Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trở thành yêu cầu cấp thiết đối với sự phát triển bền vững của nền kinh tế - xã hội Việt Nam. Thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam, với vị trí trung tâm kinh tế và chính trị của tỉnh, đã chứng kiến sự phát triển vượt bậc của các khu công nghiệp và dịch vụ trong giai đoạn 2013-2017. Tỷ lệ lao động qua đào tạo tại đây đạt 74% vào năm 2017, góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước về đào tạo nghề vẫn còn nhiều hạn chế như đầu tư dàn trải, quản lý lỏng lẻo, chất lượng đào tạo chưa đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp, và sự gắn kết giữa cơ sở đào tạo với thị trường lao động còn yếu.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về đào tạo nghề tại thành phố Tam Kỳ trong giai đoạn 2013-2017, xác định những tồn tại và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nghề, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại thành phố Tam Kỳ, sử dụng số liệu thống kê và khảo sát thực tế trong giai đoạn 2013-2017, với dự kiến áp dụng các giải pháp từ năm 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin khoa học cho các nhà quản lý, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và giáo dục nghề nghiệp, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc điều hành, điều chỉnh các hoạt động đào tạo nghề thông qua pháp luật và các chính sách nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả của hệ thống đào tạo nghề.

  • Lý thuyết đào tạo nghề: Đào tạo nghề được hiểu là quá trình trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cho người học nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường lao động và phát triển kinh tế xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: đào tạo nghề mới, đào tạo lại nghề, bồi dưỡng nâng cao tay nghề; quản lý nhà nước về đào tạo nghề; quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp; kiểm định chất lượng đào tạo nghề; và vai trò của doanh nghiệp trong đào tạo nghề.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ niên giám thống kê thành phố Tam Kỳ (2013-2017), báo cáo của UBND thành phố, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, các trung tâm dạy nghề; dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát bảng hỏi với 20 cán bộ quản lý và 130 người lao động tại 13 xã, phường.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu phán đoán nhằm lựa chọn các đối tượng có liên quan trực tiếp đến công tác quản lý và đào tạo nghề.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm bằng phần mềm Excel; phân tích nội dung các văn bản pháp luật và chính sách; lấy ý kiến chuyên gia để bổ sung thông tin đa chiều.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu trong giai đoạn 2018-2019, phân tích và đề xuất giải pháp dự kiến áp dụng từ năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ lao động qua đào tạo tăng đều: Từ 56% năm 2013 lên 74% năm 2017, cho thấy sự cải thiện trong công tác đào tạo nghề. Tỷ lệ lao động phi nông nghiệp cũng tăng từ 69,7% lên 80,79% trong cùng giai đoạn.

  2. Cơ cấu lao động chuyển dịch tích cực: Lao động trong ngành công nghiệp - xây dựng chiếm 40,9%, thương mại - dịch vụ 39%, nông - lâm - thủy sản giảm còn 19,2%, phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế địa phương.

  3. Quy mô đào tạo nghề lớn với hơn 25.000 người được đào tạo trong 5 năm: Trong đó, 1.625 người học cao đẳng nghề, 8.848 người trung cấp nghề, và 14.572 người sơ cấp và đào tạo dưới 3 tháng.

  4. Chất lượng và hiệu quả đào tạo còn hạn chế: Doanh nghiệp phải đào tạo lại lao động sau khi tốt nghiệp; sự gắn kết giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp chưa chặt chẽ; công tác khảo sát nhu cầu học nghề chưa chính xác do thiếu kinh phí và kỹ năng điều tra.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc quản lý nhà nước chủ yếu tập trung vào quản lý đầu vào và quá trình đào tạo, chưa kiểm soát được đầu ra và chất lượng sản phẩm đào tạo. Việc khảo sát nhu cầu học nghề còn mang tính hình thức, dẫn đến kế hoạch đào tạo không sát thực tế. Sự thiếu phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý, cơ sở đào tạo và doanh nghiệp làm giảm tính thực tiễn của chương trình đào tạo.

So sánh với các địa phương như Quảng Ngãi và Đà Nẵng, Tam Kỳ còn thiếu các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tham gia đào tạo, chưa có mô hình đào tạo nghề khép kín giữa nhà trường và doanh nghiệp. Việc đầu tư cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên cũng chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng tỷ lệ lao động qua đào tạo, bảng phân bố cơ cấu lao động theo ngành, và bảng thống kê số lượng học viên theo trình độ đào tạo qua các năm, giúp minh họa rõ nét xu hướng và thực trạng đào tạo nghề tại Tam Kỳ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác khảo sát và dự báo nhu cầu lao động: Thiết lập trung tâm dự báo nhu cầu lao động phối hợp với các sở, ngành, doanh nghiệp để xây dựng kế hoạch đào tạo sát thực tế. Thời gian thực hiện: 2020-2022; Chủ thể: UBND thành phố, Sở LĐTB&XH.

