Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường và sự xã hội hóa ngành y tế, quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hoạt động hiệu quả và bền vững. Bệnh viện C Thái Nguyên, với quy mô 700 giường bệnh và hơn 600 cán bộ viên chức, là một trong những đơn vị sự nghiệp y tế công lập quan trọng tại tỉnh Thái Nguyên. Giai đoạn 2016-2018, bệnh viện đã trải qua nhiều thay đổi trong cơ cấu tổ chức, trang thiết bị và công nghệ thông tin nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ y tế. Tuy nhiên, công tác quản lý tài chính tại đây vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt trong việc thực hiện cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP của Chính phủ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện C Thái Nguyên trong giai đoạn 2016-2018, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính theo hướng tự chủ. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào các hoạt động thu-chi ngân sách nhà nước, thu-chi sự nghiệp thường xuyên và các quy trình lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán tài chính của bệnh viện. Kết quả nghiên cứu dự kiến góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động kinh tế, đảm bảo tính công bằng và bền vững trong cung cấp dịch vụ y tế tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp y tế công lập, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Quản lý tài chính là việc sử dụng các công cụ nhằm phản ánh chính xác tình trạng tài chính, lập kế hoạch và sử dụng nguồn lực tài chính hiệu quả, không nhằm mục tiêu lợi nhuận mà phục vụ cộng đồng xã hội.

  • Mô hình tự chủ tài chính trong bệnh viện công lập: Theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP, cơ chế tự chủ tài chính cho phép bệnh viện tự quyết định các hoạt động tài chính, tổ chức bộ máy và chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  • Khái niệm đơn vị sự nghiệp y tế công lập: Đơn vị do Nhà nước thành lập, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công không nhằm mục đích sinh lời, chịu sự quản lý của các cơ quan nhà nước và thực hiện các nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Các khái niệm chính bao gồm: dự toán thu-chi, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, kiểm tra tài chính, và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính như nhân lực, môi trường pháp lý, cơ sở vật chất và mối quan hệ với khách hàng.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán, sổ sách kế toán và các văn bản pháp luật liên quan như Nghị định 16/2015/NĐ-CP, Nghị định 85/2012/NĐ-CP, Thông tư 107/2017/TT-BTC. Ngoài ra, dữ liệu được lấy từ các báo cáo tổng kết, tài liệu hướng dẫn của Bộ Y tế, Bộ Tài chính và các tài liệu chuyên ngành.

  • Phương pháp thu thập số liệu: Thu thập dữ liệu thứ cấp từ các nguồn chính thức và tài liệu nội bộ của Bệnh viện C Thái Nguyên giai đoạn 2016-2018.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel để xử lý số liệu, áp dụng phương pháp so sánh, thống kê và tổng hợp nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính. Các chỉ tiêu đánh giá bao gồm tỷ lệ thực hiện dự toán thu-chi, cơ cấu nguồn thu-chi, mức độ cân đối tài chính, tỷ lệ sai sót trong thu chi và hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2016-2018, đồng thời tham khảo các chính sách và thực tiễn quản lý tài chính đến năm 2020 để đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nguồn nhân lực và cơ sở vật chất: Tổng số cán bộ viên chức năm 2018 là 614 người, giảm 30 người so với năm 2016, trong đó có 21 bác sĩ chuyên khoa II và 25 bác sĩ chuyên khoa I. Diện tích sử dụng bình quân đạt 35,37 m²/giường bệnh với 900 giường thực kê, hệ thống trang thiết bị hiện đại như máy CT-Scanner 64 dãy và máy phẫu thuật nội soi Kanstoz được đầu tư nâng cấp.

  2. Cơ cấu nguồn thu và chi ngân sách: Trong giai đoạn 2016-2018, nguồn thu từ ngân sách nhà nước chiếm khoảng 40-50% tổng thu, phần còn lại đến từ viện phí, bảo hiểm y tế và các nguồn thu khác. Tỷ lệ thực hiện dự toán thu ngân sách nhà nước đạt khoảng 95%, trong khi tỷ lệ thực hiện chi thường xuyên đạt 90-92%, cho thấy sự chấp hành dự toán tương đối nghiêm túc nhưng vẫn còn khoảng cách giữa kế hoạch và thực tế.

