Phát Triển Nông Nghiệp Công Nghệ Cao Tại Kon Tum: Luận Án Tiến Sĩ Kinh Tế

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

2. Mục tiêu nghiên cứu

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4. Phương pháp nghiên cứu

5. Câu hỏi nghiên cứu

6. Đóng góp mới của luận án

7. Kết cấu của luận án

1. Chƣơng 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN VỀ NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO

1.1. Tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngoài:

1.2. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc

1.2.1. Nhóm các công trình nghiên cứu phát triển nông nghiệp công nghệ cao liên quan đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp.

1.2.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển nông nghiệp công nghệ cao theo nhu cầu thị trường

1.2.3. Các công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển nông nghiệp công nghệ cao gắn với phát triển bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu

1.2.4. Các công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển nông nghiệp ứng dụng nghệ cao:

1.2.5. Các công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển nông nghiệp công nghệ cao theo chuỗi giá trị nông sản.

1.2.6. Các công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển nông nghiệp công nghệ cao gắn với liên kết ngành, liên kết vùng

1.3. Đánh giá chung về những nghiên cứu liên quan đến phát triển NNCNC và những vấn đề tiếp tục nghiên cứu của luận án.

1.4. Đánh giá chung về những nghiên cứu liên quan đến luận án

1.5. Những khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu

2. Chƣơng 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO

2.1. Các khái niệm và lý thuyết về phát triển nông nghiệp công nghệ cao

2.1.1. Khái niệm về phát triển nông nghiệp công nghệ cao (CNC, NN hiện đại, NNCNC, phát triển NNCNC)

2.1.2. Lý thuyết liên quan đến phát triển NNCNC

2.2. Đặc điểm và sự cần thiết phát triển nông nghiệp công nghệ cao

2.2.1. Những đặc trƣng chủ yếu của nông nghiệp công nghệ cao

2.3. Nội dung, hình thức và tiêu chí đánh giá phát triển NNCNC

2.3.1. Nội dung phát triển NNCNC

2.3.2. Hình thức phát triển NNCNC

2.3.3. Tiêu chí đánh giá phát triển NNCNC

2.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển NNCNC

2.4.1. Nhân tố nội lực của các chủ thể ứng dụng NNCNC

2.4.2. Các nhân tố vĩ mô ảnh hưởng đến phát triển NNCNC

2.5. Kinh nghiệm phát triển NNCNC và rút ra bài học kinh nghiệm

2.5.1. Phát triển NNCNC ở một số nước.

2.5.2. Phát triển NNCNC ở một số tỉnh thành trong nước

2.5.3. Những bài học rút ra cho Việt Nam nói chung và Kon Tum nói riêng

3. Chƣơng 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO TẠI KON TUM

3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội tác động đến phát triển NNCNC

3.1.1. Các yếu tố điều kiện tự nhiên tác động đến phát triển NNCNC

3.1.2. Các yếu tố về hạ tầng kỹ thuật, xã hội tác động đến phát triển NNCNC

3.1.3. Cơ cấu kinh tế và thực trạng phát triển nông nghiệp tại Kon Tum

3.2. Cơ cấu kinh tế, tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp:

3.2.1. Thực trạng tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi tại tỉnh Kon Tum

3.3. Thực trạng phát triển nông nghiệp công nghệ cao tại Kon Tum

3.4. Khai thác các yếu tố tự nhiên, xã hội phát triển nông nghiệp công nghệ cao

3.5. Thực trạng nghiên cứu chuyển giao, ứng dụng khoa học công nghệ phát triển nông nghiệp công nghệ cao

3.6. Thực trạng nguồn nhân lực phát triển nông nghiệp công nghệ cao

3.7. Thực trạng hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp và nông nghiệp công nghệ cao

3.8. Thực trạng liên kết chuỗi trong phát triển nông nghiệp công nghệ cao

3.9. Thị trường tiêu thụ nông sản của Kon Tum

3.10. Tác động của các chính sách và nguồn vốn đầu tư phát triển nông nghiệp công nghệ cao tại Kon Tum

3.11. Đánh giá chung về những thành quả, những khó khăn và hạn chế về phát triển NNCNC tại Kon Tum

