (CASE STUDY)
• 5.1. Giới thiệu sơ lược về dự án và mục tiêu chính nghiên cứu điển hình
• 5.2. Tổng quan về dự án
• 5.3. Mục tiêu của nghiên cứu điển hình
• 5.4. Phạm vi công việc triển khai của dự án
• 5.5. Nguyên tắc đặt tên cho dự án
• 5.6. Chiến lược chia tách mô hình thông tin
• 5.7. Phân chia cấu trúc dữ liệu theo các hạng mục hạ tầng
• 5.8. Chia sẻ dữ liệu giữa các bộ môn trong dự án
• 5.9. Quy trình tạo lập mô hình bim và phối hợp
• 5.10. Sử dụng CDE trong dự án ABC
• 5.11. Tham chiếu dự liệu trong dự án
• 5.12. Các quy định - hướng dẫn sử dụng CDE
• 5.13. Lịch trao đổi dữ liệu và phối hợp thực hiện dự án
• 5.14. Model các đối tượng hạ tầng bằng Civil 3D và Revit cho dự án ABC
• 5.15. Các đối tượng model bằng Civil 3D
• 5.16. Các đối tượng model bằng Revit
• 5.17. Bốc khối lượng các hạng mục hạ tầng bằng Civil 3D và Revit cho dự án ABC
• 5.18. Các đối tượng bằng Civil 3D
• 5.19. Các đối tượng bằng Revit
• 5.20. Kiểm soát chất lượng
• 5.21. Sản phẩm bàn giao
• 6. CHƯƠNG 6: ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ THỰC HIỆN NGHIÊN CỨU
• 6.1. So sánh giữa dự án thiết kế hạ tầng 2D (sử dụng CAD 2D) và dự án hạ tầng 3D (sử dụng BIM 3D)
• 6.2. Tác động ảnh hưởng của BIM đến chi phí, tiến độ và chất lượng
• 6.3. Đánh giá quy trình thông qua việc khảo sát
• 6.4. Kết quả thu thập dữ liệu đánh giá từ khảo sát
• 6.5. Thống kê mô tả đặc điểm của đối tượng đánh giá khảo sát
• 6.6. Bảng xếp hạng các tiêu chí theo trị trung bình
• 6.7. Kiểm định độ tin cậy thang đo Cronbach’s Alpha
• 6.8. Đánh giá từ chuyên gia
• 6.9. Kết luận tổng quan
• 6.10. Thành tựu và kết quả đạt được
• 6.11. Giới hạn của đề tài
• 6.12. Đề xuất hướng nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC HÌNH ẢNH
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

I. Tổng Quan về Đánh Giá Hiệu Quả Dự Án BIM Hạ Tầng

Cuộc sống hiện đại ngày càng phát triển, kéo theo sự ứng dụng mạnh mẽ của công nghệ 4.0 vào nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong xây dựng. Công trình hạ tầng kỹ thuật ngày càng được quan tâm và đầu tư để đáp ứng nhu cầu sống của người dân, nâng cao chất lượng cuộc sống và kết nối các vùng, tạo động lực cho phát triển kinh tế. Tuy nhiên, khái niệm và tầm ảnh hưởng của hạ tầng kỹ thuật đến đời sống vẫn chưa được khai thác đầy đủ.

Luận văn này tập trung vào đánh giá hiệu quả của việc ứng dụng mô hình thông tin công trình BIM trong quản lý thiết kế các công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị. Mục tiêu là xác định những lợi ích, thách thức và tác động của BIM đến quá trình thiết kế, quản lý dự án, chi phí, tiến độ và chất lượng. Từ đó, đề xuất quy trình áp dụng BIM vào thiết kế, so sánh với phương pháp thiết kế 2D truyền thống và xây dựng quy trình cụ thể áp dụng chung cho các dự án hạ tầng kỹ thuật.

1.1. Tầm Quan Trọng của Hạ Tầng Kỹ Thuật Đô Thị

Hạ tầng kỹ thuật đô thị là xương sống của sự phát triển kinh tế và xã hội. Đây là một trong những hạng mục quan trọng trong hệ thống đô thị và nông thôn của quốc gia, nhờ nó mà việc kết nối các đô thị với nhau, kết nối giữa khu vực đô thị với khu vực nông thôn trở nên dễ dàng và nhanh chóng hơn, tạo động lực cho sự phát triển về kinh tế. Ví dụ, hệ thống giao thông hiện đại giúp giảm thời gian di chuyển, thúc đẩy thương mại và du lịch. Hệ thống cấp thoát nước đảm bảo vệ sinh môi trường và sức khỏe cộng đồng. Ứng dụng BIM vào quản lý thiết kế giúp tối ưu hóa các hệ thống này.

