Tổng quan nghiên cứu

Quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai là một chức năng quan trọng nhằm bảo vệ và sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên đất, đặc biệt ở cấp xã – nơi trực tiếp tiếp xúc và điều hành các hoạt động liên quan đến đất đai. Phường Giảng Võ, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội, với diện tích tự nhiên 18,61 ha và dân số khoảng 22.500 người, là một địa bàn điển hình cho việc nghiên cứu thực trạng và pháp luật quản lý nhà nước về đất đai cấp xã. Từ năm 2020 đến tháng 9/2023, công tác quản lý đất đai tại phường đã trải qua nhiều biến động do áp lực đô thị hóa, gia tăng dân số và các dự án phát triển hạ tầng như dự án đường vành đai 1 đoạn Hoàng Cầu – Voi Phục.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng pháp luật và công tác quản lý nhà nước về đất đai ở cấp xã, xác định những thuận lợi, khó khăn và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung như quy hoạch sử dụng đất, giao đất, thu hồi đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giải quyết tranh chấp và công tác tuyên truyền pháp luật. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận về quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai mà còn hỗ trợ các cơ quan chức năng địa phương nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết pháp luật đất đai. Lý thuyết quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước nhằm thiết lập trật tự xã hội và phát triển kinh tế – xã hội, trong đó quản lý đất đai là một chức năng quan trọng. Lý thuyết pháp luật đất đai tập trung vào các nguyên tắc quản lý như bảo đảm quyền sở hữu toàn dân, kết hợp hài hòa lợi ích nhà nước, cộng đồng và cá nhân, nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả trong sử dụng đất.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý nhà nước về đất đai: Hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm điều chỉnh, kiểm soát việc sử dụng đất theo quy định pháp luật.
  • Quy hoạch sử dụng đất: Việc phân bổ, bố trí đất đai theo mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường.
  • Giao đất, thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất: Các thủ tục hành chính quan trọng trong quản lý đất đai.
  • Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCN QSDĐ): Văn bản pháp lý xác nhận quyền sử dụng đất hợp pháp của cá nhân, tổ chức.
  • Giải quyết tranh chấp đất đai: Các biện pháp pháp lý nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp và duy trì trật tự xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, thống kê và phương pháp biện chứng duy vật để làm sáng tỏ các vấn đề pháp luật và thực tiễn quản lý đất đai tại phường Giảng Võ. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Số liệu thống kê, kiểm kê đất đai năm 2020-2023 của UBND phường Giảng Võ.
  • Văn bản pháp luật liên quan như Luật Đất đai 2013 (sửa đổi, bổ sung 2018), Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015, các nghị định, thông tư hướng dẫn.
  • Báo cáo, kế hoạch, nghị quyết của Đảng ủy, UBND phường và quận Ba Đình.
  • Tài liệu tham khảo từ các nghiên cứu khoa học trước đây và các văn bản pháp luật chuyên ngành.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ diện tích đất và các hộ dân, tổ chức sử dụng đất trên địa bàn phường Giảng Võ trong giai đoạn 2020-2023. Phương pháp chọn mẫu là toàn diện nhằm đảm bảo tính đại diện và chính xác. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm các loại đất, các hoạt động quản lý và xử lý vi phạm. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2020 đến tháng 9/2023, tập trung vào các hoạt động quản lý đất đai, giải phóng mặt bằng và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng sử dụng đất đa dạng và phức tạp: Tổng diện tích đất phi nông nghiệp của phường là 18,61 ha, chiếm 100% diện tích tự nhiên. Trong đó, đất xây dựng trụ sở cơ quan chiếm 0,0996 ha (0,54%), đất quốc phòng 0,14 ha (0,75%), đất công trình sự nghiệp 10,20 ha (54,8%), đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp 12,80 ha (68,8%), đất công cộng 12,68 ha (68,2%), đất mặt nước chuyên dùng 7,87 ha (42,3%). Tỷ lệ đất sử dụng cho các mục đích khác nhau cho thấy sự đa dạng và áp lực sử dụng đất trong đô thị trung tâm.