3.11.1. Những kết quả đạt được

3.11.2. Những mặt chưa được, hạn chế phát triển NNCNC ở Kon Tum:

3.11.3. Những khó khăn, thách thức đối với phát triển NNCNC ở Kon Tum

3.12. Nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém và những vấn đề đặt ra về phát triển NNCNC tại Kon Tum

3.12.1. Những vấn đề đặt ra đối với phát triển nông nghiệp công nghệ cao tại Kon Tum:

4. Chƣơng 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO Ở KON TUM

4.1. Bối cảnh quốc tế, trong nƣớc và dự báo các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển NNCNC tại Kon Tum

4.1.1. Bối cảnh quốc tế, trong nước tác động đến phát triển NNCNC tại Kon Tum.

4.1.2. Hội nhập kinh tế quốc tế mở ra thị trường tiêu thụ nông sản cho Việt Nam và Kon Tum

4.1.3. Chủ trương phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở Việt Nam mang lại cơ hội cho phát triển NNCNC của Kon Tum

4.2. Đánh giá các điểm mạnh, điểm yếu tác động đến phát triển NNCNC (Phân tích SWOT)

4.3. Quan điểm và định hƣớng phát triển NNCNC ở Kon Tum

4.3.1. Quan điểm về phát triển NNCNC ở Kon Tum

4.3.2. Mục tiêu và định hướng phát triển NNCNC cho tỉnh Kon Tum

4.4. Giải pháp chủ yếu phát triển nông nghiệp công nghệ cao tại Kon Tum

4.4.1. Nâng cao chất lượng các quy hoạch phát triển SXNN nói chung và quy hoạch phát triển NNCNC nói riêng và đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu

4.4.2. Đẩy mạnh hợp tác nghiên cứu, chuyển giao, tăng cường ứng dụng công nghệ cao và quy trình sản xuất tiên tiến để phát triển NNCNC

4.4.3. Đẩy nhanh việc thực hiện tích tụ, tập trung ruộng đất đáp ứng yêu cầu phát triển NNCNC

4.4.4. Phát triển thị trường cả trong và ngoài nước gắn với việc xây dựng thương hiệu nông sản của Kon Tum

4.4.5. Đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất, quản lý sản xuất theo chuỗi sản phẩm và chuỗi giá trị nông nghiệp để phát triển NNCNC

4.4.6. Giải pháp về huy động và sử dụng hiệu quả nguồn vốn cho phát triển NNCNC

4.4.7. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu phát triển NNCNC

4.4.8. Giải pháp phát triển NNCNC đảm bảo yếu tố xã hội và bảo vệ môi trường thích ứng với biến đổi khí hậu

4.4.9. Về cơ chế chính sách:

CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ ĐƢỢC CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC BẢNG

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

I. Tổng quan về Phát triển Nông Nghiệp Công Nghệ Cao Kon Tum

Nông nghiệp hàng hóa Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu sau 35 năm đổi mới, với giá trị sản phẩm gia tăng và đa dạng hóa. Nông nghiệp đóng vai trò then chốt trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đảm bảo ổn định chính trị và an ninh quốc phòng. Ứng dụng công nghệ cao đã tạo chuyển biến tích cực, nâng cao chất lượng và giá trị nông sản, cải thiện đời sống nông dân. Tuy nhiên, quy mô sản xuất còn manh mún, ứng dụng khoa học công nghệ chưa phổ biến, đặt ra thách thức cho tăng trưởng nhanh và bền vững. Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ tác động mạnh mẽ đến nông nghiệp, tạo ra phương thức sản xuất mới, đột phá về năng suất, chất lượng và hiệu quả. Do đó, phát triển và ứng dụng hiệu quả công nghệ cao trong nông nghiệp là xu thế tất yếu, góp phần xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, sản xuất hàng hóa lớn, có sức cạnh tranh cao, đảm bảo an ninh lương thực và mở rộng thị trường xuất khẩu.