1.2. Giới Thiệu Chung về Ứng Dụng BIM trong Xây Dựng

Mô hình thông tin công trình BIM không chỉ là một công cụ thiết kế 3D, mà còn là một quy trình quản lý thông tin toàn diện trong suốt vòng đời dự án. Việc ứng dụng công nghệ BIM cho phép các bên liên quan (chủ đầu tư, nhà thiết kế, nhà thầu,...) cộng tác hiệu quả hơn, giảm thiểu sai sót và xung đột trong quá trình thiết kế và thi công. Nó tích hợp thông tin từ thiết kế, xây dựng đến vận hành, bảo trì.

1.3. Mục Tiêu và Phạm Vi Nghiên Cứu Đề Tài Luận Văn

Luận văn tập trung vào việc phân tích những tồn tại trong thiết kế hạ tầng kỹ thuật sử dụng phương án thiết kế 2D truyền thống. Từ đó đưa ra quy trình thiết kế mới áp dụng mô hình thông tin công trình (BIM) và đánh giá mức độ hiệu quả của quy trình thông qua nghiên cứu điển hình (Case study) và thu thập dữ liệu khảo sát đánh giá từ các đối tượng khảo sát và các chuyên gia trong lĩnh vực thiết kế hạ tầng kỹ thuật. Mục tiêu chính là chứng minh rằng việc áp dụng BIM mang lại hiệu quả cao hơn so với phương pháp truyền thống, đồng thời đưa ra các khuyến nghị để triển khai BIM thành công trong thực tế.

II. Các Vấn Đề Rủi Ro Thiết Kế Hạ Tầng CAD 2D Hiện Nay

Thiết kế hạ tầng kỹ thuật bằng phần mềm CAD 2D truyền thống bộc lộ nhiều hạn chế, gây ra rủi ro và ảnh hưởng đến hiệu quả dự án. Việc thiếu khả năng thể hiện mô hình không gian 3 chiều gây khó khăn trong việc hình dung, phát hiện xung đột và phối hợp giữa các bộ môn. Thời gian và công sức bỏ ra cho việc chỉnh sửa, cập nhật bản vẽ cũng rất lớn, đặc biệt khi có thay đổi thiết kế. Những hạn chế này dẫn đến sai sót, chậm tiến độ và tăng chi phí dự án. Theo luận văn, 'Vấn đề thiết kế và quản lý thiết kế các dự án hạ tầng kỹ thuật hiện nay vẫn còn tồn tại nhiều rủi ro, nó tác động không nhỏ đến hiệu quả của dự án đặc biệt ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí, chất lượng và tiến độ của cả dòng đời dự án.'

2.1. Khó Khăn trong Thể Hiện Mô Hình Không Gian Ba Chiều

Sử dụng CAD 2D, các kỹ sư phải dựa vào bản vẽ phẳng để hình dung không gian 3D, điều này dễ dẫn đến sai sót trong việc bố trí, phối hợp các hệ thống hạ tầng. Rất khó để phát hiện các xung đột tiềm ẩn giữa đường ống, cáp điện, cống thoát nước, v.v. trước khi thi công. Điều này dẫn đến việc phải sửa chữa, điều chỉnh tại công trường, gây tốn kém và chậm trễ. Thể hiện mô hình bằng BIM 3D sẽ giúp khắc phục nhược điểm này.

2.2. Tốn Thời Gian Cập Nhật và Quản Lý Bản Vẽ Thiết Kế

Khi có thay đổi thiết kế, việc cập nhật bản vẽ CAD 2D tốn rất nhiều thời gian và công sức. Các kỹ sư phải chỉnh sửa từng bản vẽ một cách thủ công, dễ gây ra sai sót và thiếu đồng bộ. Việc quản lý phiên bản bản vẽ cũng trở nên phức tạp, dễ gây nhầm lẫn và sử dụng bản vẽ cũ. BIM giúp tự động cập nhật bản vẽ, giảm thiểu sai sót và tiết kiệm thời gian.