  2. Công tác quy hoạch và quản lý đất đai được thực hiện theo quy định: UBND phường quản lý 36 tờ bản đồ tỷ lệ 1/500, hồ sơ địa giới hành chính 364 hồ sơ. Quy hoạch sử dụng đất được thực hiện theo Quy hoạch phân khu HI-2 của Hà Nội và kế hoạch sử dụng đất quận Ba Đình. Tuy nhiên, việc cập nhật hồ sơ địa chính còn chậm, chưa đồng bộ hoàn toàn với thực tế sử dụng đất.

  3. Công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) gặp nhiều khó khăn: Dự án đường vành đai 1 đoạn Hoàng Cầu – Voi Phục có tổng diện tích thu hồi khoảng 17.194 m², liên quan đến 242 hộ dân và 5 tổ chức. Công tác lập hồ sơ kỹ thuật, đo đạc tài sản, xác nhận nguồn gốc đất còn nhiều vướng mắc do chưa đồng thuận về giá bồi thường, hồ sơ chưa hoàn chỉnh, gây chậm tiến độ GPMB. Tỷ lệ hồ sơ đã ký xác nhận nguồn gốc đất đạt khoảng 60%, số phương án bồi thường đã phê duyệt là 60 phương án với tổng số tiền trên 109 tỷ đồng.

  4. Vấn đề nhà chung cư nguy hiểm cấp độ D: Đơn nguyên 3 nhà C8 tập thể Giảng Võ được xác định nguy hiểm cấp độ D, với 37 hộ dân phải di dời. Việc di dời và tái định cư gặp nhiều phản ứng do người dân nghi ngờ kết quả kiểm định và lo ngại về điều kiện tái định cư. Công tác này kéo dài từ năm 2013 đến nay, ảnh hưởng đến đời sống người dân và trật tự xã hội địa phương.

Thảo luận kết quả

Các số liệu cho thấy phường Giảng Võ đang đối mặt với áp lực lớn trong quản lý đất đai do đặc thù đô thị trung tâm, mật độ dân cư cao và các dự án phát triển hạ tầng. Việc đa dạng mục đích sử dụng đất đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền và các ngành liên quan để đảm bảo sử dụng đất hiệu quả, tránh lãng phí và tranh chấp.

Công tác quy hoạch và cập nhật hồ sơ địa chính tuy được thực hiện nhưng còn nhiều hạn chế về tính đồng bộ và cập nhật kịp thời, ảnh hưởng đến việc quản lý và ra quyết định chính xác. So với một số nghiên cứu trong ngành, tỷ lệ hồ sơ chưa hoàn chỉnh và sự chưa đồng thuận trong bồi thường GPMB là nguyên nhân phổ biến gây chậm tiến độ dự án.

Vấn đề nhà chung cư nguy hiểm cấp độ D phản ánh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực quản lý, kiểm định chất lượng công trình và chính sách hỗ trợ tái định cư phù hợp để bảo vệ quyền lợi người dân, đồng thời đảm bảo an toàn xã hội.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố diện tích đất theo mục đích sử dụng, bảng thống kê tiến độ GPMB và sơ đồ quy hoạch sử dụng đất phường Giảng Võ để minh họa rõ nét hơn các vấn đề nêu trên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống hồ sơ địa chính và cập nhật quy hoạch: UBND phường phối hợp với các phòng ban chuyên môn quận Ba Đình đẩy nhanh việc số hóa, cập nhật hồ sơ địa chính, bản đồ quy hoạch sử dụng đất theo định kỳ hàng năm nhằm đảm bảo tính chính xác và kịp thời phục vụ công tác quản lý.

  2. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân trong GPMB: Tổ chức các buổi đối thoại, hội nghị tiếp xúc trực tiếp giữa chính quyền, các tổ chức đoàn thể và người dân để giải thích rõ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, từ đó nâng cao sự đồng thuận và phối hợp của người dân, giảm thiểu khiếu kiện kéo dài.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý đất đai cấp xã: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ địa chính, công chức phường về pháp luật đất đai, kỹ thuật đo đạc, xử lý vi phạm và giải quyết tranh chấp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ người dân.

  4. Xây dựng chính sách hỗ trợ tái định cư phù hợp cho các hộ dân di dời nhà chung cư nguy hiểm: Phối hợp với các cấp có thẩm quyền xây dựng phương án tái định cư minh bạch, công khai, đảm bảo quyền lợi và điều kiện sống tốt hơn cho người dân, đồng thời tăng cường giám sát, kiểm tra chất lượng công trình tái định cư.