  3. Hiệu quả quản lý dự toán và quyết toán: Tỷ lệ sai sót trong quá trình thực hiện thu chi giảm dần qua các năm, từ khoảng 5% năm 2016 xuống còn 2% năm 2018. Tỷ lệ chi phí bị xuất toán do không hợp lý chiếm dưới 1% tổng chi thực tế, phản ánh sự minh bạch và chính xác trong quản lý tài chính. Tuy nhiên, công tác quyết toán còn gặp khó khăn do thiếu đồng bộ trong hệ thống kế toán và quy trình kiểm tra.

  4. Ảnh hưởng của các nhân tố bên trong và bên ngoài: Nhân tố con người, đặc biệt là trình độ và kinh nghiệm của đội ngũ quản lý tài chính, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý. Môi trường pháp lý và chính sách về tự chủ tài chính, bảo hiểm y tế, viện phí tạo điều kiện thuận lợi nhưng cũng đặt ra thách thức trong việc cân đối nguồn thu và chi. Mối quan hệ giữa bệnh viện và người bệnh chuyển đổi theo cơ chế thị trường, đòi hỏi nâng cao chất lượng dịch vụ và quản lý tài chính hiệu quả hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Bệnh viện C Thái Nguyên đã có những bước tiến đáng kể trong việc thực hiện quản lý tài chính theo hướng tự chủ, tương tự như các bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Tim Hà Nội. Việc áp dụng các công cụ quản lý tài chính như lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra tài chính đã giúp bệnh viện nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, giảm thất thoát và tăng tính minh bạch.

Tuy nhiên, sự chênh lệch giữa dự toán và thực hiện thu chi phản ánh những khó khăn trong việc dự báo nguồn thu, đặc biệt là từ viện phí và bảo hiểm y tế. Điều này cũng tương đồng với báo cáo của Viện Chiến lược và Chính sách Y tế về việc chỉ khoảng 30% người dân đủ khả năng tự chi trả chi phí khám chữa bệnh, gây áp lực lên nguồn thu của bệnh viện công lập.

Ngoài ra, nhân tố con người và tổ chức bộ máy quản lý tài chính còn hạn chế về năng lực và kinh nghiệm, ảnh hưởng đến việc xử lý thông tin tài chính và ra quyết định kịp thời. Việc nâng cao trình độ chuyên môn, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính là cần thiết để cải thiện hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ thực hiện dự toán thu-chi qua các năm, bảng tổng hợp cơ cấu nguồn thu và chi, cũng như biểu đồ so sánh tỷ lệ sai sót và chi phí xuất toán để minh họa sự tiến bộ trong quản lý tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính công và kế toán bệnh viện cho đội ngũ cán bộ tài chính.
    • Mục tiêu: Nâng cao trình độ chuyên môn, giảm sai sót trong quản lý tài chính.
    • Thời gian: Triển khai trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc bệnh viện phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  2. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ và quy trình quản lý tài chính

    • Rà soát, cập nhật và ban hành quy chế chi tiêu nội bộ phù hợp với thực tế hoạt động và quy định pháp luật.
    • Mục tiêu: Đảm bảo chi tiêu minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả.
    • Thời gian: Hoàn thành trong 6 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế toán phối hợp với Ban lãnh đạo.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính

    • Triển khai phần mềm quản lý tài chính tích hợp với hệ thống quản lý bệnh viện hiện có để tự động hóa quy trình thu chi, lập dự toán và báo cáo tài chính.
    • Mục tiêu: Tăng tính chính xác, kịp thời và minh bạch trong quản lý tài chính.
    • Thời gian: 18 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc phối hợp với phòng CNTT và nhà cung cấp phần mềm.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra và đánh giá tài chính

    • Thiết lập hệ thống kiểm tra nội bộ thường xuyên, phối hợp với các cơ quan kiểm toán độc lập để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm.
    • Mục tiêu: Giảm thiểu thất thoát, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.
    • Thời gian: Liên tục hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế toán, Ban kiểm soát nội bộ.

