Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) giữ vai trò trung tâm trong việc đảm bảo hoạt động của bộ máy nhà nước và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tỉnh Bắc Giang, nằm trong vùng quy hoạch vùng thủ đô Hà Nội, đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý chi thường xuyên NSNN do nguồn thu hạn chế và nhu cầu chi lớn. Giai đoạn 2014-2016, Bắc Giang đã đạt được một số kết quả nhất định trong quản lý chi thường xuyên, tuy nhiên vẫn tồn tại nhiều hạn chế như lãng phí, sử dụng kinh phí chưa hiệu quả, kỷ luật chi chưa chặt chẽ và phân bổ ngân sách chưa tối ưu. Những vấn đề này ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN cấp tỉnh tại Bắc Giang trong giai đoạn 2014-2016, đánh giá các hạn chế, yếu kém và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên NSNN tỉnh Bắc Giang đến năm 2020. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các đơn vị dự toán cấp tỉnh trên địa bàn Bắc Giang, không bao gồm cấp huyện và xã. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng NSNN, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Theo số liệu tổng hợp, chi thường xuyên NSNN cấp tỉnh Bắc Giang trong giai đoạn nghiên cứu có xu hướng tăng, tuy nhiên tỷ lệ chi cho các lĩnh vực chưa hợp lý, dẫn đến hiệu quả sử dụng ngân sách chưa cao. Việc xây dựng hệ thống định mức phân bổ dự toán chi thường xuyên còn nhiều bất cập, ảnh hưởng đến công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách. Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để cải thiện quản lý chi thường xuyên NSNN, góp phần nâng cao năng lực tài chính và quản lý ngân sách địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, tập trung vào quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp tỉnh. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý ngân sách công: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách nhà nước trong phân phối nguồn lực tài chính, đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của nhà nước. Lý thuyết này đề cập đến các nguyên tắc quản lý chi ngân sách như nguyên tắc tập trung dân chủ, tiết kiệm hiệu quả, và nguyên tắc quản lý theo dự toán.

  2. Mô hình quản lý chi ngân sách theo chu trình ngân sách: Bao gồm các khâu lập dự toán, phân bổ dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, giám sát chi ngân sách. Mô hình này giúp phân tích chi tiết các khâu trong quản lý chi thường xuyên NSNN cấp tỉnh, từ đó xác định các điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân tồn tại.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: ngân sách nhà nước, chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp tỉnh, quản lý chi ngân sách, định mức phân bổ chi ngân sách, và hiệu quả sử dụng ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu thứ cấp và phân tích định lượng, định tính nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2014-2016.

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm số liệu thống kê ngân sách nhà nước cấp tỉnh Bắc Giang từ Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước, các báo cáo quyết toán ngân sách, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý ngân sách, cùng các tài liệu nghiên cứu trước đây về quản lý chi ngân sách tại các địa phương.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá xu hướng chi thường xuyên, tỷ trọng chi theo lĩnh vực và nhóm mục chi. Phân tích so sánh tỷ lệ chi giữa các năm và so sánh với các tỉnh lân cận để đánh giá hiệu quả quản lý. Phân tích định tính được thực hiện qua đánh giá các văn bản pháp luật, chính sách và phỏng vấn chuyên gia nhằm làm rõ nguyên nhân hạn chế.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu thu thập từ toàn bộ các đơn vị dự toán cấp tỉnh Bắc Giang trong giai đoạn nghiên cứu, đảm bảo tính đại diện và toàn diện. Phỏng vấn chuyên gia và cán bộ quản lý ngân sách tại các cơ quan chủ chốt nhằm bổ sung thông tin thực tiễn.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2014-2016 để đánh giá thực trạng, đồng thời đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2017-2020 nhằm hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN tỉnh Bắc Giang.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng chi thường xuyên NSNN cấp tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2014-2016: Tổng chi thường xuyên NSNN tăng trung bình khoảng 8% mỗi năm, chiếm tỷ trọng khoảng 65-70% tổng chi ngân sách cấp tỉnh. Trong đó, chi cho hành chính sự nghiệp chiếm khoảng 45%, chi cho sự nghiệp giáo dục, đào tạo và y tế chiếm khoảng 30%, còn lại là các lĩnh vực khác.

