Đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đến năng suất lúa trên địa bàn huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội

• Tác giả: Võ Quang Minh
• Người hướng dẫn: PGS. Đoàn Văn Điếm
• Trường học: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
• Chuyên ngành: Khoa học môi trường
• Đề tài: Đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đến năng suất lúa trên địa bàn huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỤC LỤC
• 1.1. Lời cam đoan
• 1.2. Mục lục
• 1.3. Danh mục các chữ viết tắt
• 1.4. Danh mục bảng
• 1.5. Danh mục hình
• 1.6. Trích yếu luận văn
• 1.7. Tính cấp thiết của luận văn
• 1.8. Mục tiêu của luận văn
• 1.9. Mục tiêu chung
• 1.10. Mục tiêu cụ thể
• 1.11. Yêu cầu của đề tài
• 1.12. Tổng quan tài liệu
• 1.12.1. Các khái niệm chung về biến đổi khí hậu
• 1.12.2. Khái niệm về Biến đổi khí hậu
• 1.12.3. Nguyên nhân của Biến đổi khí hậu
• 1.12.4. Biến đổi khí hậu trên Thế giới
• 1.12.5. BĐKH ở Việt Nam
• 1.12.6. Kịch bản biến đổi khí hậu của Việt Nam
• 1.12.7. Cây lúa và tình hình sản xuất lúa ở huyện Chương Mỹ, TP Hà Nội
• 1.12.7.1. Vị trí và tầm quan trọng của cây lúa
• 1.12.7.2. Một số đặc điểm của cây lúa
• 1.12.8. Các kết quả nghiên cứu về phương pháp đánh giá tác động của BĐKH đến năng suất cây trồng
• 1.13. Vật liệu và phương pháp nghiên cứu
• 1.13.1. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
• 1.13.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.13.1.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.13.2. Nội dung nghiên cứu
• 1.13.3. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội huyện Chương Mỹ, TP.
• 1.13.4. Sự biến đổi khí hậu ở Chương Mỹ giai đoạn 1986-2015
• 1.14. Đánh giá tác động của BĐKH đến năng suất lúa ở huyện Chương Mỹ
• 1.14.1. Đánh giá tiềm năng năng suất lúa ở huyện Chương Mỹ năm 2030, 2040 theo kịch bản BĐKH
• 1.14.2. Đề xuất giải pháp giảm nhẹ tác động của BĐKH đến năng suất lúa ở huyện Chương Mỹ
• 1.15. Phương pháp nghiên cứu
• 1.15.1. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu
• 1.15.2. Phương pháp xử lý số liệu
• 1.16. Kết quả và thảo luận
• 1.16.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội địa bàn nghiên cứu
• 1.16.1.1. Điều kiện tự nhiên
• 1.16.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội
• 1.16.1.3. Nhận xét về đặc điểm địa bàn nghiên cứu tới phát triển cây lúa trong điều kiện biến đổi khí hậu ở huyện Chương Mỹ
• 1.16.2. Đánh giá thực trạng và xu thế biến đổi các yếu tố khí hậu tại huyện Chương Mỹ, Tp Hà Nội
• 1.16.3. Đánh giá sự ảnh hưởng của các yếu tố khí tượng đến năng suất lúa huyện Chương Mỹ
• 1.16.4. Đánh giá xu thế năng suất lúa giai đoạn 2005-2015
• 1.16.5. Mối quan hệ giữa năng suất lúa với điều kiện khí tượng ở huyện Chương Mỹ
• 1.16.6. Tính toán năng suất lúa huyện Chương Mỹ năm 2030, 2040 dựa trên kịch bản BĐKH
• 1.16.6.1. Biến đổi khí hậu năm 2030, 2040 so với năm 2010
• 1.16.6.2. Năng suất lúa huyện Chương Mỹ năm 2030,2040 dựa trên kịch bản BĐKH
• 1.16.7. Đề xuất các giải pháp duy trì năng suất lúa thích ứng với BĐKH
• 1.16.7.1. Tích hợp BĐKH vào chiến lược, chính sách và quy hoạch phát triển ngành nông nghiệp của huyện Chương Mỹ
• 1.16.7.2. Các giải pháp kỹ thuật thích ứng với biến đổi khí hậu nhằm nâng cao năng suất lúa của huyện Chương Mỹ
• 1.16.7.2.1. Phát triển cơ sở hạ tầng
• 1.17. Kết luận và kiến nghị
• Tài liệu tham khảo