  5. Đẩy mạnh công tác xã hội hóa và đa dạng hóa nguồn thu

    • Khuyến khích phát triển các dịch vụ y tế có thu, hợp tác đầu tư với các tổ chức trong và ngoài nước để tăng nguồn thu ngoài ngân sách.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ tự chủ tài chính, giảm áp lực ngân sách nhà nước.
    • Thời gian: 24 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc, phòng Kế hoạch - Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý bệnh viện công lập

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý tài chính hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực quản lý và điều hành bệnh viện.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch tài chính, cải tiến quy trình quản lý thu chi.

  2. Cán bộ phòng Tài chính - Kế toán các bệnh viện

    • Lợi ích: Nắm bắt các công cụ, phương pháp quản lý tài chính theo hướng tự chủ, áp dụng vào thực tiễn công tác kế toán và kiểm soát tài chính.
    • Use case: Tối ưu hóa công tác lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán.

  3. Các nhà hoạch định chính sách y tế và tài chính công

    • Lợi ích: Tham khảo các kết quả nghiên cứu thực tiễn về quản lý tài chính bệnh viện công lập, làm cơ sở xây dựng chính sách phù hợp.
    • Use case: Đề xuất chính sách hỗ trợ tự chủ tài chính và phát triển y tế công lập.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Quản lý y tế

    • Lợi ích: Cung cấp tài liệu tham khảo về lý luận và thực tiễn quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp y tế công lập.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ liên quan đến quản lý tài chính y tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính theo hướng tự chủ có ý nghĩa gì đối với bệnh viện công lập?
    Quản lý tài chính theo hướng tự chủ giúp bệnh viện chủ động trong việc lập kế hoạch, sử dụng nguồn lực tài chính hiệu quả, nâng cao chất lượng dịch vụ và giảm sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước. Ví dụ, Bệnh viện Tim Hà Nội đã tăng doanh thu lên hơn 900 tỷ đồng nhờ cơ chế này.

  2. Các nguồn thu chính của bệnh viện công lập gồm những gì?
    Bao gồm ngân sách nhà nước cấp, viện phí, bảo hiểm y tế và các nguồn thu khác như viện trợ, dịch vụ ngoài chuyên môn. Tỷ lệ ngân sách nhà nước chiếm khoảng 40-50% tổng thu tại Bệnh viện C Thái Nguyên.

  3. Làm thế nào để lập dự toán thu chi hiệu quả trong bệnh viện?
    Cần căn cứ vào phương hướng nhiệm vụ, kế hoạch thực tế, kinh nghiệm các năm trước, khả năng ngân sách và điều kiện tổ chức quản lý. Việc lập dự toán phải đảm bảo cân đối thu chi và ưu tiên các khoản chi thiết yếu.

  4. Những khó khăn thường gặp trong công tác quyết toán tài chính bệnh viện là gì?
    Bao gồm thiếu đồng bộ trong hệ thống kế toán, sai sót số liệu, chậm trễ trong báo cáo và khó khăn trong việc kiểm tra, đối chiếu số liệu. Việc này đòi hỏi nâng cao năng lực kế toán và áp dụng công nghệ thông tin.

  5. Làm thế nào để giảm thiểu sai sót và thất thoát trong quản lý tài chính bệnh viện?
    Thực hiện kiểm tra, thanh tra thường xuyên, xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ chặt chẽ, đào tạo cán bộ tài chính có trình độ và áp dụng hệ thống kế toán hiện đại giúp giảm thiểu rủi ro và nâng cao tính minh bạch.

Kết luận

  • Quản lý tài chính tại Bệnh viện C Thái Nguyên trong giai đoạn 2016-2018 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn tồn tại những hạn chế về năng lực quản lý và sự chênh lệch giữa dự toán và thực hiện thu chi.
  • Các nhân tố như trình độ cán bộ, môi trường pháp lý, cơ sở vật chất và mối quan hệ với người bệnh ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý tài chính.
  • Việc áp dụng cơ chế tự chủ tài chính đã tạo điều kiện nâng cao tính chủ động, sáng tạo và hiệu quả sử dụng nguồn lực tại bệnh viện.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy chế chi tiêu, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, thanh tra tài chính.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2020-2025 nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và phát triển bền vững Bệnh viện C Thái Nguyên.

Call-to-action: Ban lãnh đạo và cán bộ quản lý bệnh viện cần nhanh chóng triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời phối hợp với các cơ quan chức năng để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đáp ứng yêu cầu phát triển ngành y tế trong thời kỳ mới.