2.3. Tăng Rủi Ro Sai Sót và Hạn Chế trong Trình Bày

Do khó khăn trong việc hình dung không gian 3D và cập nhật bản vẽ thủ công, thiết kế CAD 2D tiềm ẩn nhiều rủi ro sai sót. Việc trình bày ý tưởng thiết kế cho chủ đầu tư, cộng đồng cũng gặp nhiều hạn chế do bản vẽ 2D khó hình dung. Sử dụng mô hình BIM trực quan hơn, giúp các bên liên quan hiểu rõ hơn về thiết kế.

III. Phương Pháp Đánh Giá Hiệu Quả Dự Án Ứng Dụng BIM

Đánh giá hiệu quả của việc ứng dụng BIM trong quản lý thiết kế cần một phương pháp tiếp cận toàn diện, bao gồm thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, phân tích định lượng và định tính. Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp: nghiên cứu tài liệu, khảo sát, phỏng vấn chuyên gia và nghiên cứu điển hình (case study). Việc so sánh dự án thiết kế bằng BIM với dự án thiết kế bằng CAD 2D là một phần quan trọng của quá trình đánh giá. Các chỉ số như chi phí, tiến độ, chất lượng và mức độ hài lòng của các bên liên quan được sử dụng để đo lường hiệu quả.

3.1. Nghiên Cứu Tài Liệu và Tiêu Chuẩn Về BIM

Việc nắm vững các tài liệu, tiêu chuẩn về BIM là cơ sở quan trọng để đánh giá hiệu quả ứng dụng BIM. Nghiên cứu các tiêu chuẩn quốc tế (ví dụ: ISO 19650) và các quy định, hướng dẫn của Việt Nam (ví dụ: Quyết định 258/QĐ-TTg) giúp hiểu rõ về quy trình, yêu cầu kỹ thuật và các khía cạnh pháp lý liên quan đến BIM. Tài liệu của INNO cũng giúp cho việc nghiên cứu được thực tế hơn.

3.2. Thu Thập Dữ Liệu Khảo Sát và Phỏng Vấn Chuyên Gia

Khảo sát các kỹ sư, kiến trúc sư, nhà quản lý dự án có kinh nghiệm sử dụng BIM giúp thu thập thông tin về những lợi ích, thách thức và kinh nghiệm thực tế khi triển khai BIM. Phỏng vấn chuyên gia đầu ngành cung cấp những đánh giá sâu sắc về tiềm năng và hạn chế của BIM trong lĩnh vực hạ tầng kỹ thuật đô thị. Tham khảo ý kiến từ khảo sát và chuyên gia để đánh giá khách quan tính hiệu quả của dự án.

3.3. Xây Dựng và Phân Tích Nghiên Cứu Điển Hình Case Study

Nghiên cứu điển hình (case study) là phương pháp quan trọng để đánh giá hiệu quả của BIM trong một dự án cụ thể. Bằng cách phân tích chi tiết quá trình triển khai BIM, các kết quả đạt được và những bài học kinh nghiệm, có thể rút ra những kết luận có giá trị về khả năng ứng dụng BIM trong thực tế. So sánh và đánh giá những yếu tố ảnh hưởng đến việc triển khai BIM và những khó khăn mà dự án gặp phải;.

IV. Quy Trình Áp Dụng Mô Hình BIM Cho Thiết Kế Hạ Tầng

Để ứng dụng BIM hiệu quả trong thiết kế hạ tầng kỹ thuật, cần xây dựng một quy trình làm việc rõ ràng, chi tiết. Quy trình này bao gồm các giai đoạn: thu thập dữ liệu đầu vào, xử lý dữ liệu bằng phần mềm BIM, tạo ra mô hình thông tin công trình, phối hợp giữa các bộ môn, kiểm tra chất lượng và bàn giao sản phẩm. Mục tiêu chính là tạo ra một mô hình BIM chính xác, đầy đủ thông tin, phục vụ cho các giai đoạn tiếp theo của dự án.

4.1. Xác Định Dữ Liệu Đầu Vào Input Cho Quy Trình BIM

Dữ liệu đầu vào cho quy trình BIM bao gồm: bản vẽ khảo sát địa hình, yêu cầu kỹ thuật của dự án, tiêu chuẩn thiết kế, thông tin về các công trình hiện hữu, v.v. Dữ liệu này cần được thu thập đầy đủ và chính xác để đảm bảo chất lượng của mô hình BIM. Input – Dữ liệu đầu vào, quá trình xử lý dữ liệu và dữ liệu đầu ra là ba yếu tố quan trọng cấu thành quy trình BIM.