I. Tổng Quan Tác Động Biến Đổi Khí Hậu Đến Năng Suất Lúa

Biến đổi khí hậu (BĐKH) đang trở thành một trong những thách thức lớn nhất đối với nhân loại, tác động sâu sắc đến sản xuất, đời sống và môi trường trên toàn cầu. Việt Nam, một quốc gia nông nghiệp, đặc biệt dễ bị tổn thương bởi BĐKH. Nông nghiệp, với 52.6% lực lượng lao động và 20% GDP, đang chịu ảnh hưởng nặng nề, bao gồm giảm diện tích đất canh tác, hạn hán và sâu bệnh. Theo Trần Thọ Đạt và cộng sự, tổng sản lượng nông nghiệp có thể giảm 1-5%, năng suất cây trồng chính giảm đến 10%, và có thể mất mùa hoàn toàn trong điều kiện thời tiết cực đoan. Báo cáo của FAO nhấn mạnh rằng nhiệt độ tăng do BĐKH sẽ thay đổi cơ cấu mùa vụ, thời gian gieo trồng và ảnh hưởng đến sản lượng lương thực. Các vùng miền núi và ven biển đặc biệt dễ bị ảnh hưởng. Do đó, việc nghiên cứu và đánh giá tác động của BĐKH đến năng suất lúa là vô cùng quan trọng.

1.1. Biến đổi khí hậu và an ninh lương thực toàn cầu

Biến đổi khí hậu đe dọa an ninh lương thực toàn cầu, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Sự thay đổi về nhiệt độ, lượng mưa và các hiện tượng thời tiết cực đoan ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất cây trồng, bao gồm cả lúa. Việc đảm bảo an ninh lương thực trong bối cảnh BĐKH đòi hỏi các giải pháp thích ứng và giảm thiểu hiệu quả.

1.2. Tầm quan trọng của cây lúa trong nền kinh tế Việt Nam

Cây lúa đóng vai trò then chốt trong nền kinh tế Việt Nam, cung cấp lương thực cho hàng triệu người và là nguồn thu nhập quan trọng cho nông dân. Việc bảo vệ năng suất lúa trước tác động của BĐKH là yếu tố sống còn đối với sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước.

II. Thách Thức Biến Đổi Khí Hậu Ảnh Hưởng Năng Suất Lúa

Chương Mỹ, một huyện đồng bằng của Hà Nội, đang phải đối mặt với những tác động ngày càng gia tăng của BĐKH. Huyện thường xuyên hứng chịu 4-6 cơn bão và áp thấp nhiệt đới mỗi năm, gây mưa lớn, hư hại công trình và giảm sút sản xuất nông nghiệp. Với 69.5% diện tích đất là đất nông nghiệp, Chương Mỹ đặc biệt nhạy cảm với các yếu tố khí hậu như nhiệt độ, số ngày nắng và lượng mưa. BĐKH gây ra xói mòn đất, giảm độ màu mỡ, và hư hại cơ sở hạ tầng. Nghiên cứu của Bộ NN&PTNT ước tính rằng BĐKH có thể dẫn đến mất đất canh tác do hạn hán, ngập lụt. Các nhà khoa học dự báo năng suất lúa mùa có thể giảm 3-6% vào năm 2070 so với giai đoạn 1960-1998, và lúa xuân có thể giảm đến 17% ở miền Bắc và 8% ở miền Nam. Do đó, việc đánh giá tác động của BĐKH đến năng suất lúa tại Chương Mỹ là vô cùng cấp thiết.