  2. Phát triển mô hình đào tạo nghề khép kín, liên kết nhà trường - doanh nghiệp: Đào tạo theo đơn đặt hàng, doanh nghiệp tham gia giảng dạy và thực hành, nâng cao chất lượng đầu ra. Thời gian: 2020-2025; Chủ thể: Các cơ sở đào tạo, doanh nghiệp, Sở LĐTB&XH.

  3. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị đào tạo: Đảm bảo tiêu chuẩn theo quy định, đáp ứng yêu cầu thực hành và đổi mới chương trình đào tạo. Thời gian: 2020-2023; Chủ thể: UBND thành phố, các cơ sở đào tạo.

  4. Xây dựng chính sách khuyến khích doanh nghiệp và giáo viên giỏi: Hỗ trợ tài chính, danh hiệu tôn vinh, tạo động lực tham gia đào tạo nghề chất lượng cao. Thời gian: 2020-2024; Chủ thể: UBND thành phố, Sở LĐTB&XH.

  5. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phân luồng học nghề: Thay đổi nhận thức xã hội về học nghề, nâng cao vai trò của đào tạo nghề trong phát triển kinh tế. Thời gian: liên tục; Chủ thể: UBND thành phố, các cơ quan truyền thông, trường học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp: Sử dụng luận văn để xây dựng chính sách, quy hoạch đào tạo nghề phù hợp với thực tiễn địa phương.

  2. Các cơ sở đào tạo nghề: Áp dụng các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo, tăng cường liên kết với doanh nghiệp, cải tiến chương trình giảng dạy.

  3. Doanh nghiệp sử dụng lao động qua đào tạo nghề: Hiểu rõ vai trò và lợi ích khi tham gia đào tạo nghề, từ đó chủ động hợp tác với các cơ sở đào tạo.

  4. Người lao động và học viên nghề: Nắm bắt thông tin về xu hướng đào tạo nghề, cơ hội việc làm và phát triển kỹ năng nghề nghiệp phù hợp với thị trường lao động.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý nhà nước về đào tạo nghề lại quan trọng?
    Quản lý nhà nước giúp định hướng, xây dựng chính sách và kiểm soát chất lượng đào tạo nghề, đảm bảo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Ví dụ, việc quy hoạch mạng lưới cơ sở đào tạo giúp tránh đầu tư dàn trải, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  2. Thực trạng đào tạo nghề tại Tam Kỳ hiện nay như thế nào?
    Tỷ lệ lao động qua đào tạo tăng từ 56% lên 74% trong 5 năm, nhưng chất lượng đào tạo chưa đáp ứng yêu cầu doanh nghiệp, nhiều lao động phải đào tạo lại sau khi tốt nghiệp.

  3. Doanh nghiệp có vai trò gì trong đào tạo nghề?
    Doanh nghiệp tham gia xây dựng chương trình, giảng dạy thực hành và tiếp nhận lao động sau đào tạo, giúp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và giảm chi phí đào tạo lại.

  4. Các khó khăn trong khảo sát nhu cầu học nghề là gì?
    Thiếu kinh phí và kỹ năng điều tra khiến số liệu khảo sát không chính xác, dẫn đến kế hoạch đào tạo không sát thực tế, gây lãng phí nguồn lực.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả đào tạo nghề tại Tam Kỳ?
    Phát triển mô hình đào tạo nghề khép kín, tăng cường liên kết nhà trường - doanh nghiệp, đầu tư cơ sở vật chất, chính sách khuyến khích và tuyên truyền phân luồng học nghề.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về đào tạo nghề tại thành phố Tam Kỳ đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt là tăng tỷ lệ lao động qua đào tạo từ 56% lên 74% trong giai đoạn 2013-2017.
  • Cơ cấu lao động chuyển dịch theo hướng công nghiệp và dịch vụ, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế địa phương.
  • Tuy nhiên, chất lượng đào tạo nghề còn hạn chế, sự gắn kết giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp chưa chặt chẽ, công tác khảo sát nhu cầu chưa chính xác.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường dự báo nhu cầu lao động, phát triển mô hình đào tạo nghề khép kín, đầu tư cơ sở vật chất, chính sách khuyến khích và tuyên truyền phân luồng học nghề.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đồng bộ các giải pháp từ năm 2020, giám sát và đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và phát triển kinh tế - xã hội thành phố Tam Kỳ.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho tương lai phát triển bền vững của thành phố Tam Kỳ!