  2. Hệ thống định mức phân bổ dự toán chi thường xuyên còn nhiều hạn chế: Định mức phân bổ chi hành chính chưa phản ánh đúng nhu cầu thực tế, dẫn đến tình trạng thừa, thiếu không đồng đều giữa các đơn vị. Định mức chi sự nghiệp giáo dục và y tế chưa được cập nhật kịp thời theo biến động giá cả và nhu cầu xã hội, gây khó khăn trong lập dự toán.

  3. Quản lý lập dự toán và chấp hành dự toán còn bất cập: Việc lập dự toán chưa sát với khả năng thu ngân sách và nhu cầu chi thực tế, dẫn đến dự toán chi thường xuyên vượt quá nguồn thu. Tỷ lệ chấp hành dự toán chi thường xuyên đạt khoảng 85-90%, cho thấy còn tồn tại việc sử dụng ngân sách chưa hiệu quả.

  4. Kiểm tra, thanh tra và quyết toán chi thường xuyên chưa chặt chẽ: Công tác kiểm tra, giám sát chi thường xuyên NSNN chưa được thực hiện đồng bộ và thường xuyên, dẫn đến tình trạng sai phạm, lãng phí trong sử dụng kinh phí. Tỷ lệ quyết toán chi thường xuyên đúng hạn đạt khoảng 80%, còn lại chậm trễ hoặc chưa quyết toán đầy đủ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc hệ thống pháp luật, chính sách quản lý chi ngân sách chưa đồng bộ và chưa phù hợp với đặc thù địa phương. So với một số tỉnh lân cận như Hải Dương, Bắc Giang còn chậm trong việc cập nhật định mức chi và cải tiến quy trình lập dự toán. Ngoài ra, năng lực quản lý và tổ chức bộ máy của các đơn vị dự toán còn hạn chế, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý tài chính và đơn vị sử dụng ngân sách.

Việc sử dụng biểu đồ cột thể hiện tỷ trọng chi thường xuyên theo lĩnh vực qua các năm sẽ minh họa rõ xu hướng phân bổ ngân sách và những biến động cần chú ý. Bảng so sánh tỷ lệ chấp hành dự toán và quyết toán giữa các năm cũng giúp đánh giá hiệu quả quản lý.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc hoàn thiện hệ thống định mức phân bổ chi, nâng cao năng lực quản lý và tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước cấp tỉnh. Điều này góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của Bắc Giang.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống định mức phân bổ chi thường xuyên: Cần rà soát, cập nhật định mức phân bổ chi hành chính, sự nghiệp giáo dục, y tế phù hợp với thực tế địa phương và biến động giá cả. Thời gian thực hiện từ năm 2018 đến 2019, do Sở Tài chính chủ trì phối hợp với các sở ngành liên quan.

  2. Nâng cao chất lượng lập dự toán và chấp hành dự toán: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý ngân sách về kỹ năng lập dự toán sát thực tế, dựa trên khả năng thu ngân sách và nhu cầu chi. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự toán để nâng cao tính chính xác và minh bạch. Thời gian triển khai từ 2018 đến 2020, do UBND tỉnh chỉ đạo các đơn vị dự toán thực hiện.

  3. Tăng cường kiểm tra, giám sát và quyết toán chi thường xuyên: Thiết lập quy trình kiểm tra, thanh tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện kịp thời sai phạm, lãng phí. Đẩy mạnh công khai minh bạch thông tin chi ngân sách trên cổng thông tin điện tử tỉnh. Thời gian thực hiện liên tục từ 2018, do Thanh tra tỉnh phối hợp với Kho bạc Nhà nước và Sở Tài chính thực hiện.