2.1. Tác động của BĐKH đến sản xuất nông nghiệp tại Chương Mỹ

BĐKH gây ra nhiều tác động tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp tại huyện Chương Mỹ, bao gồm thay đổi về thời vụ, tăng nguy cơ sâu bệnh, và giảm năng suất lúa. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán và ngập úng cũng gây thiệt hại lớn cho người nông dân.

2.2. Ảnh hưởng của thời tiết cực đoan đến năng suất lúa

Thời tiết cực đoan, bao gồm hạn hán, ngập úng, và nhiệt độ cao, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất lúa. Các hiện tượng này gây stress cho cây lúa, làm giảm khả năng sinh trưởng và phát triển, dẫn đến giảm sản lượng.

III. Phân Tích Thực Trạng Biến Động Khí Hậu Tại Chương Mỹ Hà Nội

Nghiên cứu này đánh giá thực trạng biến động năng suất lúa và các yếu tố khí tượng tại huyện Chương Mỹ trong giai đoạn 2005-2015. Dữ liệu khí hậu trong 30 năm qua (1986-2015) từ trạm khí tượng Hà Đông (cách Chương Mỹ 4km) về nhiệt độ và lượng mưa được thu thập. Bộ số liệu về năng suất lúa của địa phương trong 11 năm qua (2005-2015) cũng được sử dụng. Hàm tính toán thống kê trung bình và tổng (dựa vào Excel) được áp dụng theo từng giai đoạn và tính toán trung bình nhiều năm. So sánh giá trị các yếu tố theo từng giai đoạn và với trung bình nhiều năm để rút ra nhận xét. Đồ thị (phần mềm Excel) được vẽ để thấy rõ sự biến đổi của các yếu tố khí hậu. Phương pháp hệ số Fecner được áp dụng để xây dựng phương trình năng suất thời tiết (mối quan hệ giữa năng suất cây trồng và các yếu tố khí tượng).

3.1. Thu thập và xử lý dữ liệu khí tượng và năng suất lúa

Việc thu thập và xử lý dữ liệu khí tượng (nhiệt độ, lượng mưa, số giờ nắng) và năng suất lúa là bước quan trọng để đánh giá tác động của BĐKH. Dữ liệu được thu thập từ các nguồn tin cậy và xử lý bằng các phương pháp thống kê phù hợp.

3.2. Sử dụng hệ số Fecner để phân tích mối quan hệ

Hệ số Fecner được sử dụng để xác định mối quan hệ giữa các yếu tố khí tượng và năng suất lúa. Phương pháp này giúp định lượng mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố khí hậu đến năng suất lúa.

IV. Giải Pháp Duy Trì Năng Suất Lúa Thích Ứng Biến Đổi Khí Hậu

Nghiên cứu đề xuất các giải pháp duy trì năng suất lúa thích ứng với BĐKH tại huyện Chương Mỹ. Các giải pháp bao gồm tích hợp BĐKH vào chiến lược, chính sách và quy hoạch phát triển ngành nông nghiệp của huyện. Các giải pháp kỹ thuật thích ứng với BĐKH nhằm nâng cao năng suất lúa cũng được đề xuất, bao gồm phát triển cơ sở hạ tầng. Trên cơ sở đánh giá tác động của BĐKH đến sản xuất lúa từ năm 2005 đến 2015, dựa vào phương trình đã xây dựng được và kịch bản BĐKH ước tính năng suất lúa đến năm 2020, 2030 gắn với BĐKH và điều kiện thực tế của địa phương đưa ra một số giải pháp thích ứng trong sản xuất lúa, từ đó đề ra những biện pháp ứng phó với BĐKH nhằm nâng cao và ổn định năng suất trong quá trình phát triển.

