Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò thiết yếu trong việc phát triển kinh tế - xã hội, là công cụ tài chính quan trọng để Nhà nước thực hiện các chức năng quản lý và điều tiết vĩ mô. Tại huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình, với diện tích khoảng 614 km² và dân số hơn 95 nghìn người, công tác quản lý thu NSNN qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) có ý nghĩa đặc biệt trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho địa phương. Giai đoạn nghiên cứu từ năm 2015 đến 2017 tập trung phân tích thực trạng công tác quản lý thu NSNN qua KBNN Quảng Trạch trong điều kiện áp dụng hệ thống Thông tin Quản lý Ngân sách và Kho bạc (TABMIS) – một dự án cải cách quản lý tài chính công nhằm hiện đại hóa quy trình thu, nộp và quản lý ngân sách.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá hiệu quả công tác quản lý thu NSNN qua KBNN Quảng Trạch, so sánh trước và sau khi áp dụng TABMIS, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả thu ngân sách, đảm bảo tính chính xác, kịp thời và minh bạch trong quản lý tài chính công. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Quảng Trạch và phạm vi thời gian từ năm 2015 đến 2017, với các giải pháp đề xuất hướng tới năm 2020. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao năng lực quản lý thu NSNN, thúc đẩy cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính công, đồng thời hỗ trợ công tác điều hành ngân sách địa phương hiệu quả hơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thu NSNN, bao gồm:

  • Lý thuyết về ngân sách nhà nước và thu ngân sách nhà nước: NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước trong một năm nhằm thực hiện các chức năng quản lý và phát triển xã hội. Thu NSNN là quá trình Nhà nước sử dụng quyền lực để tập trung nguồn lực tài chính, đảm bảo nguồn chi tiêu cho các nhiệm vụ công.

  • Lý thuyết quản lý thu NSNN qua Kho bạc Nhà nước: Quản lý thu NSNN là quá trình hoạch định chính sách, tổ chức thực hiện và kiểm soát các hoạt động thu ngân sách nhằm đảm bảo thu đúng, đủ, kịp thời và hiệu quả. KBNN giữ vai trò trung tâm trong việc tập trung, hạch toán và báo cáo các khoản thu NSNN.

  • Mô hình quản lý thu NSNN trong điều kiện áp dụng TABMIS: TABMIS là hệ thống thông tin quản lý ngân sách và kho bạc tích hợp, giúp hiện đại hóa quy trình thu, nộp và quản lý ngân sách, nâng cao tính chính xác, minh bạch và hiệu quả trong công tác quản lý thu NSNN.

Các khái niệm chính bao gồm: thu NSNN, quản lý thu NSNN, KBNN, TABMIS, dự toán thu ngân sách, quy trình thu ngân sách, và hiệu quả quản lý thu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp thu thập và xử lý số liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Bao gồm các báo cáo quyết toán, báo cáo thu ngân sách qua các năm 2015-2017 của KBNN Quảng Trạch, các báo cáo kinh tế - xã hội của địa phương, và các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý thu NSNN.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát bằng bảng hỏi với hai nhóm đối tượng: 20 cán bộ làm công tác thu NSNN tại KBNN, ngân hàng thương mại và Chi cục Thuế huyện Quảng Trạch; 60 khách hàng giao dịch nộp thu NSNN gồm kế toán xã, doanh nghiệp và cá nhân nộp thuế.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích thống kê mô tả: Tính toán các chỉ tiêu liên quan đến thu NSNN, đánh giá mức độ hoàn thành dự toán, phân tích sự biến động và xu hướng phát triển.

  • Phương pháp so sánh, đối chiếu: So sánh thực trạng công tác quản lý thu NSNN trước và sau khi áp dụng TABMIS để xác định ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân.

  • Xử lý dữ liệu: Sử dụng phần mềm Excel để tổng hợp, phân tích số liệu thu thập được.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2017, với các giải pháp đề xuất hướng tới năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả thu NSNN qua KBNN Quảng Trạch được cải thiện rõ rệt sau khi áp dụng TABMIS: Tỷ lệ thu NSNN qua KBNN đạt khoảng 90% tổng thu ngân sách địa phương trong giai đoạn 2015-2017, tăng so với trước khi áp dụng TABMIS. Số liệu cho thấy năm 2017, tổng thu NSNN qua KBNN Quảng Trạch vượt dự toán khoảng 5%, thể hiện sự ổn định và hiệu quả trong công tác thu.

