Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa, ngành xây dựng tại Việt Nam nói chung và tỉnh Nam Định nói riêng đang phát triển mạnh mẽ với khoảng 300 công ty cổ phần hoạt động trong lĩnh vực xây dựng công trình và tư vấn giám sát thi công. Trong đó, có khoảng 100 đơn vị áp dụng công tác kế toán theo Thông tư 200/2014/TT-BTC, tạo nên một môi trường cạnh tranh gay gắt và đòi hỏi các doanh nghiệp phải nâng cao hiệu quả quản lý chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp. Việc quản lý chi phí chính xác không chỉ giúp doanh nghiệp kiểm soát tốt nguồn lực mà còn tạo lợi thế cạnh tranh trong đấu thầu, góp phần nâng cao lợi nhuận và uy tín trên thị trường.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa các vấn đề lý luận về kế toán chi phí sản xuất (CPSX) và tính giá thành sản phẩm xây lắp, đồng thời khảo sát thực trạng công tác kế toán tại các công ty cổ phần xây dựng trên địa bàn tỉnh Nam Định trong năm tài chính 2017. Qua đó, luận văn chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và giá thành sản phẩm xây lắp.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 7 công ty cổ phần xây dựng thực hiện kế toán theo Thông tư 200/2014/TT-BTC trên địa bàn tỉnh Nam Định, với dữ liệu thu thập từ phòng kế toán của các công ty trong năm 2017. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ mang tính khoa học khi làm rõ các khái niệm, phương pháp kế toán CPSX và tính giá thành sản phẩm xây lắp mà còn có giá trị thực tiễn trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp xây dựng nâng cao năng lực quản trị chi phí, góp phần phát triển bền vững ngành xây dựng địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và chuẩn mực kế toán Việt Nam, đặc biệt là Chuẩn mực kế toán số 01 (Chuẩn mực chung), số 02 (Hàng tồn kho) và số 15 (Hợp đồng xây dựng). Các lý thuyết này quy định nguyên tắc cơ sở dồn tích, nguyên tắc giá gốc, nguyên tắc thận trọng, nguyên tắc nhất quán và nguyên tắc phù hợp trong kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp.

Mô hình nghiên cứu tập trung vào việc phân loại chi phí sản xuất theo nội dung (nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công, chi phí sản xuất chung), theo công dụng, theo mức độ hoạt động (biến phí, định phí, hỗn hợp) và theo thẩm quyền ra quyết định chi phí. Luận văn cũng áp dụng các phương pháp tính giá thành sản phẩm xây lắp phổ biến như phương pháp giản đơn, theo đơn đặt hàng, tổng cộng chi phí, định mức và khoán gọn công trình.

Các khái niệm chính bao gồm: chi phí sản xuất sản phẩm xây lắp, giá thành sản phẩm xây lắp, sản phẩm dở dang, hợp đồng xây dựng và các loại chi phí liên quan trực tiếp và gián tiếp đến quá trình xây dựng.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ phòng kế toán của 7 công ty cổ phần xây dựng trên địa bàn tỉnh Nam Định, với số liệu tài chính năm 2017. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, lựa chọn các công ty tiêu biểu áp dụng Thông tư 200/2014/TT-BTC nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm doanh nghiệp xây dựng cổ phần trong tỉnh.

Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm nghiên cứu tài liệu, khảo sát điều tra qua bảng hỏi gửi đến các kế toán trưởng và phỏng vấn trực tiếp giám đốc, kế toán trưởng, cán bộ kế toán các đội thi công. Ngoài ra, tác giả còn sử dụng phương pháp quan sát trực tiếp tại một số công trình xây dựng để hiểu rõ quy trình kế toán chi phí.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách tổng hợp, sàng lọc, phân loại và mô tả thực trạng kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp. Các số liệu được xử lý để rút ra các nhận xét về ưu điểm, hạn chế và đề xuất giải pháp phù hợp. Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2017, tập trung vào việc thu thập và phân tích số liệu kế toán thực tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức kế toán chi phí sản xuất: Các công ty cổ phần xây dựng trên địa bàn tỉnh Nam Định đã áp dụng hệ thống kế toán chi phí sản xuất theo Thông tư 200/2014/TT-BTC, với việc phân loại chi phí rõ ràng theo nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công và chi phí sản xuất chung. Tuy nhiên, khoảng 40% công ty còn gặp khó khăn trong việc phân bổ chi phí sản xuất chung một cách hợp lý, dẫn đến sai lệch trong tính giá thành sản phẩm.