1.1. Vai trò của ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp Kon Tum

Việc ứng dụng công nghệ cao giúp nông dân giảm phụ thuộc vào thời tiết, chủ động mở rộng quy mô sản xuất. Năng suất, chất lượng sản phẩm tăng, tính cạnh tranh được cải thiện. Sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản áp dụng công nghệ tiên tiến góp phần bảo vệ môi trường. Cần có sự tham gia của doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác và hộ nông dân để tạo ra các mô hình nông nghiệp ứng dụng CNC thành công. Điều này rất quan trọng đối với việc thúc đẩy phát triển nông nghiệp bền vững Kon Tum.

1.2. Tiềm năng và thách thức phát triển NNCNC tại Kon Tum

Kon Tum có vị trí địa kinh tế thuận lợi, khí hậu ôn đới và nhiệt đới, tiềm năng lớn để phát triển NN, NNCNC. Các nông sản đặc hữu như rau đậu, hoa màu, cây ăn quả, cây công nghiệp, dược liệu (Sâm Ngọc linh) có lợi thế cạnh tranh. Tuy nhiên, Kon Tum vẫn là tỉnh có nền kinh tế chưa phát triển, sản xuất nông nghiệp vẫn là ngành kinh tế chủ đạo. Giá trị ngành nông nghiệp còn khiêm tốn so với tiềm năng, thu nhập bình quân đầu người thấp. Khả năng cạnh tranh trên thị trường ngày càng bất lợi cho nông sản Kon Tum. Điều này đòi hỏi sự đổi mới mạnh mẽ trong kinh tế nông nghiệp Kon Tum.

II. Phân tích thực trạng Phát triển Nông Nghiệp CNC tại Kon Tum

Sau hơn 3 năm thực hiện Đề án “Phát triển nông nghiệp ứng dụng CNC gắn với chế biến trên địa bàn tỉnh Kon Tum”, đã có một số kết quả trong việc chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp. Tuy nhiên, chưa đạt được kỳ vọng của tỉnh. Rào cản lớn nhất là công nghệ sản xuất thô sơ, lạc hậu; quy mô sản xuất nhỏ lẻ, sản lượng chế biến sâu còn hạn chế. Chưa phát triển NNCNC theo chuỗi liên kết. Do vậy, phát triển sản xuất NNCNC theo chuỗi giá trị nông sản là nhiệm vụ chiến lược, lâu dài của nền nông nghiệp Kon Tum.

2.1. Khó khăn và hạn chế trong ứng dụng KHCN vào nông nghiệp

Sản xuất nông nghiệp chủ yếu với công nghệ sản xuất thô sơ, lạc hậu; quy mô sản xuất nhỏ lẻ, sản lượng chế biến sâu còn hạn chế cả số lượng lẫn chủng loại hàng hóa; chưa phát triển NNCNC theo chuỗi liên kết… Cần có giải pháp khắc phục tình trạng này để thúc đẩy ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp Kon Tum một cách hiệu quả.

2.2. Chính sách và nguồn vốn đầu tư cho NNCNC Kon Tum

Cần đánh giá tác động của các chính sách và nguồn vốn đầu tư cho phát triển nông nghiệp công nghệ cao Kon Tum. Hiệu quả sử dụng vốn, mức độ phù hợp của chính sách với thực tiễn cần được xem xét. Điều này giúp điều chỉnh và hoàn thiện các chính sách, tạo động lực cho phát triển.

