Luận án tiến sĩ: Dự báo trong văn xuôi tự sự trung đại Việt Nam

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

BẢNG CHỮ VIẾT TẮT

DANH SÁCH PHỤ LỤC

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU

0.1. Lí do chọn đề tài

0.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

0.3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu

0.4. Phương pháp nghiên cứu

0.5. Đóng góp mới của luận án

0.6. Cấu trúc luận án

1. CHƯƠNG 1: CÁC TIỀN ĐỀ HÌNH THÀNH VÀ VẤN ĐỀ NHẬN DIỆN, PHÂN LOẠI DỰ BÁO TRONG VĂN XUÔI TỰ SỰ TRUNG ĐẠI VIỆT NAM

1.1. Các tiền đề hình thành dự báo trong văn xuôi tự sự trung đại Việt Nam

1.1.1. Lịch sử, xã hội, văn hoá

1.1.1.1. Lịch sử, xã hội

1.1.2. Nguồn mạch văn học dân gian

1.1.3. Truyền thống dự báo trong văn học Trung Quốc

1.1.4. Những yếu tố nội tại của văn học trung đại

1.2. Nhận diện, phân loại dự báo trong văn xuôi tự sự Việt Nam thời trung đại

1.2.1. Nhận diện, phân loại dự báo theo hình thức, kĩ thuật dự báo

1.2.1.1. Tiếp xúc với thế giới siêu nhiên

1.2.1.2. Xem Kinh Dịch, tử vi

1.2.1.3. Phong thuỷ, trạch cát

1.2.1.4. Thái ất, lục nhâm, độn giáp

1.2.2. Nhận diện phân loại dự báo theo nội dung, chủ đề dự báo

1.2.2.1. Dự báo cho cá nhân

1.2.2.2. Dự báo cho cộng đồng, quốc gia

1.3. Tiểu kết Chương 1

2. CHƯƠNG 2: GIÁ TRỊ NỘI DUNG TƯ TƯỞNG, VĂN HÓA CỦA DỰ BÁO TRONG VĂN XUÔI TỰ SỰ TRUNG ĐẠI VIỆT NAM

2.1. Dự báo phản ánh hiện thực xã hội thời trung đại

2.1.1. Cuộc sống người dân, khoa cử, quan trường

2.1.2. Mối quan hệ giữa thần quyền và vương quyền

2.2. Dự báo phản ánh tư tưởng, đạo đức thời trung đại

2.2.1. Quan niệm về Đức – Phúc

2.2.2. Màu sắc văn hoá bản địa

2.2.3. Hệ thống thực vật xuất hiện trong dự báo

2.2.4. Hệ thống động vật xuất hiện trong dự báo

2.3. Tiểu kết Chương 2

3. CHƯƠNG 3: HÌNH THỨC THỂ HIỆN VÀ GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT CỦA DỰ BÁO TRONG VĂN XUÔI TỰ SỰ TRUNG ĐẠI VIỆT NAM

3.1. Nghệ thuật thể hiện dự báo của văn xuôi tự sự qua khắc họa nhân vật

3.1.1. Kiểu loại nhân vật

3.1.2. Nhân vật mang chức năng dự báo

3.1.3. Nhân vật được dự báo

3.1.4. Sự tham dự của dự báo vào phương thức, kĩ thuật xây dựng nhân vật

3.1.4.1. Ảo hoá xuất thân, hành trạng và cái chết của nhân vật

3.1.4.2. Tạo tác chân dung nhân vật

3.1.4.3. Xác tín hoá thông tin nhân vật

3.2. Nghệ thuật thể hiện dự báo của văn xuôi tự sự trong xây dựng không gian và thời gian

3.2.1. Kiểu loại và đặc điểm không gian – thời gian dự báo

3.2.2. Không gian – thời gian từ điểm nhìn nền cảnh xuất hiện dự báo

3.2.3. Không gian – thời gian từ điểm nhìn kiểu loại nhân vật

3.2.4. Bút pháp nghệ thuật miêu tả không gian- thời gian dự báo

3.2.4.1. Lặp lại, kéo dài thời gian

3.2.4.2. Ảo hoá và thực hoá không gian

3.2.5. Vai trò của dự báo trong xây dựng không gian – thời gian nghệ thuật

3.2.5.1. Nới rộng, dịch chuyển không gian

3.2.5.2. Phóng chiếu và quy hồi thời gian

3.3. Nghệ thuật thể hiện dự báo trong văn xuôi tự sự qua ngôn ngữ

3.3.1. Đặc điểm, công thức ngôn ngữ dự báo

3.3.1.1. Công thức, kí hiệu dự báo mang kết quả tốt lành

3.3.1.2. Công thức, kí hiệu dự báo mang kết quả hung hoạ

3.3.2. Giá trị, hiệu quả nghệ thuật của ngôn ngữ dự báo

3.3.2.1. Lớp ngôn ngữ chuyên ngành dự báo làm giàu có, phong phú ngôn ngữ văn học trung đại

3.3.2.2. Sự mã hoá ngôn ngữ dự báo tạo nên sự ẩn mật, mơ hồ, huyền bí của thông tin dự báo

3.4. Tiểu kết Chương 3

PHẦN KẾT LUẬN

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

THƯ MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu và cơ sở lý thuyết

Luận án tiến sĩ này tập trung nghiên cứu dự báo trong văn xuôi tự sự trung đại Việt Nam, đặc biệt là nội dung và phương thức thể hiện. Dự báo là một hiện tượng văn hóa và văn học phức tạp, phản ánh tư duy và tâm thức của người Việt thời trung đại. Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu liên ngành, bao gồm văn hóa học, thi pháp học, và so sánh văn học, để phân tích sâu sắc các khía cạnh của dự báo. Mục tiêu chính là hệ thống hóa các phương thức dự báo, phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật của chúng trong văn xuôi tự sự trung đại.

1.1. Khái niệm và nguồn gốc dự báo

Dự báo có nguồn gốc từ văn hóa dân gian và tôn giáo, phản ánh sự kết hợp giữa mê tín và tri thức. Trong văn xuôi tự sự trung đại Việt Nam, dự báo xuất hiện dưới nhiều hình thức như xem phong thủy, chiêm mộng, tướng số, và tiếp xúc với thế giới siêu nhiên. Các phương thức này không chỉ phản ánh hiện thực xã hội mà còn thể hiện tư tưởng và đạo đức thời đại.

1.2. Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Luận án dựa trên các lý thuyết nền tảng về văn hóa học và thi pháp học để phân tích dự báo. Phương pháp loại hình học giúp hệ thống hóa các phương thức dự báo trong các thể loại văn xuôi tự sự. Phương pháp liên ngành cho phép tiếp cận dự báo từ nhiều góc độ, bao gồm tâm lý học, xã hội học, và lịch sử học.

II. Nội dung và giá trị tư tưởng của dự báo

Dự báo trong văn xuôi tự sự trung đại Việt Nam phản ánh hiện thực xã hội và tư tưởng thời đại. Các phương thức dự báo như xem phong thủy, chiêm mộng, và tướng số không chỉ dự đoán tương lai mà còn thể hiện quan niệm về đạo đức, phúc họa, và số phận con người. Luận án phân tích cách dự báo phản ánh mối quan hệ giữa thần quyền và vương quyền, cũng như các giá trị văn hóa bản địa.

2.1. Phản ánh hiện thực xã hội

Dự báo phản ánh cuộc sống người dân, khoa cử, và quan trường thời trung đại. Các phương thức dự báo như xem phong thủy và chiêm mộng thường được sử dụng để dự đoán tương lai cá nhân và cộng đồng, từ đó thể hiện sự lo lắng và hy vọng của con người trước những biến cố xã hội.

2.2. Giá trị tư tưởng và văn hóa

Dự báo thể hiện quan niệm về đạo đức và phúc họa, đồng thời phản ánh màu sắc văn hóa bản địa. Các yếu tố như hệ thống thực vật và động vật xuất hiện trong dự báo cho thấy sự gắn kết giữa con người và tự nhiên trong tư duy thời trung đại.

III. Phương thức thể hiện và giá trị nghệ thuật

Dự báo trong văn xuôi tự sự trung đại Việt Nam không chỉ là yếu tố nội dung mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc kiến tạo hình thức nghệ thuật. Luận án phân tích cách dự báo tham gia vào việc xây dựng nhân vật, không gian, thời gian, và ngôn ngữ trong tác phẩm. Các phương thức dự báo như phục bút và ảo hóa nhân vật tạo nên giá trị thẩm mỹ đa chiều cho tác phẩm.

3.1. Nghệ thuật xây dựng nhân vật

Dự báo tham gia vào việc khắc họa nhân vật, đặc biệt là các nhân vật mang chức năng dự báo hoặc được dự báo. Các kỹ thuật như ảo hóa xuất thân và tạo tác chân dung nhân vật giúp làm nổi bật tính cách và số phận của nhân vật.

3.2. Không gian và thời gian nghệ thuật

Dự báo tạo nên không gian và thời gian đặc trưng trong tác phẩm. Các yếu tố như lặp lại thời gian và ảo hóa không gian giúp tăng tính huyền bí và kịch tính cho câu chuyện.

3.3. Ngôn ngữ và công thức dự báo

Ngôn ngữ dự báo trong văn xuôi tự sự trung đại Việt Nam mang tính mã hóa cao, tạo nên sự ẩn mật và huyền bí. Các công thức dự báo như kí hiệu tốt lành và hung họa góp phần làm phong phú ngôn ngữ văn học trung đại.

IV. Kết luận và đóng góp của luận án

Luận án đã hệ thống hóa và phân tích sâu sắc các phương thức dự báo trong văn xuôi tự sự trung đại Việt Nam, từ đó làm rõ giá trị nội dung và nghệ thuật của chúng. Nghiên cứu này không chỉ góp phần vào việc hiểu biết về văn hóa và tư tưởng thời trung đại mà còn cung cấp công cụ để tiếp cận các tác phẩm văn học cổ điển một cách dễ dàng hơn.

4.1. Đóng góp về mặt lý thuyết

Luận án đã bổ sung vào bức tranh nghiên cứu về dự báo trong văn học trung đại, đặc biệt là việc hệ thống hóa các phương thức dự báo và phân tích giá trị tư tưởng của chúng.

4.2. Đóng góp về mặt thực tiễn

Nghiên cứu này cung cấp công cụ để tiếp cận và giảng dạy các tác phẩm văn xuôi tự sự trung đại Việt Nam trong chương trình giáo dục phổ thông và đại học.

Luận án tiến sĩ: Phân tích dự báo trong văn xuôi tự sự trung đại Việt Nam - Nội dung và phương thức thể hiện