4.2. Xây Dựng Mô Hình BIM và Phối Hợp Giữa Các Bộ Môn

Sử dụng phần mềm BIM (ví dụ: Civil 3D, Revit) để tạo ra mô hình 3D của công trình hạ tầng. Phối hợp chặt chẽ giữa các bộ môn (giao thông, cấp thoát nước, điện, viễn thông) để phát hiện và giải quyết xung đột, đảm bảo tính đồng bộ của thiết kế. Quy trình phối hợp thông tin trên CDE (Common Data Environment) là rất quan trọng.

4.3. Kiểm Soát Chất Lượng và Bàn Giao Sản Phẩm BIM

Kiểm tra chất lượng mô hình BIM để đảm bảo tính chính xác, đầy đủ thông tin và tuân thủ các tiêu chuẩn. Bàn giao mô hình BIM cho các bên liên quan (chủ đầu tư, nhà thầu) để phục vụ cho các giai đoạn tiếp theo của dự án (thi công, vận hành, bảo trì). Quy trình kiểm soát chất lượng phải đảm bảo mức độ chính xác của mô hình và dung sai cho phép.

V. Nghiên Cứu Điển Hình Ứng Dụng BIM Vào Dự Án Thực Tế

Nghiên cứu điển hình (case study) là một phần quan trọng để chứng minh tính hiệu quả của việc ứng dụng BIM. Chọn một dự án hạ tầng kỹ thuật cụ thể và phân tích chi tiết quá trình triển khai BIM, từ giai đoạn thiết kế đến giai đoạn thi công. So sánh kết quả đạt được (chi phí, tiến độ, chất lượng) với dự án tương tự sử dụng phương pháp thiết kế truyền thống. Tập trung vào việc phân tích các tồn tại trong thiết kế hạ tầng kỹ thuật sử dụng phương án thiết kế 2D truyền thống.

5.1. Giới Thiệu Tổng Quan Dự Án Nghiên Cứu Điển Hình

Mô tả chi tiết về dự án nghiên cứu điển hình: quy mô, địa điểm, mục tiêu, các hạng mục công trình, v.v. Xác định rõ phạm vi công việc triển khai BIM trong dự án. Tổng quan về dự án và mục tiêu chính nghiên cứu điển hình giúp người đọc có cái nhìn tổng quan về dự án.

5.2. Quy Trình Tạo Lập Mô Hình BIM và Phối Hợp Dữ Liệu

Trình bày chi tiết quy trình tạo lập mô hình BIM cho dự án, bao gồm các bước: thu thập dữ liệu, dựng hình, gán thông tin, kiểm tra chất lượng, v.v. Mô tả cách thức phối hợp dữ liệu giữa các bộ môn (giao thông, cấp thoát nước, điện, viễn thông) để đảm bảo tính đồng bộ của thiết kế. Sử dụng CDE (Common Data Environment) trong dự án để chia sẻ và quản lý thông tin.

5.3. Bốc Khối Lượng và Kiểm Soát Chất Lượng Mô Hình BIM

Sử dụng mô hình BIM để tự động bốc khối lượng các hạng mục công trình. Kiểm soát chất lượng mô hình BIM để đảm bảo tính chính xác, đầy đủ thông tin và tuân thủ các tiêu chuẩn. Sản phẩm bàn giao của dự án sau khi áp dụng mô hình thông tin công trình (BIM) phải đáp ứng yêu cầu của chủ đầu tư và các bên liên quan.

VI. Kết Quả Đánh Giá Hướng Phát Triển Ứng Dụng BIM

Sau khi thực hiện nghiên cứu, cần đưa ra những đánh giá khách quan về hiệu quả của việc ứng dụng BIM trong quản lý thiết kế công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị. So sánh giữa dự án thiết kế bằng BIM và dự án thiết kế bằng CAD 2D để thấy rõ những ưu điểm của BIM. Đánh giá tác động của BIM đến chi phí, tiến độ và chất lượng dự án. Đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo để phát triển ứng dụng BIM trong lĩnh vực này. Kết luận tổng quan về thành tựu và kết quả đạt được, đồng thời chỉ ra những giới hạn của đề tài.

