Tổng quan nghiên cứu

Tiêm chủng vắc xin pentavalent là một biện pháp y tế công cộng thiết yếu và tiết kiệm chi phí nhằm giảm tỷ lệ tử vong và bệnh tật ở trẻ em do các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc xin. Tại Lào, tỷ lệ bao phủ tiêm chủng vắc xin pentavalent trong năm 2017 lần lượt là 72,5% cho liều đầu tiên, 67,2% cho liều thứ hai và 60,8% cho liều thứ ba, thấp hơn so với nhiều quốc gia có mức thu nhập tương đương. Tại thủ đô Vientiane, tỷ lệ này cao hơn một chút với 76,6% liều đầu và 68,3% liều thứ ba. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều ca bùng phát dịch bệnh như bạch hầu trong thập kỷ qua, cho thấy sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả tiêm chủng.

Nghiên cứu nhằm đánh giá kiến thức và thực hành của nhân viên y tế trong việc tiêm chủng vắc xin pentavalent tại Vientiane Capital năm 2019, đồng thời xác định các yếu tố ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 184 nhân viên y tế tại 9 bệnh viện quận và 33 trung tâm y tế, kết hợp phương pháp định lượng và định tính. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng tiêm chủng, tăng tỷ lệ bao phủ và giảm nguy cơ thất bại vắc xin, góp phần đạt các mục tiêu phát triển bền vững về giảm tử vong trẻ em.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình hệ sinh thái xã hội (social ecological model), tập trung vào hai nhóm yếu tố chính ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành của nhân viên y tế: (1) các yếu tố cá nhân như tuổi tác, giới tính, trình độ học vấn, kinh nghiệm làm việc, loại hình nhân viên y tế và nơi làm việc; (2) các yếu tố tổ chức bao gồm đào tạo về tiêm chủng và các chính sách khuyến khích liên quan đến công việc tiêm chủng. Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: vắc xin pentavalent (bao gồm Diphtheria, Tetanus, Pertussis, Hepatitis B, Haemophilus influenzae type B), kiến thức về tiêm chủng, thực hành tiêm chủng, các biện pháp phòng ngừa và chống chỉ định, cũng như các tác dụng phụ của vắc xin.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang phân tích kết hợp phương pháp định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi với 184 nhân viên y tế cung cấp dịch vụ tiêm chủng tại 9 bệnh viện quận và 33 trung tâm y tế ở Vientiane Capital. Dữ liệu định tính được thu thập qua 12 phỏng vấn sâu với nhân viên y tế tại 4 bệnh viện quận và 8 trung tâm y tế nhằm làm rõ thực hành và khó khăn trong tiêm chủng.

Cỡ mẫu được chọn toàn bộ nhân viên y tế làm việc trong các đơn vị tiêm chủng, đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng phần mềm Stata 14 với các thống kê mô tả và hồi quy logistic đa biến để xác định các yếu tố liên quan đến kiến thức và thực hành. Dữ liệu định tính được phân tích theo phương pháp phân tích chủ đề (thematic analysis) nhằm rút trích các chủ đề chính liên quan đến kiến thức, động lực, năng lực và thách thức trong thực hành tiêm chủng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kiến thức về vắc xin pentavalent còn hạn chế: 63,3% nhân viên y tế có kiến thức kém về vắc xin pentavalent, với điểm trung vị kiến thức là 18/24. Ví dụ, chỉ 22,2% trả lời đúng về việc không tiêm cho trẻ sốt trên 38 độ C, và 77,8% hiểu sai về chống chỉ định sốc phản vệ với vắc xin.

  2. Thực hành tiêm chủng ở mức khá: 65,7% nhân viên y tế có thực hành tốt, với điểm trung bình thực hành là 17/20. Hơn 90% thực hiện đúng các bước chuẩn bị như kiểm tra hồ sơ, giải thích cho phụ huynh, và kiểm tra hạn sử dụng vắc xin. Tuy nhiên, chỉ 40,2% hỏi về việc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch của trẻ.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến kiến thức: Nhân viên y tế được đào tạo về vắc xin có khả năng kiến thức tốt hơn gần 3 lần (AOR=2). Trình độ học vấn cao và kinh nghiệm làm việc lâu năm cũng liên quan tích cực đến kiến thức và thực hành.

  4. Không tìm thấy yếu tố nào liên quan đáng kể đến thực hành tiêm chủng trong phân tích đa biến.

Thảo luận kết quả

Kiến thức hạn chế của nhân viên y tế về các biện pháp phòng ngừa, chống chỉ định và tác dụng phụ của vắc xin pentavalent có thể làm giảm hiệu quả tiêm chủng và tăng nguy cơ phản ứng bất lợi. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu tại các nước đang phát triển khác, nơi mà đào tạo chưa được thực hiện thường xuyên và đầy đủ. Thực hành tiêm chủng tốt hơn so với kiến thức có thể do các quy trình chuẩn được áp dụng nghiêm ngặt tại các cơ sở y tế.