  2. Đánh giá sản phẩm dở dang: Việc đánh giá sản phẩm dở dang cuối kỳ được thực hiện theo Chuẩn mực kế toán số 15, nhưng chỉ có khoảng 60% công ty thực hiện đầy đủ và chính xác. Một số công ty chưa áp dụng đúng phương pháp đánh giá theo tỷ lệ phần trăm khối lượng xây lắp hoàn thành, gây ảnh hưởng đến báo cáo tài chính và quản lý chi phí.

  3. Phương pháp tính giá thành sản phẩm: Phần lớn các công ty (khoảng 70%) sử dụng phương pháp tính giá thành giản đơn hoặc theo đơn đặt hàng, phù hợp với đặc thù sản xuất đơn chiếc, riêng lẻ của ngành xây dựng. Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp định mức và khoán gọn công trình còn hạn chế do thiếu hệ thống định mức chi phí chính xác và công tác kiểm soát chưa chặt chẽ.

  4. Khó khăn trong quản lý chi phí và giá thành: Các công ty còn tồn tại các hạn chế như quản lý nguyên vật liệu chưa chặt chẽ, chi phí phát sinh ngoài dự toán chưa được kiểm soát tốt, và việc phân bổ chi phí chưa đồng bộ giữa các bộ phận. Điều này dẫn đến giá thành sản phẩm chưa phản ánh đúng thực tế, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ đặc thù hoạt động xây lắp với sản phẩm đơn chiếc, thời gian thi công kéo dài và chi phí phát sinh phức tạp. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại các tỉnh khác, kết quả khảo sát tại Nam Định cho thấy mức độ áp dụng chuẩn mực kế toán và phương pháp tính giá thành còn chưa đồng đều, đặc biệt trong việc đánh giá sản phẩm dở dang và phân bổ chi phí sản xuất chung.

Việc áp dụng các chuẩn mực kế toán Việt Nam số 01, 02 và 15 đã tạo nền tảng pháp lý và kỹ thuật cho công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả quản lý, các công ty cần cải thiện hệ thống định mức chi phí, tăng cường kiểm soát chi phí phát sinh và áp dụng các phương pháp kế toán quản trị phù hợp hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ chi phí theo loại chi phí, bảng so sánh tỷ lệ áp dụng các phương pháp tính giá thành và biểu đồ đánh giá mức độ chính xác trong đánh giá sản phẩm dở dang. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng các điểm mạnh và điểm yếu trong công tác kế toán chi phí sản xuất tại các công ty khảo sát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống định mức chi phí: Các công ty cần xây dựng và cập nhật hệ thống định mức chi phí sản xuất phù hợp với đặc thù từng công trình, nhằm nâng cao tính chính xác trong tính giá thành sản phẩm. Chủ thể thực hiện là phòng kế toán phối hợp với bộ phận kỹ thuật, thực hiện trong vòng 6 tháng.

  2. Tăng cường kiểm soát chi phí phát sinh: Thiết lập quy trình kiểm soát chặt chẽ các khoản chi phí phát sinh ngoài dự toán, đặc biệt là chi phí nguyên vật liệu và nhân công. Ban giám đốc và phòng kế toán cần phối hợp triển khai ngay trong quý tiếp theo.