6.1. So Sánh Hiệu Quả Giữa Thiết Kế 2D và BIM 3D

So sánh các tiêu chí quan trọng giữa hai phương pháp thiết kế: thời gian thiết kế, chi phí thiết kế, số lượng sai sót, khả năng phối hợp, chất lượng hồ sơ, v.v. Bảng so sánh giúp người đọc dễ dàng nhận thấy những ưu điểm vượt trội của BIM so với CAD 2D. Tác động ảnh hưởng của BIM đến chi phí, tiến độ và chất lượng cần được đánh giá cụ thể.

6.2. Đánh Giá Quy Trình Thông Qua Khảo Sát và Ý Kiến Chuyên Gia

Phân tích kết quả khảo sát để đánh giá mức độ hài lòng của người dùng về quy trình BIM. Tổng hợp ý kiến của các chuyên gia để đưa ra những nhận xét khách quan về tiềm năng và hạn chế của BIM trong lĩnh vực hạ tầng kỹ thuật. Kết quả thu thập dữ liệu đánh giá từ khảo sát giúp đánh giá tính hiệu quả của quy trình.

6.3. Đề Xuất Hướng Nghiên Cứu và Phát Triển Tiếp Theo

Đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo để giải quyết những vấn đề còn tồn tại và khai thác tối đa tiềm năng của BIM trong quản lý thiết kế công trình hạ tầng kỹ thuật. Ví dụ: nghiên cứu về ứng dụng BIM 4D, BIM 5D, BIM cho công trình xanh, v.v. Chuyển đổi số trong xây dựng cần được thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển đô thị và công nghệ 4.0, công trình hạ tầng kỹ thuật đóng vai trò thiết yếu trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy phát triển kinh tế. Tại Việt Nam, các dự án hạ tầng kỹ thuật hiện nay vẫn còn nhiều tồn tại trong khâu thiết kế và quản lý thiết kế, ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí, tiến độ và chất lượng dự án. Theo Quyết định số 258/QĐ-TTg ngày 17/3/2023 của Thủ tướng Chính phủ, việc áp dụng mô hình thông tin công trình (BIM) được xem là giải pháp công nghệ số quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và thiết kế công trình xây dựng. Tuy nhiên, việc triển khai BIM trong các dự án hạ tầng kỹ thuật đô thị còn gặp nhiều thách thức về nhân lực, chi phí và khung pháp lý.

Luận văn tập trung đánh giá hiệu quả của việc ứng dụng BIM trong quản lý thiết kế công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị, dựa trên các tiêu chí quản lý dự án, chi phí, tiến độ, chất lượng và khả năng thích ứng với từng dự án cụ thể. Nghiên cứu thực hiện trong giai đoạn từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2023, tại các dự án hạ tầng kỹ thuật đô thị ở Việt Nam, với sự hỗ trợ của các chuyên gia và khảo sát thực tế. Mục tiêu chính là xây dựng quy trình thiết kế áp dụng BIM, so sánh với phương pháp thiết kế 2D truyền thống, đồng thời đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thiết kế hạ tầng kỹ thuật.

Việc nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành xây dựng, giúp giảm thiểu rủi ro, tiết kiệm chi phí và thời gian, đồng thời nâng cao chất lượng công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị, góp phần phát triển bền vững hệ thống hạ tầng quốc gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: Lý thuyết quản lý dự án và mô hình thông tin công trình (BIM). BIM được định nghĩa là mô hình số hóa 3D chứa đựng thông tin vật lý và chức năng của công trình, hỗ trợ quản lý thông tin xuyên suốt vòng đời dự án từ thiết kế đến vận hành. Các cấp độ BIM (3D, 4D, 5D, 6D, 7D) lần lượt thể hiện mô hình không gian, tiến độ, chi phí, năng lượng và bảo trì tài sản, giúp tối ưu hóa quy trình quản lý dự án.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm:

• Quản lý thiết kế hạ tầng kỹ thuật: Quản lý thông tin, tiến độ, chi phí và chất lượng trong quá trình thiết kế công trình hạ tầng.
• Rào cản triển khai BIM: Bao gồm hạn chế về nhân lực, chi phí, công nghệ và khung pháp lý.
• Hiệu quả dự án: Đánh giá dựa trên các tiêu chí như tiết kiệm chi phí, rút ngắn tiến độ, nâng cao chất lượng và khả năng thích ứng với thay đổi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp định tính và định lượng. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 50 chuyên gia, kỹ sư và quản lý dự án trong lĩnh vực hạ tầng kỹ thuật đô thị, được chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất (mẫu thuận tiện và mẫu chuyên gia). Dữ liệu thu thập qua bảng khảo sát trực tuyến và phỏng vấn sâu.

Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha để đánh giá tính nhất quán của thang đo, đồng thời áp dụng phân tích so sánh giữa dự án sử dụng BIM và dự án truyền thống. Nghiên cứu điển hình (case study) được thực hiện trên một dự án hạ tầng kỹ thuật áp dụng BIM, phân tích chi tiết các tác động đến chi phí, tiến độ và chất lượng.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2023, bao gồm các bước: thu thập tài liệu, khảo sát, phân tích dữ liệu, xây dựng quy trình BIM và đánh giá hiệu quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tác động tích cực của BIM đến tiến độ dự án: Dữ liệu khảo sát cho thấy 78% người tham gia đánh giá BIM giúp rút ngắn thời gian thiết kế và phối hợp giữa các bộ môn, giảm ước tính khoảng 20-30% thời gian so với phương pháp 2D truyền thống.

2. Tiết kiệm chi phí và tối ưu nguồn lực: So sánh giữa dự án áp dụng BIM và dự án thiết kế 2D cho thấy chi phí thiết kế và sửa đổi giảm khoảng 15%, nhờ khả năng phát hiện sớm xung đột và sai sót trong mô hình 3D.

3. Nâng cao chất lượng thiết kế và giảm rủi ro: BIM giúp phát hiện và xử lý xung đột kỹ thuật hiệu quả hơn, với tỷ lệ phát hiện lỗi tăng 40% so với phương pháp truyền thống, góp phần giảm thiểu sai sót trong thi công.

4. Khó khăn trong triển khai BIM: Khoảng 65% chuyên gia khảo sát cho biết thiếu nhân lực có kỹ năng BIM và chi phí đầu tư phần mềm, đào tạo là những rào cản lớn nhất. Ngoài ra, khung pháp lý chưa hoàn thiện cũng gây khó khăn cho các dự án đầu tư công.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về ứng dụng BIM trong hạ tầng kỹ thuật, khẳng định BIM là công cụ hiệu quả trong quản lý thiết kế dự án. Việc rút ngắn tiến độ và tiết kiệm chi phí nhờ BIM được minh chứng qua case study và khảo sát chuyên gia, đồng thời nâng cao chất lượng thiết kế nhờ mô hình 3D trực quan và khả năng phối hợp đa bộ môn.

Khó khăn về nhân lực và chi phí đầu tư phản ánh thực trạng ngành xây dựng Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển đổi số, cần có chính sách hỗ trợ đào tạo và đầu tư công nghệ. Việc hoàn thiện khung pháp lý và tiêu chuẩn BIM cũng là yếu tố then chốt để thúc đẩy ứng dụng rộng rãi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh tỷ lệ tiết kiệm thời gian, chi phí giữa BIM và 2D, bảng thống kê mức độ khó khăn triển khai BIM theo các yếu tố nhân lực, chi phí, pháp lý, giúp minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và phát triển nguồn nhân lực BIM: Các trường đại học, viện đào tạo cần xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu về BIM, kết hợp thực hành dự án thực tế, nhằm nâng cao kỹ năng cho kỹ sư và quản lý dự án. Mục tiêu đạt được nguồn nhân lực đủ năng lực trong vòng 2 năm.

2. Hỗ trợ đầu tư công nghệ và phần mềm BIM cho doanh nghiệp: Chính phủ và các tổ chức liên quan nên có chính sách hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế hoặc quỹ phát triển công nghệ để doanh nghiệp xây dựng có thể tiếp cận phần mềm BIM hiện đại, giảm chi phí đầu tư ban đầu.

3. Hoàn thiện khung pháp lý và tiêu chuẩn BIM: Bộ Xây dựng cần sớm ban hành các quy chuẩn, hướng dẫn áp dụng BIM trong các dự án đầu tư công và tư nhân, tạo hành lang pháp lý rõ ràng, giúp các bên liên quan yên tâm triển khai.

4. Xây dựng quy trình chuẩn áp dụng BIM trong thiết kế hạ tầng kỹ thuật: Dựa trên nghiên cứu, đề xuất quy trình phối hợp đa bộ môn, kiểm soát chất lượng mô hình và quản lý dữ liệu tập trung (CDE), áp dụng cho các dự án hạ tầng kỹ thuật đô thị trong vòng 1 năm tới nhằm chuẩn hóa và nâng cao hiệu quả quản lý thiết kế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà quản lý dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật: Giúp hiểu rõ lợi ích và thách thức khi áp dụng BIM, từ đó đưa ra quyết định đầu tư và quản lý hiệu quả hơn.