Việc đào tạo được xác định là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến kiến thức, phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy đào tạo liên tục giúp nâng cao năng lực nhân viên y tế. Tuy nhiên, việc không tìm thấy yếu tố nào liên quan đến thực hành có thể do thực hành chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác như điều kiện cơ sở vật chất, áp lực công việc và động lực cá nhân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thanh thể hiện tỷ lệ kiến thức và thực hành tốt/kém, bảng phân tích hồi quy logistic đa biến với các hệ số và khoảng tin cậy, cũng như biểu đồ tròn minh họa tỷ lệ nhân viên y tế được đào tạo và nhận ưu đãi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu và định kỳ về vắc xin pentavalent: Tập trung vào kiến thức về liều lượng, lịch tiêm, chống chỉ định và xử lý tác dụng phụ nhằm nâng cao kiến thức và sự tự tin của nhân viên y tế. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế và các trung tâm đào tạo y tế.

  2. Xây dựng tài liệu hướng dẫn và quy trình chuẩn dễ hiểu: Phát hành tài liệu bằng tiếng Lào, có minh họa rõ ràng về kỹ thuật tiêm và xử lý tình huống bất thường. Thời gian: 3 tháng. Chủ thể: Bộ Y tế phối hợp với các tổ chức quốc tế.

  3. Tăng cường giám sát và đánh giá thực hành tiêm chủng: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ tại các cơ sở y tế để đảm bảo thực hành đúng quy trình, đồng thời cung cấp phản hồi và hỗ trợ kịp thời. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Sở Y tế và các bệnh viện quận.

  4. Cải thiện chính sách khuyến khích và hỗ trợ nhân viên y tế: Cung cấp các ưu đãi như hỗ trợ đi lại, thưởng hiệu quả công việc để tăng động lực làm việc và giảm áp lực. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Bộ Y tế và chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên y tế và cán bộ tiêm chủng: Nâng cao kiến thức và kỹ năng thực hành tiêm chủng, từ đó cải thiện chất lượng dịch vụ và an toàn tiêm chủng.

  2. Quản lý y tế và nhà hoạch định chính sách: Cung cấp bằng chứng khoa học để xây dựng các chương trình đào tạo, chính sách hỗ trợ và giám sát tiêm chủng hiệu quả.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và quốc tế hoạt động trong lĩnh vực y tế cộng đồng: Hỗ trợ thiết kế các can thiệp nâng cao năng lực nhân viên y tế và tăng tỷ lệ bao phủ tiêm chủng.

  4. Nhà nghiên cứu và học viên ngành y tế công cộng: Tham khảo phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến thực hành tiêm chủng tại các nước đang phát triển.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kiến thức của nhân viên y tế về vắc xin pentavalent lại quan trọng?
    Kiến thức tốt giúp nhân viên y tế tiêm chủng đúng kỹ thuật, xử lý kịp thời các tác dụng phụ và tư vấn chính xác cho phụ huynh, từ đó tăng tỷ lệ tiêm chủng thành công và giảm nguy cơ thất bại vắc xin.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành của nhân viên y tế?
    Đào tạo chuyên môn, trình độ học vấn, kinh nghiệm làm việc và môi trường làm việc là những yếu tố chính ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành tiêm chủng.

  3. Làm thế nào để cải thiện thực hành tiêm chủng tại các cơ sở y tế?
    Cần tổ chức đào tạo định kỳ, xây dựng quy trình chuẩn, giám sát thực hành và tạo động lực cho nhân viên thông qua các chính sách khuyến khích.

  4. Tỷ lệ tiêm chủng vắc xin pentavalent tại Vientiane Capital hiện nay như thế nào?
    Tỷ lệ tiêm chủng liều đầu tiên đạt khoảng 76,6%, liều thứ ba khoảng 68,3%, thấp hơn mục tiêu đề ra và cần được cải thiện.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các vùng khác không?
    Mặc dù tập trung tại Vientiane Capital, các kết quả và khuyến nghị có thể tham khảo để áp dụng tại các vùng khác có điều kiện tương tự nhằm nâng cao hiệu quả tiêm chủng.

Kết luận

  • Hơn 60% nhân viên y tế tại Vientiane Capital có kiến thức kém về vắc xin pentavalent, trong khi thực hành tiêm chủng ở mức khá với gần 66% đạt chuẩn.
  • Đào tạo chuyên môn là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành tiêm chủng.
  • Trình độ học vấn và kinh nghiệm làm việc cũng góp phần nâng cao năng lực nhân viên y tế.
  • Cần triển khai các chương trình đào tạo định kỳ, xây dựng quy trình chuẩn và chính sách khuyến khích phù hợp để cải thiện chất lượng tiêm chủng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm phát triển tài liệu hướng dẫn, tăng cường giám sát và đánh giá thực hành, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các khu vực khác.

Hành động ngay: Các cơ quan quản lý y tế và đơn vị đào tạo cần phối hợp triển khai các giải pháp nâng cao năng lực nhân viên y tế nhằm tăng tỷ lệ bao phủ và hiệu quả tiêm chủng vắc xin pentavalent, góp phần bảo vệ sức khỏe trẻ em và cộng đồng.