  3. Áp dụng phương pháp kế toán quản trị chi phí: Bổ sung các báo cáo quản trị chi phí và giá thành sản phẩm định kỳ để hỗ trợ nhà quản trị ra quyết định kịp thời, giảm thiểu lãng phí. Phòng kế toán và quản lý dự án chịu trách nhiệm thực hiện trong 3 tháng tới.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực kế toán và quản lý chi phí: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm xây lắp cho cán bộ kế toán và quản lý dự án nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng thực tiễn. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do phòng nhân sự phối hợp với các chuyên gia đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các công ty xây dựng cổ phần: Đặc biệt là các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Nam Định và các tỉnh lân cận, nhằm cải thiện công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp, nâng cao hiệu quả quản lý và cạnh tranh.

  2. Nhà quản lý doanh nghiệp xây dựng: Giúp hiểu rõ hơn về các phương pháp kế toán chi phí và giá thành, từ đó đưa ra các quyết định quản trị chính xác, tối ưu hóa chi phí và nâng cao lợi nhuận.

  3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành kế toán và quản trị kinh doanh: Cung cấp tài liệu tham khảo thực tiễn về kế toán chi phí sản xuất trong ngành xây dựng, hỗ trợ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức kiểm toán: Hỗ trợ trong việc đánh giá, kiểm tra công tác kế toán chi phí và giá thành sản phẩm xây lắp tại các doanh nghiệp xây dựng, góp phần hoàn thiện chính sách và quy định liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán chi phí sản xuất xây lắp khác gì so với các ngành khác?
    Kế toán chi phí xây lắp đặc thù do sản phẩm đơn chiếc, thời gian thi công dài và chi phí phát sinh phức tạp. Việc tập hợp chi phí và tính giá thành phải theo từng công trình hoặc hạng mục riêng biệt, không giống như sản xuất hàng loạt.

  2. Tại sao việc đánh giá sản phẩm dở dang lại quan trọng?
    Sản phẩm dở dang phản ánh chi phí đã phát sinh nhưng chưa hoàn thành, ảnh hưởng trực tiếp đến báo cáo tài chính và quản lý chi phí. Đánh giá chính xác giúp doanh nghiệp phản ánh đúng tình hình sản xuất và kiểm soát vốn hiệu quả.

  3. Phương pháp tính giá thành nào phù hợp nhất với doanh nghiệp xây dựng?
    Phương pháp giản đơn và theo đơn đặt hàng thường phù hợp với đặc thù xây lắp đơn chiếc. Tuy nhiên, doanh nghiệp nên kết hợp với phương pháp định mức để kiểm soát chi phí và nâng cao hiệu quả quản lý.

  4. Làm thế nào để kiểm soát chi phí phát sinh ngoài dự toán?
    Cần thiết lập quy trình phê duyệt chi phí phát sinh, theo dõi sát sao các khoản chi và phân tích nguyên nhân chênh lệch để kịp thời điều chỉnh kế hoạch sản xuất và chi phí.

  5. Vai trò của chuẩn mực kế toán Việt Nam trong kế toán chi phí xây lắp là gì?
    Chuẩn mực kế toán Việt Nam cung cấp nguyên tắc và phương pháp kế toán thống nhất, giúp doanh nghiệp ghi nhận, phân bổ chi phí và tính giá thành sản phẩm chính xác, minh bạch, đáp ứng yêu cầu quản lý và báo cáo tài chính.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại các công ty cổ phần xây dựng trên địa bàn tỉnh Nam Định.
  • Phân tích chi tiết các loại chi phí, phương pháp tập hợp và tính giá thành phù hợp với đặc thù ngành xây dựng.
  • Khảo sát thực tế cho thấy các công ty đã áp dụng chuẩn mực kế toán nhưng còn tồn tại hạn chế trong phân bổ chi phí và đánh giá sản phẩm dở dang.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống định mức chi phí, kiểm soát chi phí phát sinh, áp dụng kế toán quản trị và đào tạo nâng cao năng lực kế toán.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi hiệu quả và cập nhật hệ thống kế toán phù hợp với sự phát triển của ngành xây dựng.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và giá thành sản phẩm xây lắp tại doanh nghiệp của bạn!