2. Đơn vị tư vấn thiết kế và kỹ sư xây dựng: Cung cấp kiến thức về quy trình thiết kế BIM, kỹ thuật phối hợp đa bộ môn và kiểm soát chất lượng mô hình, nâng cao năng lực chuyên môn.

3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đô thị: Hỗ trợ xây dựng chính sách, tiêu chuẩn và khung pháp lý thúc đẩy ứng dụng BIM trong các dự án đầu tư công và phát triển đô thị.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng, công nghệ xây dựng: Là tài liệu tham khảo khoa học, cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về BIM trong quản lý thiết kế hạ tầng kỹ thuật đô thị.

Câu hỏi thường gặp

1. BIM là gì và tại sao nên áp dụng trong thiết kế hạ tầng kỹ thuật?
   BIM là mô hình thông tin công trình số hóa 3D tích hợp dữ liệu vật lý và chức năng, giúp quản lý thông tin xuyên suốt vòng đời dự án. Áp dụng BIM giúp phát hiện xung đột sớm, giảm chi phí và rút ngắn tiến độ thiết kế.

2. BIM có thể thay thế hoàn toàn phương pháp thiết kế 2D truyền thống không?
   BIM không hoàn toàn thay thế mà bổ sung cho 2D, đặc biệt hiệu quả với các dự án phức tạp. BIM giúp mô hình hóa 3D trực quan, phối hợp đa bộ môn và quản lý dữ liệu tốt hơn, trong khi 2D vẫn được sử dụng cho các bản vẽ chi tiết.

3. Những khó khăn phổ biến khi triển khai BIM là gì?
   Khó khăn chính gồm thiếu nhân lực có kỹ năng BIM, chi phí đầu tư phần mềm và đào tạo cao, cùng với khung pháp lý chưa hoàn thiện, gây lúng túng cho các đơn vị tư vấn và chủ đầu tư.

4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của BIM trong dự án?
   Hiệu quả được đánh giá qua các tiêu chí như tiết kiệm chi phí, rút ngắn tiến độ, nâng cao chất lượng thiết kế và khả năng phối hợp giữa các bên. Các phương pháp khảo sát chuyên gia, phân tích so sánh dự án BIM và 2D được sử dụng.

5. BIM có thể áp dụng cho tất cả các loại dự án hạ tầng kỹ thuật không?
   BIM phù hợp với đa dạng dự án, đặc biệt là các dự án quy mô lớn, phức tạp. Tuy nhiên, cần tùy chỉnh quy trình và mức độ áp dụng phù hợp với từng dự án để tối ưu hiệu quả.

Kết luận

• BIM là công cụ thiết yếu giúp nâng cao hiệu quả quản lý thiết kế công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị, giảm thiểu rủi ro và tối ưu chi phí, tiến độ.
• Nghiên cứu đã xây dựng quy trình áp dụng BIM phù hợp với đặc thù dự án hạ tầng kỹ thuật, so sánh rõ ràng với phương pháp thiết kế 2D truyền thống.
• Các rào cản chính gồm thiếu nhân lực chuyên môn, chi phí đầu tư và khung pháp lý chưa hoàn thiện cần được giải quyết để thúc đẩy ứng dụng BIM rộng rãi.
• Đề xuất các giải pháp đào tạo, hỗ trợ công nghệ, hoàn thiện pháp lý và chuẩn hóa quy trình nhằm nâng cao hiệu quả triển khai BIM trong ngành xây dựng.
• Tiếp theo, cần triển khai thí điểm quy trình BIM trong các dự án thực tế, đồng thời mở rộng nghiên cứu về ứng dụng BIM trong vận hành và bảo trì công trình hạ tầng kỹ thuật.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị quản lý dự án và tư vấn thiết kế nên bắt đầu áp dụng quy trình BIM được đề xuất, đồng thời phối hợp với các cơ quan đào tạo để nâng cao năng lực nhân sự. Các nhà hoạch định chính sách cần đẩy nhanh hoàn thiện khung pháp lý hỗ trợ BIM nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho chuyển đổi số trong ngành xây dựng.