4.1. Tích hợp BĐKH vào chính sách nông nghiệp địa phương

Việc tích hợp BĐKH vào các chính sách nông nghiệp của huyện Chương Mỹ là cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành lúa. Các chính sách cần tập trung vào việc hỗ trợ nông dân thích ứng với BĐKH và giảm thiểu tác động tiêu cực.

4.2. Giải pháp kỹ thuật nâng cao năng suất lúa thích ứng BĐKH

Các giải pháp kỹ thuật như sử dụng giống lúa chịu hạn, chịu úng, áp dụng biện pháp canh tác tiên tiến, và quản lý nước hiệu quả có thể giúp nâng cao năng suất lúa trong điều kiện BĐKH.

V. Nghiên Cứu Đánh Giá Tiềm Năng Năng Suất Lúa Đến 2040

Nghiên cứu này đánh giá tiềm năng năng suất lúa tại huyện Chương Mỹ vào năm 2030 và 2040 theo kịch bản BĐKH. Dựa trên phương trình đã xây dựng và kịch bản BĐKH, ước tính năng suất lúa trong tương lai. Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin quan trọng cho việc lập kế hoạch và đưa ra các biện pháp ứng phó phù hợp. Nghiên cứu cũng xem xét các yếu tố kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến năng suất lúa, bao gồm chính sách hỗ trợ, trình độ kỹ thuật của nông dân và cơ sở hạ tầng.

5.1. Dự báo năng suất lúa dựa trên kịch bản BĐKH

Việc dự báo năng suất lúa dựa trên các kịch bản BĐKH giúp các nhà quản lý và nông dân có thể chuẩn bị trước cho những thay đổi trong tương lai. Các kịch bản BĐKH cần được xây dựng dựa trên các mô hình khí hậu tin cậy và dữ liệu địa phương.

5.2. Yếu tố kinh tế xã hội ảnh hưởng đến năng suất lúa

Các yếu tố kinh tế - xã hội như chính sách hỗ trợ, trình độ kỹ thuật của nông dân, và cơ sở hạ tầng có ảnh hưởng lớn đến năng suất lúa. Việc cải thiện các yếu tố này có thể giúp nâng cao năng suất lúa và đảm bảo an ninh lương thực.

VI. Kết Luận Giải Pháp Bền Vững Cho Năng Suất Lúa Chương Mỹ

Nghiên cứu này kết luận rằng BĐKH có tác động đáng kể đến năng suất lúa tại huyện Chương Mỹ. Tuy nhiên, với các giải pháp thích ứng và giảm thiểu phù hợp, có thể duy trì và nâng cao năng suất lúa trong tương lai. Các giải pháp cần tập trung vào việc tích hợp BĐKH vào chính sách, áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến, và phát triển cơ sở hạ tầng. Việc hợp tác giữa các nhà khoa học, nhà quản lý và nông dân là cần thiết để đảm bảo sự thành công của các giải pháp này. Nghiên cứu này cũng khuyến nghị cần tiếp tục nghiên cứu và theo dõi tác động của BĐKH đến năng suất lúa để có thể đưa ra các biện pháp ứng phó kịp thời và hiệu quả.

6.1. Tầm quan trọng của hợp tác và chia sẻ kiến thức

Sự hợp tác giữa các nhà khoa học, nhà quản lý và nông dân là rất quan trọng để chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm về các giải pháp thích ứng với BĐKH. Việc này giúp đảm bảo rằng các giải pháp được áp dụng phù hợp với điều kiện địa phương và mang lại hiệu quả cao.

6.2. Tiếp tục nghiên cứu và theo dõi tác động của BĐKH

Việc tiếp tục nghiên cứu và theo dõi tác động của BĐKH đến năng suất lúa là cần thiết để có thể đưa ra các biện pháp ứng phó kịp thời và hiệu quả. Các nghiên cứu cần tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các giải pháp thích ứng và phát triển các giải pháp mới.