Nghiên cứu xác định đột biến và lập bản đồ gen dystrophin trên bệnh nhân loạn dưỡng cơ Duchenne ở Việt Nam

• Tác giả: Đỗ Ngọc Hải
• Người hướng dẫn: Trần Vân Khánh
• Trường học: Trường Đại học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Hóa sinh
• Đề tài: Nghiên cứu xác định đột biến và lập bản đồ đột biến gen dystrophin trên bệnh nhân loạn dưỡng cơ Duchenne Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận án tiến sỹ y học
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Đặc điểm của bệnh DMD
• 1.1.1. Lịch sử phát hiện bệnh
• 1.1.2. Biểu hiện lâm sàng của DMD
• 1.1.3. Xét nghiệm cận lâm sàng
• 1.1.3.1. Định lượng hoạt độ Creatine Kinase
• 1.1.3.2. Phương pháp thăm dò điện sinh lý cơ
• 1.1.3.3. Sinh thiết cơ
• 1.1.3.4. Hóa mô miễn dịch (Immunohistochemistry)
• 1.1.4. Phương pháp di truyền phân tử xác định gen đột biến
• 1.1.5. Điều trị bệnh DMD
• 1.1.5.1. Điều trị nội khoa
• 1.1.5.2. Điều trị bằng liệu pháp gen

I. Đột biến gen và bệnh loạn dưỡng cơ Duchenne

Đột biến gen là nguyên nhân chính gây ra bệnh loạn dưỡng cơ Duchenne (DMD), một bệnh lý di truyền lặn liên kết giới tính. Gen dystrophin, nằm trên nhiễm sắc thể X, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định màng tế bào cơ. Đột biến trên gen này dẫn đến sự thiếu hụt protein dystrophin, gây ra các triệu chứng yếu cơ và tiến triển nặng dần. Bệnh nhân loạn dưỡng cơ Duchenne thường xuất hiện triệu chứng từ 3-5 tuổi và mất khả năng đi lại vào khoảng 12 tuổi. Nghiên cứu về đột biến gen dystrophin không chỉ giúp chẩn đoán bệnh mà còn hỗ trợ trong việc tư vấn di truyền và điều trị.

1.1. Cơ chế di truyền và đột biến gen dystrophin

Dystrophin là gen lớn nhất được biết đến, với chiều dài hơn 3000 kb và 79 exon. Đột biến trên gen này bao gồm xóa đoạn, lặp đoạn và đột biến điểm, trong đó xóa đoạn chiếm 60%. Các vùng đột biến trọng điểm thường tập trung ở exon 43-60 và exon 1-19. Nghiên cứu gen này giúp xác định chính xác loại đột biến, từ đó hỗ trợ trong chẩn đoán loạn dưỡng cơ và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

1.2. Tình hình bệnh loạn dưỡng cơ tại Việt Nam

Tại Việt Nam, bệnh loạn dưỡng cơ đã được nghiên cứu nhưng chủ yếu tập trung vào đột biến xóa đoạn. Nghiên cứu y học về dystrophin ở Việt Nam cần mở rộng để bao phủ toàn bộ 79 exon, bao gồm cả đột biến lặp đoạn và đột biến điểm. Điều này sẽ giúp xây dựng bản đồ gen đột biến hoàn chỉnh, hỗ trợ chẩn đoán và điều trị hiệu quả hơn.

II. Phương pháp nghiên cứu và chẩn đoán

Nghiên cứu gen dystrophin đòi hỏi sử dụng các phương pháp nghiên cứu gen tiên tiến như PCR, MLPA và giải trình tự gen. Những phương pháp này giúp xác định chính xác vị trí và loại đột biến, từ đó hỗ trợ trong chẩn đoán loạn dưỡng cơ. Việc xác định đột biến cũng giúp phát hiện người lành mang gen bệnh, hỗ trợ tư vấn di truyền và giảm tỷ lệ mắc bệnh trong cộng đồng.

2.1. Kỹ thuật phân tích di truyền

Các kỹ thuật như Multiplex PCR và MLPA được sử dụng để phát hiện đột biến xóa đoạn và lặp đoạn. Giải trình tự gen giúp xác định đột biến điểm. Những phương pháp này đều có ưu điểm riêng, nhưng cần kết hợp để đạt hiệu quả tối đa trong nghiên cứu gen và chẩn đoán bệnh.

2.2. Ứng dụng trong chẩn đoán và điều trị

Việc xác định đột biến gen dystrophin không chỉ hỗ trợ chẩn đoán loạn dưỡng cơ mà còn là tiền đề cho điều trị loạn dưỡng cơ bằng liệu pháp gen. Mỗi loại đột biến sẽ có phương pháp điều trị khác nhau, do đó, nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân.

III. Ý nghĩa và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu về đột biến gen dystrophin và lập bản đồ gen không chỉ có giá trị khoa học mà còn mang lại lợi ích thực tiễn lớn. Nó giúp cải thiện chẩn đoán loạn dưỡng cơ, hỗ trợ tư vấn di truyền và giảm tỷ lệ mắc bệnh trong cộng đồng. Đồng thời, nghiên cứu này cũng mở ra hướng đi mới trong điều trị loạn dưỡng cơ bằng liệu pháp gen, mang lại hy vọng cho bệnh nhân và gia đình.

3.1. Giá trị khoa học và y học

Nghiên cứu này đóng góp vào việc hiểu rõ hơn về bệnh lý di truyền và cơ chế phân tử của bệnh loạn dưỡng cơ. Nó cũng cung cấp dữ liệu quan trọng để phát triển các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả hơn.

3.2. Ứng dụng trong cộng đồng

Việc xác định đột biến gen dystrophin giúp giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội bằng cách hỗ trợ tư vấn di truyền và chẩn đoán trước sinh. Điều này góp phần giảm tỷ lệ mắc bệnh và cải thiện chất lượng sống cho cộng đồng.