  5. Tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm về đất đai: UBND phường phối hợp với các cơ quan chức năng tổ chức các đợt thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện, xử lý kịp thời các vi phạm về sử dụng đất, góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân và giữ vững trật tự xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp xã, phường: Nghiên cứu cung cấp cơ sở pháp lý và thực tiễn giúp nâng cao năng lực quản lý đất đai, giải quyết các vấn đề phát sinh trong công tác quản lý địa phương.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý cấp quận, thành phố: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật về đất đai, đặc biệt trong việc phối hợp quản lý và giải quyết các dự án phát triển đô thị.

  3. Các tổ chức nghiên cứu, giảng viên, sinh viên ngành Luật, Quản lý đất đai, Kinh tế đô thị: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu chuyên sâu về pháp luật đất đai và quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.

  4. Người dân, doanh nghiệp có liên quan đến đất đai tại địa phương: Hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình trong việc sử dụng đất, các quy định pháp luật và quy trình hành chính liên quan, từ đó bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về đất đai cấp xã bao gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý nhà nước về đất đai cấp xã bao gồm ban hành văn bản quy phạm pháp luật, lập và quản lý hồ sơ địa chính, quy hoạch sử dụng đất, giao đất, thu hồi đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thanh tra, kiểm tra và giải quyết tranh chấp đất đai. Ví dụ, UBND phường Giảng Võ quản lý 36 tờ bản đồ tỷ lệ 1/500 và thực hiện cấp GCN QSDĐ cho các hộ dân.

  2. Những khó khăn chính trong công tác giải phóng mặt bằng tại phường Giảng Võ là gì?
    Khó khăn gồm chưa đồng thuận về giá bồi thường, hồ sơ kỹ thuật chưa hoàn chỉnh, một số hộ dân không ký xác nhận hồ sơ, gây chậm tiến độ. Tỷ lệ hồ sơ đã ký xác nhận nguồn gốc đất đạt khoảng 60%, ảnh hưởng đến tiến độ dự án đường vành đai 1.

  3. Vai trò của giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trong quản lý đất đai?
    GCN QSDĐ là văn bản pháp lý xác nhận quyền sử dụng đất hợp pháp, tạo cơ sở pháp lý cho người sử dụng đất thực hiện các quyền và nghĩa vụ, đồng thời giúp cơ quan quản lý theo dõi, kiểm soát việc sử dụng đất. Việc cấp GCN được thực hiện thường xuyên để cập nhật biến động đất đai.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai cấp xã?
    Cần hoàn thiện hồ sơ địa chính, tăng cường tuyên truyền pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, xây dựng chính sách tái định cư phù hợp và tăng cường thanh tra, kiểm tra xử lý vi phạm. Ví dụ, phường Giảng Võ đã tổ chức nhiều hội nghị tuyên truyền và vận động người dân trong công tác GPMB.

  5. Tại sao việc di dời nhà chung cư nguy hiểm cấp độ D lại gặp khó khăn?
    Người dân nghi ngờ kết quả kiểm định, lo ngại điều kiện tái định cư và chưa được thông tin minh bạch đầy đủ. Việc này dẫn đến phản ứng, kéo dài thời gian di dời, ảnh hưởng đến an toàn và trật tự xã hội. Cần có chính sách hỗ trợ và đối thoại hiệu quả để giải quyết.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về đất đai cấp xã là chức năng quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội và quyền lợi người dân.
  • Phường Giảng Võ có hiện trạng sử dụng đất đa dạng, áp lực lớn do đô thị hóa và các dự án phát triển hạ tầng.
  • Công tác quy hoạch, cấp giấy chứng nhận và giải phóng mặt bằng được thực hiện nhưng còn nhiều khó khăn, đặc biệt trong việc đồng thuận bồi thường và di dời nhà chung cư nguy hiểm.
  • Cần hoàn thiện hồ sơ địa chính, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền và xây dựng chính sách tái định cư phù hợp để nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Các bước tiếp theo bao gồm đẩy nhanh tiến độ cập nhật hồ sơ, tổ chức đối thoại với người dân, tăng cường thanh tra và hoàn thiện chính sách pháp luật liên quan.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý địa phương và các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý đất đai, góp phần phát triển bền vững và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân.