Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam đang đối mặt với quá trình già hóa dân số nhanh chóng, đứng thứ 7 trên thế giới về tốc độ già hóa. Theo Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2012, chỉ có khoảng 25,5% người cao tuổi sống bằng lương hưu hoặc trợ cấp xã hội, trong khi hơn 70% phải tự mưu sinh hoặc dựa vào con cháu. Tuổi thọ trung bình đạt 73 tuổi nhưng 95% người cao tuổi mắc bệnh tật, gây áp lực lớn lên ngân sách và hệ thống bảo hiểm xã hội. Bảo hiểm hưu trí tự nguyện (BHHT TN) được xem là giải pháp bổ sung quan trọng nhằm cải thiện an sinh xã hội và tài chính cho người lao động khi về hưu.

Luận văn tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến ý định mua BHHT TN của khách hàng cá nhân tại thị xã Bình Long, tỉnh Bình Phước, trong khoảng thời gian khảo sát từ 15/02/2016 đến 15/03/2016. Mục tiêu chính là xác định các yếu tố tác động và mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố nhằm đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thu hút khách hàng. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn lớn trong bối cảnh BHHT TN còn mới mẻ tại Việt Nam, giúp doanh nghiệp bảo hiểm điều chỉnh sản phẩm và chiến lược truyền thông phù hợp, góp phần phát triển hệ thống hưu trí đa trụ cột bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên mô hình Lý thuyết hành vi dự định (TPB) của Ajzen (1985), mở rộng từ Lý thuyết hành động hợp lý (TRA) với ba nhân tố chính ảnh hưởng đến ý định hành vi: thái độ đối với hành vi, chuẩn chủ quan và nhận thức kiểm soát hành vi. Ngoài ra, nghiên cứu bổ sung hai biến độc lập gồm khả năng chấp nhận rủi ro tài chính và nhận thức về thu nhập, dựa trên các nghiên cứu thực nghiệm trước đây.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Thái độ đối với hành vi: Đánh giá tích cực hoặc tiêu cực của cá nhân về việc mua BHHT TN.
  • Chuẩn chủ quan: Áp lực xã hội từ gia đình, bạn bè ảnh hưởng đến quyết định mua.
  • Nhận thức kiểm soát hành vi: Cảm nhận về khả năng và nguồn lực để thực hiện hành vi mua.
  • Khả năng chấp nhận rủi ro tài chính: Mức độ sẵn sàng chịu rủi ro trong đầu tư tài chính.
  • Nhận thức về thu nhập: Đánh giá cá nhân về mức thu nhập và khả năng chi trả cho BHHT TN.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện theo hai giai đoạn: định tính và định lượng. Giai đoạn định tính bao gồm tổng hợp lý thuyết, tham khảo ý kiến chuyên gia và xây dựng bản câu hỏi khảo sát sơ bộ. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát trực tiếp với 250 phiếu, thu về 235 phiếu hợp lệ tại thị xã Bình Long, tỉnh Bình Phước.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 20.0 với các bước: thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan, hồi quy bội và kiểm định mô hình. Phương pháp lấy mẫu là ngẫu nhiên thuận tiện, đảm bảo cỡ mẫu phù hợp với yêu cầu phân tích nhân tố và hồi quy (cỡ mẫu tối thiểu 115 cho EFA và 90 cho hồi quy).

Thang đo sử dụng thang Likert 5 điểm, gồm 23 biến quan sát đo lường các nhân tố nghiên cứu và ý định mua BHHT TN.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hai nhân tố ảnh hưởng chính đến ý định mua BHHT TN: Thái độ đối với hành vi và nhận thức về thu nhập được xác định là hai yếu tố có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến ý định mua BHHT TN. Kết quả hồi quy cho thấy hệ số hồi quy chuẩn hóa lần lượt là khoảng 0,45 và 0,38, với mức ý nghĩa p < 0,05.

  2. Chuẩn chủ quan, nhận thức kiểm soát hành vi và khả năng chấp nhận rủi ro tài chính không có ảnh hưởng đáng kể: Các biến này không đạt mức ý nghĩa thống kê trong mô hình hồi quy, cho thấy tác động yếu hoặc không rõ ràng đến ý định mua BHHT TN tại thị xã Bình Long.

  3. Mức độ ý định mua BHHT TN có sự khác biệt giữa các nhóm thu nhập: Phân tích ANOVA cho thấy nhóm có thu nhập cao hơn có ý định mua BHHT TN cao hơn đáng kể so với nhóm thu nhập thấp (p < 0,05).

  4. Tỷ lệ người có ý định mua BHHT TN ở mức trung bình khá: Khoảng 60% người khảo sát thể hiện ý định mua BHHT TN từ mức đồng ý đến hoàn toàn đồng ý, phản ánh tiềm năng phát triển thị trường bảo hiểm này tại địa phương.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy thái độ tích cực đối với BHHT TN và nhận thức về thu nhập là những yếu tố then chốt thúc đẩy ý định mua của khách hàng cá nhân. Điều này phù hợp với lý thuyết TPB và các nghiên cứu trong nước, quốc tế về hành vi tiêu dùng sản phẩm tài chính. Thái độ tích cực phản ánh sự tin tưởng và nhận thức về lợi ích của BHHT TN, trong khi thu nhập ổn định tạo điều kiện tài chính để khách hàng cân nhắc tham gia.

Việc chuẩn chủ quan và nhận thức kiểm soát hành vi không ảnh hưởng đáng kể có thể do đặc thù văn hóa và nhận thức tại địa phương, nơi mà quyết định tài chính cá nhân ít chịu tác động trực tiếp từ nhóm xã hội hoặc cảm nhận về khả năng kiểm soát hành vi còn hạn chế. Khả năng chấp nhận rủi ro tài chính không ảnh hưởng có thể do BHHT TN được xem là sản phẩm an toàn, ít rủi ro, nên yếu tố này không phải là động lực chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố và bảng phân tích hồi quy chi tiết, giúp minh họa rõ ràng các kết quả định lượng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông nâng cao thái độ tích cực về BHHT TN: Doanh nghiệp bảo hiểm cần xây dựng các chiến dịch truyền thông tập trung vào lợi ích thiết thực của BHHT TN, đặc biệt nhấn mạnh sự an toàn và hỗ trợ tài chính khi về hưu. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; chủ thể: doanh nghiệp bảo hiểm, phối hợp với chính quyền địa phương.

  2. Phát triển sản phẩm phù hợp với khả năng thu nhập khách hàng: Thiết kế các gói BHHT TN linh hoạt về mức phí và thời gian đóng, phù hợp với đa dạng nhóm thu nhập tại Bình Long. Thời gian: 12 tháng; chủ thể: doanh nghiệp bảo hiểm.

  3. Tổ chức các buổi tư vấn tài chính cá nhân: Giúp khách hàng hiểu rõ hơn về thu nhập, chi tiêu và lợi ích của BHHT TN, từ đó nâng cao nhận thức về thu nhập và khả năng chi trả. Thời gian: liên tục; chủ thể: doanh nghiệp bảo hiểm, tổ chức tài chính, cộng đồng địa phương.

  4. Xây dựng chính sách ưu đãi thuế và hỗ trợ tài chính: Đề xuất cơ quan quản lý xem xét mở rộng ưu đãi thuế hoặc hỗ trợ tài chính cho người tham gia BHHT TN nhằm kích thích nhu cầu. Thời gian: 1-2 năm; chủ thể: cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp bảo hiểm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ: Nắm bắt các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua BHHT TN để điều chỉnh sản phẩm, chiến lược marketing và chăm sóc khách hàng hiệu quả hơn.

  2. Nhà quản lý chính sách an sinh xã hội: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách phát triển hệ thống hưu trí đa trụ cột, đảm bảo bền vững tài chính quốc gia.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, tài chính: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, mô hình lý thuyết và kết quả thực nghiệm về hành vi tiêu dùng sản phẩm tài chính.

  4. Cộng đồng khách hàng cá nhân và tổ chức tư vấn tài chính: Hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định mua BHHT TN, từ đó có lựa chọn phù hợp và tư vấn chính xác cho khách hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. BHHT TN là gì và có ưu điểm gì so với gửi tiết kiệm ngân hàng?
    BHHT TN là sản phẩm bảo hiểm bổ sung thu nhập khi về hưu, có ưu điểm như linh hoạt đóng phí, quyền lợi bảo hiểm rủi ro, ưu đãi thuế và khả năng chi trả định kỳ, trong khi gửi tiết kiệm thường có kỳ hạn cố định và không có quyền lợi bảo hiểm.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định mua BHHT TN?
    Thái độ tích cực đối với sản phẩm và nhận thức về thu nhập là hai yếu tố chính ảnh hưởng đến ý định mua BHHT TN, theo kết quả nghiên cứu tại Bình Long.

  3. Tại sao chuẩn chủ quan và nhận thức kiểm soát hành vi không ảnh hưởng đáng kể?
    Có thể do đặc thù văn hóa địa phương, quyết định tài chính cá nhân ít chịu tác động từ nhóm xã hội và cảm nhận về khả năng kiểm soát hành vi còn hạn chế.

  4. Làm thế nào để doanh nghiệp bảo hiểm thu hút khách hàng hơn?
    Tăng cường truyền thông về lợi ích BHHT TN, thiết kế sản phẩm linh hoạt phù hợp thu nhập, tổ chức tư vấn tài chính và đề xuất chính sách ưu đãi thuế.

  5. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng, sử dụng khảo sát trực tiếp với 235 mẫu, phân tích dữ liệu bằng SPSS 20.0 qua các bước kiểm định độ tin cậy, phân tích nhân tố và hồi quy bội.

Kết luận

  • Xác định hai nhân tố chính ảnh hưởng tích cực đến ý định mua BHHT TN là thái độ đối với hành vi và nhận thức về thu nhập.
  • Chuẩn chủ quan, nhận thức kiểm soát hành vi và khả năng chấp nhận rủi ro tài chính không có ảnh hưởng đáng kể tại thị xã Bình Long.
  • Ý định mua BHHT TN có sự khác biệt rõ rệt theo nhóm thu nhập, nhóm thu nhập cao có ý định mua cao hơn.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để doanh nghiệp bảo hiểm và nhà quản lý chính sách điều chỉnh chiến lược phát triển BHHT TN.
  • Đề xuất các giải pháp truyền thông, thiết kế sản phẩm, tư vấn tài chính và chính sách ưu đãi nhằm thúc đẩy thị trường BHHT TN phát triển bền vững.

Hành động tiếp theo: Doanh nghiệp bảo hiểm và cơ quan quản lý cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng khảo sát để hoàn thiện mô hình và chính sách phát triển BHHT TN tại Việt Nam.