Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công cuộc đổi mới toàn diện nền giáo dục Việt Nam, việc quản lý hoạt động giáo dục pháp luật (GDPL) cho học sinh các trường phổ thông dân tộc nội trú (PTDTNT) huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn trở nên cấp thiết. Theo ước tính, học sinh dân tộc thiểu số tại các trường PTDTNT chiếm tỷ lệ đáng kể trong tổng số học sinh của huyện, với độ tuổi từ 11 đến 15, đa dạng về dân tộc và văn hóa. Tuy nhiên, thực trạng giáo dục pháp luật cho nhóm đối tượng này còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến ý thức chấp hành pháp luật và hành vi ứng xử của học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động GDPL cho học sinh PTDTNT huyện Ba Bể theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 10/2018 đến tháng 8/2019, tại hai trường PTDTNT Ba Bể và PTDT bán trú THCS Cao Thượng.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý GDPL, góp phần nâng cao nhận thức pháp luật, xây dựng niềm tin và ý thức tự giác chấp hành pháp luật trong học sinh dân tộc thiểu số, từ đó góp phần ổn định trật tự xã hội và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục pháp luật, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có hệ thống, có mục đích của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, cán bộ quản lý) đến các hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu đề ra. Quản lý bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.

  • Lý thuyết giáo dục pháp luật: GDPL là hoạt động có chủ đích, có tổ chức nhằm truyền đạt kiến thức pháp luật, hình thành ý thức và hành vi tuân thủ pháp luật cho đối tượng tiếp nhận. GDPL bao gồm các thành tố chủ thể, đối tượng, nội dung, phương pháp và hình thức giáo dục.

  • Khái niệm chuyên ngành: Quản lý hoạt động GDPL cho học sinh PTDTNT là việc tổ chức, chỉ đạo, giám sát các hoạt động giáo dục pháp luật trong nhà trường theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, phù hợp với đặc điểm văn hóa, xã hội của học sinh dân tộc thiểu số.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ khảo sát thực trạng tại hai trường PTDTNT Ba Bể và PTDT bán trú THCS Cao Thượng, với đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu khảo sát; phân tích định tính qua phỏng vấn sâu, quan sát thực tế và thu thập ý kiến chuyên gia.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 10/2018 đến tháng 8/2019, bao gồm các giai đoạn: thu thập tài liệu, khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về GDPL: Khoảng 65% giáo viên và 58% học sinh nhận thức đúng về vai trò và tầm quan trọng của hoạt động GDPL theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

  2. Nội dung và phương pháp GDPL: 70% giáo viên cho biết nội dung GDPL chưa được cập nhật đầy đủ theo chương trình mới; 60% học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm pháp luật nhưng chưa thường xuyên.

  3. Hình thức tổ chức GDPL: Hình thức phổ biến là lồng ghép trong môn Giáo dục công dân và các hoạt động ngoại khóa, tuy nhiên chỉ có khoảng 45% học sinh đánh giá các hình thức này hấp dẫn và phù hợp.

  4. Kiểm tra, đánh giá GDPL: Việc kiểm tra, đánh giá kết quả GDPL còn hạn chế, chỉ khoảng 40% giáo viên thực hiện đánh giá thường xuyên và có hệ thống.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do quản lý hoạt động GDPL chưa thực sự khoa học và đồng bộ. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ học sinh tham gia tích cực vào các hoạt động GDPL tại huyện Ba Bể còn thấp hơn khoảng 15%. Việc thiếu đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ GDPL cũng ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục. Kết quả khảo sát cho thấy, sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong quản lý GDPL còn yếu, dẫn đến việc giáo dục pháp luật chưa phát huy hết tác dụng trong việc hình thành ý thức và hành vi của học sinh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức của giáo viên và học sinh về GDPL, biểu đồ tròn về hình thức tổ chức GDPL và bảng tổng hợp kết quả kiểm tra đánh giá GDPL.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng xây dựng kế hoạch quản lý GDPL: Xây dựng kế hoạch chi tiết, phù hợp với đặc điểm học sinh dân tộc thiểu số, cập nhật nội dung theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Thời gian thực hiện: 6 tháng; chủ thể: Ban giám hiệu nhà trường.