  4. Củng cố tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách: Xây dựng cơ cấu tổ chức phù hợp, phân công rõ ràng trách nhiệm quản lý chi ngân sách. Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn, phẩm chất đạo đức cho cán bộ. Thời gian thực hiện từ 2018 đến 2020, do UBND tỉnh và các cơ quan liên quan phối hợp thực hiện.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách: Xây dựng hệ thống phần mềm quản lý chi ngân sách đồng bộ, kết nối giữa các cơ quan quản lý và đơn vị sử dụng ngân sách nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và minh bạch tài chính. Thời gian triển khai từ 2019 đến 2020, do Sở Tài chính chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách tại các sở, ngành và đơn vị dự toán cấp tỉnh: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để cải thiện công tác lập dự toán, phân bổ, chấp hành và quyết toán chi thường xuyên, giúp nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  2. Lãnh đạo UBND tỉnh và các cơ quan quản lý tài chính: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định phù hợp với đặc thù địa phương, đồng thời định hướng phát triển quản lý ngân sách hiệu quả, minh bạch.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý tài chính công và ngân sách nhà nước: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về quản lý chi thường xuyên NSNN cấp tỉnh, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích giúp hiểu rõ hơn về thực trạng, phương pháp và giải pháp quản lý chi ngân sách nhà nước tại địa phương, phục vụ học tập và nghiên cứu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp tỉnh là gì?
    Chi thường xuyên NSNN cấp tỉnh là các khoản chi ngân sách nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước cấp tỉnh và các đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm chi hành chính, chi sự nghiệp giáo dục, y tế, văn hóa, an ninh quốc phòng... Ví dụ, chi trả lương, mua sắm vật tư, duy trì hoạt động các cơ quan nhà nước.

  2. Tại sao quản lý chi thường xuyên NSNN cấp tỉnh lại quan trọng?
    Quản lý chi thường xuyên hiệu quả giúp đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, góp phần duy trì hoạt động liên tục của bộ máy nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Việc quản lý kém có thể dẫn đến lãng phí, thất thoát ngân sách.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý chi thường xuyên NSNN tỉnh Bắc Giang là gì?
    Khó khăn gồm hệ thống định mức phân bổ chưa phù hợp, năng lực quản lý và tổ chức bộ máy còn hạn chế, công tác kiểm tra giám sát chưa chặt chẽ, tỷ lệ chấp hành dự toán chưa cao, và sự phối hợp giữa các cơ quan chưa đồng bộ.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN?
    Các giải pháp gồm hoàn thiện hệ thống định mức phân bổ, nâng cao năng lực lập dự toán và chấp hành dự toán, tăng cường kiểm tra giám sát, củng cố tổ chức bộ máy và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung vào Bắc Giang, các kết quả và giải pháp có tính tham khảo cao cho các tỉnh có đặc điểm tương tự về quy mô, nguồn thu và nhu cầu chi ngân sách, giúp cải thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp tỉnh.

Kết luận

  • Quản lý chi thường xuyên NSNN cấp tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2014-2016 đạt một số kết quả nhất định nhưng còn nhiều hạn chế về hiệu quả sử dụng ngân sách.
  • Hệ thống định mức phân bổ chi chưa phù hợp, năng lực quản lý và tổ chức bộ máy còn yếu, công tác kiểm tra giám sát chưa chặt chẽ.
  • Nguyên nhân chủ yếu do chính sách pháp luật chưa đồng bộ, năng lực cán bộ hạn chế và sự phối hợp giữa các cơ quan chưa hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống định mức, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường kiểm tra giám sát và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để cải thiện quản lý chi thường xuyên NSNN tỉnh Bắc Giang, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương trong giai đoạn 2017-2020.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý tài chính và UBND tỉnh Bắc Giang cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời. Đề nghị các đơn vị dự toán tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực quản lý ngân sách, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách.

Kêu gọi: Các nhà nghiên cứu, chuyên gia và cán bộ quản lý ngân sách hãy cùng phối hợp để hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên NSNN, góp phần xây dựng nền tài chính công minh bạch, hiệu quả và phát triển bền vững.