  2. Quy trình thu NSNN được hiện đại hóa, giảm thiểu thủ tục hành chính và tăng tính minh bạch: Trước khi áp dụng TABMIS, quy trình thu chủ yếu thủ công, tập trung tại một điểm thu duy nhất, gây ùn tắc và chậm trễ. Sau khi áp dụng TABMIS, quy trình thu được số hóa, phối hợp với ngân hàng thương mại, tạo thuận lợi cho người nộp thuế với nhiều điểm thu và hình thức thanh toán đa dạng.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin nâng cao chất lượng quản lý và báo cáo thu NSNN: Hệ thống TABMIS giúp tổng hợp, đối chiếu số liệu thu nhanh chóng, chính xác, giảm thiểu sai sót và gian lận. Báo cáo thu NSNN được cập nhật kịp thời, phục vụ tốt công tác điều hành ngân sách địa phương.

  4. Một số hạn chế còn tồn tại trong công tác quản lý thu NSNN: Qua khảo sát, khoảng 30% cán bộ thu và 25% khách hàng phản ánh còn gặp khó khăn trong việc cập nhật các văn bản pháp luật do sự thay đổi thường xuyên và chồng chéo. Ngoài ra, cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ tại một số điểm thu chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả phục vụ.

Thảo luận kết quả

Việc áp dụng TABMIS tại KBNN Quảng Trạch đã góp phần hiện đại hóa công tác quản lý thu NSNN, phù hợp với xu hướng cải cách tài chính công hiện đại. So với các nghiên cứu tại các quận, huyện khác trong nước như Quận 10, TP. Hồ Chí Minh và quận Tây Hồ, Hà Nội, kết quả tại Quảng Trạch tương đồng về việc nâng cao hiệu quả thu và cải thiện quy trình thu ngân sách.

Nguyên nhân chính của những thành công là sự phối hợp chặt chẽ giữa KBNN, cơ quan thuế và ngân hàng thương mại, cùng với việc đầu tư hệ thống công nghệ thông tin hiện đại. Tuy nhiên, hạn chế về cập nhật văn bản pháp luật và cơ sở vật chất cho thấy cần tiếp tục hoàn thiện công tác đào tạo cán bộ và đầu tư hạ tầng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ thu NSNN qua KBNN trước và sau khi áp dụng TABMIS, bảng đánh giá mức độ hài lòng của cán bộ và khách hàng, cũng như biểu đồ thể hiện tiến độ hoàn thành dự toán thu NSNN hàng năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình và phương thức thu NSNN: Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, mở rộng các điểm thu qua ngân hàng thương mại và các hình thức thanh toán điện tử nhằm tăng tính thuận tiện và giảm thiểu thủ tục hành chính. Chủ thể thực hiện: KBNN Quảng Trạch phối hợp với Ngân hàng thương mại, thời gian thực hiện: 2018-2020.

  2. Nâng cao năng lực và đào tạo cán bộ thu NSNN: Tổ chức các khóa đào tạo cập nhật văn bản pháp luật, kỹ năng sử dụng hệ thống TABMIS và kỹ năng giao tiếp phục vụ khách hàng nhằm nâng cao chất lượng công tác thu. Chủ thể thực hiện: KBNN Quảng Trạch phối hợp với Sở Tài chính, thời gian: 2018-2019.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ: Đầu tư trang thiết bị hiện đại, nâng cấp hệ thống mạng và máy tính tại các điểm thu để đảm bảo hoạt động ổn định, an toàn và bảo mật thông tin. Chủ thể thực hiện: UBND huyện Quảng Trạch và KBNN Quảng Trạch, thời gian: 2018-2020.

  4. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan liên quan: Thiết lập cơ chế trao đổi thông tin thường xuyên, minh bạch giữa KBNN, cơ quan thuế và ngân hàng thương mại nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu NSNN. Chủ thể thực hiện: KBNN Quảng Trạch, Chi cục Thuế huyện, Ngân hàng thương mại, thời gian: liên tục.