2.3. Liên kết chuỗi trong phát triển nông nghiệp CNC

Thực trạng liên kết chuỗi trong phát triển nông nghiệp CNC tại Kon Tum còn nhiều hạn chế. Cần có giải pháp tăng cường liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp, nhà khoa học và nhà nước để tạo ra chuỗi giá trị nông sản bền vững. Đây là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả kinh tế của nông nghiệp công nghệ cao Kon Tum.

III. Giải pháp thúc đẩy Phát Triển Nông Nghiệp CNC Bền Vững Kon Tum

Phát triển NNCNC ở Kon Tum cần dựa trên bối cảnh quốc tế, trong nước và dự báo các yếu tố ảnh hưởng. Hội nhập kinh tế quốc tế mở ra thị trường tiêu thụ nông sản. Chủ trương phát triển NNCNC ở Việt Nam mang lại cơ hội. Cần phân tích điểm mạnh, điểm yếu (SWOT) để đưa ra quan điểm và định hướng phù hợp. Các giải pháp chủ yếu bao gồm nâng cao chất lượng quy hoạch, đẩy mạnh hợp tác nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, tích tụ ruộng đất, phát triển thị trường, đổi mới hình thức tổ chức sản xuất và huy động hiệu quả nguồn vốn.

3.1. Nâng cao chất lượng quy hoạch phát triển NNCNC

Cần rà soát và điều chỉnh quy hoạch phát triển NNCNC phù hợp với điều kiện thực tế của Kon Tum. Quy hoạch cần xác định rõ các vùng sản xuất tập trung, các loại cây trồng, vật nuôi chủ lực và các công nghệ phù hợp. Đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu (giao thông, thủy lợi, điện) là yếu tố quan trọng để thực hiện quy hoạch.

3.2. Ứng dụng KHCN và quy trình sản xuất tiên tiến

Đẩy mạnh hợp tác nghiên cứu, chuyển giao, tăng cường ứng dụng công nghệ cao và quy trình sản xuất tiên tiến để phát triển NNCNC. Ưu tiên các công nghệ thân thiện với môi trường, tiết kiệm tài nguyên và phù hợp với điều kiện của Kon Tum. Cần có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ.

3.3. Phát triển thị trường và xây dựng thương hiệu nông sản

Phát triển thị trường cả trong và ngoài nước gắn với việc xây dựng thương hiệu nông sản của Kon Tum. Cần tập trung vào các sản phẩm đặc hữu, có giá trị cao và có tiềm năng xuất khẩu. Xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm để đảm bảo chất lượng và uy tín. Cần phát triển thị trường nông sản công nghệ cao Kon Tum một cách chuyên nghiệp.

IV. Định hướng phát triển nguồn nhân lực cho nông nghiệp CNC Kon Tum

Để phát triển nông nghiệp công nghệ cao tại Kon Tum, việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là vô cùng quan trọng. Cần có giải pháp đào tạo và bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng cho nông dân, cán bộ quản lý và nhà khoa học. Ưu tiên đào tạo các chuyên gia về công nghệ sinh học, công nghệ thông tin, quản lý chất lượng và marketing nông sản. Tạo môi trường làm việc thuận lợi để thu hút nhân tài.

4.1. Đào tạo kỹ năng cho người lao động trong NNCNC

Tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn, dài hạn về kỹ thuật canh tác, chăn nuôi công nghệ cao cho người lao động. Xây dựng các mô hình trình diễn để nông dân học hỏi và áp dụng. Cần có sự phối hợp giữa các trường đại học, cao đẳng, trung tâm dạy nghề và doanh nghiệp để đảm bảo chất lượng đào tạo.

4.2. Chính sách thu hút và giữ chân nhân tài trong NNCNC

Cần có chính sách ưu đãi về nhà ở, thu nhập và cơ hội thăng tiến để thu hút và giữ chân nhân tài trong lĩnh vực NNCNC. Tạo môi trường làm việc năng động, sáng tạo và có nhiều cơ hội phát triển. Khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào đào tạo và phát triển nguồn nhân lực.