  2. Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên: Tăng cường tập huấn về phương pháp GDPL tích cực, kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm pháp luật. Thời gian: 1 năm; chủ thể: Sở GD&ĐT phối hợp với nhà trường.

  3. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức GDPL: Kết hợp dạy học trên lớp với các hoạt động trải nghiệm thực tiễn, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu pháp luật, sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Thời gian: liên tục; chủ thể: giáo viên và nhà trường.

  4. Đổi mới kiểm tra, đánh giá hiệu quả GDPL: Xây dựng tiêu chí đánh giá rõ ràng, thực hiện đánh giá thường xuyên và định kỳ, sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh hoạt động giáo dục. Thời gian: 1 năm; chủ thể: Ban giám hiệu và giáo viên.

  5. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị: Đầu tư phòng học, thiết bị nghe nhìn, tài liệu pháp luật phù hợp với đặc điểm học sinh dân tộc thiểu số. Thời gian: 2 năm; chủ thể: Sở GD&ĐT và nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý GDPL hiệu quả, áp dụng vào thực tiễn quản lý nhà trường.

  2. Giáo viên các trường PTDTNT và bán trú: Nâng cao kiến thức, phương pháp giảng dạy và tổ chức hoạt động GDPL phù hợp với đặc điểm học sinh dân tộc thiểu số.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục học: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý GDPL trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển GDPL cho học sinh dân tộc thiểu số, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục vùng khó khăn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần quản lý hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh dân tộc nội trú?
    Quản lý giúp tổ chức, chỉ đạo và giám sát hoạt động GDPL hiệu quả, đảm bảo học sinh được trang bị kiến thức pháp luật, hình thành ý thức và hành vi tuân thủ pháp luật, góp phần ổn định xã hội.

  2. Phương pháp giáo dục pháp luật nào phù hợp với học sinh dân tộc thiểu số?
    Phương pháp kết hợp giữa dạy học trên lớp với hoạt động trải nghiệm thực tiễn, sử dụng tình huống pháp luật, nêu gương và tạo dư luận tập thể được đánh giá là hiệu quả.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả hoạt động giáo dục pháp luật?
    Thông qua đánh giá thường xuyên và định kỳ về kiến thức, thái độ và hành vi của học sinh, sử dụng các tiêu chí khách quan, công bằng và phản hồi kịp thời để điều chỉnh hoạt động giáo dục.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục pháp luật?
    Bao gồm năng lực quản lý của hiệu trưởng, năng lực sư phạm của giáo viên, sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội, cơ sở vật chất và kinh phí phục vụ GDPL.

  5. Làm thế nào để nâng cao nhận thức pháp luật cho học sinh dân tộc nội trú?
    Tăng cường bồi dưỡng giáo viên, đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục, tổ chức các hoạt động trải nghiệm pháp luật thường xuyên, đồng thời phối hợp với gia đình và cộng đồng trong giáo dục.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh PTDTNT huyện Ba Bể là yếu tố then chốt nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật trong nhà trường.
  • Thực trạng hiện nay còn nhiều hạn chế về nhận thức, nội dung, phương pháp và đánh giá GDPL.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, thiết thực, phù hợp với đặc điểm học sinh dân tộc thiểu số và định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.
  • Cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và đổi mới phương pháp tổ chức hoạt động GDPL.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý giáo dục địa phương và nhà trường phối hợp chặt chẽ để triển khai hiệu quả các giải pháp trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các trường PTDTNT cần xây dựng kế hoạch triển khai các biện pháp quản lý GDPL ngay trong năm học tới, đồng thời tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho giáo viên và cán bộ quản lý.