  5. Xây dựng hệ thống báo cáo và giám sát hiệu quả công tác thu: Phát triển hệ thống báo cáo tự động, cập nhật số liệu kịp thời phục vụ công tác điều hành ngân sách và giám sát thu NSNN. Chủ thể thực hiện: KBNN Quảng Trạch, thời gian: 2018-2019.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và nhân viên Kho bạc Nhà nước: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, phương pháp quản lý thu NSNN hiện đại, ứng dụng TABMIS và cải tiến công tác thu ngân sách.

  2. Cơ quan thuế và ngân hàng thương mại: Tham khảo để tăng cường phối hợp trong công tác thu ngân sách, cải thiện quy trình thu nộp và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

  3. Nhà quản lý chính quyền địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội dựa trên nguồn thu ngân sách ổn định và bền vững.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn quản lý thu NSNN, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính công tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. TABMIS là gì và vai trò của nó trong quản lý thu NSNN?
    TABMIS là hệ thống Thông tin Quản lý Ngân sách và Kho bạc tích hợp, giúp hiện đại hóa quy trình thu, nộp và quản lý ngân sách. Nó nâng cao tính chính xác, minh bạch và hiệu quả trong công tác quản lý thu NSNN, giảm thiểu sai sót và tăng tốc độ xử lý dữ liệu.

  2. Tại sao cần hoàn thiện công tác quản lý thu NSNN qua KBNN Quảng Trạch?
    Mặc dù đã có nhiều cải tiến, công tác quản lý thu NSNN vẫn còn tồn tại hạn chế như cập nhật văn bản pháp luật chậm, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, và một số thủ tục hành chính phức tạp. Hoàn thiện công tác này giúp tăng thu ngân sách, đảm bảo nguồn lực tài chính cho phát triển địa phương.

  3. Các phương pháp thu NSNN hiện nay được áp dụng như thế nào?
    Hiện nay, thu NSNN được thực hiện qua nhiều phương thức như thu trực tiếp tại KBNN, thu qua ngân hàng thương mại phối hợp với KBNN, và sử dụng các hình thức thanh toán điện tử. Việc đa dạng hóa phương thức thu giúp tạo thuận lợi cho người nộp và nâng cao hiệu quả thu ngân sách.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực cán bộ trong công tác quản lý thu NSNN?
    Cần tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về chính sách pháp luật, kỹ năng sử dụng hệ thống TABMIS, kỹ năng giao tiếp và phục vụ khách hàng. Đồng thời, xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp, khuyến khích học tập và áp dụng công nghệ mới.

  5. Lợi ích của việc phối hợp giữa KBNN, cơ quan thuế và ngân hàng thương mại là gì?
    Phối hợp chặt chẽ giúp đồng bộ thông tin, giảm thiểu sai sót, tăng tính minh bạch và kịp thời trong thu ngân sách. Điều này cũng tạo thuận lợi cho người nộp thuế, giảm thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

Kết luận

  • Công tác quản lý thu NSNN qua KBNN Quảng Trạch đã có nhiều tiến bộ rõ rệt nhờ áp dụng hệ thống TABMIS, góp phần hiện đại hóa quy trình thu ngân sách.
  • Việc phối hợp giữa KBNN, cơ quan thuế và ngân hàng thương mại là yếu tố then chốt nâng cao hiệu quả thu NSNN.
  • Một số hạn chế như cập nhật văn bản pháp luật, cơ sở vật chất và đào tạo cán bộ cần được khắc phục để nâng cao chất lượng quản lý thu.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện quy trình thu, nâng cao năng lực cán bộ, cải thiện hạ tầng công nghệ và tăng cường phối hợp liên ngành.
  • Nghiên cứu hướng tới việc triển khai các giải pháp đến năm 2020 nhằm đảm bảo công tác quản lý thu NSNN tại Quảng Trạch ngày càng hiệu quả, minh bạch và bền vững.

Để tiếp tục phát huy kết quả nghiên cứu, các cơ quan liên quan cần phối hợp chặt chẽ trong việc triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và cải cách hành chính. Độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng các kiến thức và kinh nghiệm từ luận văn này nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công tại địa phương.