4.3. Nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ

Tổ chức các khóa đào tạo về quản lý dự án, quản lý chuỗi cung ứng, quản lý chất lượng và marketing nông sản cho cán bộ quản lý. Tạo điều kiện cho cán bộ tham gia các hội thảo, diễn đàn trong và ngoài nước để học hỏi kinh nghiệm. Cần có cơ chế đánh giá hiệu quả làm việc của cán bộ dựa trên kết quả phát triển nông nghiệp công nghệ cao.

V. Các giải pháp về cơ chế chính sách cho NNCNC Kon Tum

Cần có các cơ chế chính sách phù hợp để khuyến khích đầu tư vào NNCNC, hỗ trợ doanh nghiệp và nông dân tiếp cận vốn, đất đai, công nghệ và thị trường. Chính sách cần tập trung vào các lĩnh vực như: hỗ trợ lãi suất vay vốn, miễn giảm thuế, hỗ trợ chi phí chuyển giao công nghệ, hỗ trợ xây dựng thương hiệu và xúc tiến thương mại. Đảm bảo tính minh bạch, công bằng và dễ tiếp cận của các chính sách.

5.1. Chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào NNCNC

Ưu đãi về thuế, tiền thuê đất, hỗ trợ chi phí đầu tư ban đầu cho các doanh nghiệp đầu tư vào NNCNC. Tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi. Hỗ trợ doanh nghiệp trong việc xây dựng thương hiệu và xúc tiến thương mại.

5.2. Hỗ trợ nông dân tiếp cận vốn đất đai và công nghệ

Cho vay vốn ưu đãi cho nông dân đầu tư vào sản xuất NNCNC. Hỗ trợ nông dân thuê đất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi. Hỗ trợ chi phí chuyển giao công nghệ, đào tạo kỹ thuật cho nông dân. Cần có chính sách hỗ trợ đặc biệt cho đồng bào dân tộc thiểu số.

5.3. Cải cách thủ tục hành chính và nâng cao năng lực quản lý nhà nước

Đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến đầu tư, sản xuất và kinh doanh NNCNC. Nâng cao năng lực quản lý nhà nước về NNCNC. Tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng sản phẩm và an toàn thực phẩm. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các sở, ban, ngành và địa phương.

VI. Đánh giá tác động kinh tế xã hội NNCNC ở Kon Tum

Cần đánh giá tác động kinh tế, xã hội và môi trường của việc phát triển nông nghiệp công nghệ cao Kon Tum. Tác động đến thu nhập, việc làm của người dân, giảm nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống. Cần đánh giá tác động đến môi trường, tài nguyên và đa dạng sinh học. Đảm bảo sự phát triển NNCNC bền vững, hài hòa giữa kinh tế, xã hội và môi trường.

6.1. Tác động kinh tế của NNCNC đến thu nhập và việc làm

Đánh giá mức độ tăng trưởng kinh tế, tăng thu nhập cho người dân và tạo ra việc làm mới từ NNCNC. Phân tích hiệu quả kinh tế của các mô hình NNCNC khác nhau. Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế của NNCNC.

6.2. Tác động xã hội của NNCNC đến giảm nghèo và chất lượng sống

Đánh giá mức độ giảm nghèo, cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người dân nhờ NNCNC. Phân tích tác động của NNCNC đến các vấn đề xã hội như: giáo dục, y tế, văn hóa. Cần có chính sách hỗ trợ đặc biệt cho các hộ nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số.

6.3. Tác động môi trường của NNCNC và giải pháp bảo vệ

Đánh giá tác động của NNCNC đến môi trường, tài nguyên và đa dạng sinh học. Đề xuất các giải pháp bảo vệ môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên và bảo tồn đa dạng sinh học trong quá trình phát triển NNCNC. Khuyến khích sử dụng các công nghệ thân thiện với môi trường.

Luận Án Tiến Sĩ Kinh Tế Về Phát Triển Nông Nghiệp Công Nghệ Cao Tại Kon Tum