Tổng quan nghiên cứu

Kiểm soát thủ tục hành chính (TTHC) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của cải cách hành chính nhằm xây dựng nền hành chính dân chủ, minh bạch và hiệu quả. Tại Việt Nam, chất lượng TTHC còn nhiều hạn chế, gây khó khăn cho người dân, tổ chức và doanh nghiệp trong quá trình thực hiện các quyền, nghĩa vụ hợp pháp. Theo số liệu từ Bộ Công Thương và Bộ Tài chính, trong giai đoạn 2019-2020, có hơn 380 điều kiện kinh doanh và gần 1.000 thủ tục hành chính được rà soát, cắt giảm và đơn giản hóa nhằm giảm phiền hà và chi phí cho các đối tượng thực hiện. Thành phố Hải Phòng, với dân số khoảng 2 triệu người và vị trí chiến lược là trung tâm kinh tế miền Bắc, đã chú trọng công tác kiểm soát TTHC để tạo môi trường đầu tư năng động, cạnh tranh và phát triển bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng kiểm soát TTHC thuộc thẩm quyền của chính quyền địa phương tại Hải Phòng trong giai đoạn 2014-2018, làm rõ ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy cải cách hành chính, nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp, đồng thời góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức bộ máy nhà nước tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý công và pháp luật hành chính, trong đó có:

  • Lý thuyết kiểm soát thủ tục hành chính: Xem kiểm soát TTHC là một quy trình quyền lực nhằm ngăn ngừa, phát hiện sai phạm trong xây dựng và thực hiện TTHC, đảm bảo tính khả thi, minh bạch và hiệu quả của các quy định hành chính.
  • Mô hình cải cách hành chính: Tập trung vào cải cách TTHC như một phần của cải cách hành chính tổng thể, nhằm xây dựng nền hành chính phục vụ, giảm phiền hà cho người dân và doanh nghiệp.
  • Khái niệm chính quyền địa phương: Theo Hiến pháp 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015, chính quyền địa phương gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, có thẩm quyền kiểm soát TTHC trong phạm vi quản lý.

Các khái niệm chính bao gồm: thủ tục hành chính, kiểm soát thủ tục hành chính, đánh giá tác động TTHC, công khai niêm yết TTHC, tiếp nhận và xử lý phản ánh kiến nghị (PAKN).

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Thu thập dữ liệu: Sử dụng số liệu thống kê từ các cơ quan nhà nước, báo cáo kiểm soát TTHC của UBND thành phố Hải Phòng, các văn bản pháp luật liên quan và tài liệu chuyên ngành.
  • Phân tích định lượng và định tính: Thống kê số lượng PAKN từ năm 2014 đến 2018, đánh giá kết quả rà soát, đơn giản hóa TTHC, so sánh các chỉ số cải cách hành chính và năng lực cạnh tranh cấp tỉnh.
  • Phương pháp so sánh: Đối chiếu thực trạng kiểm soát TTHC tại Hải Phòng với các địa phương khác và các tiêu chuẩn pháp luật hiện hành.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung vào giai đoạn 2014-2018, phù hợp với các chính sách cải cách hành chính và dữ liệu thu thập được.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các TTHC thuộc thẩm quyền của chính quyền địa phương Hải Phòng, các báo cáo PAKN và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả đánh giá tác động TTHC: Từ năm 2014 đến 2017, Sở Tư pháp Hải Phòng đã hướng dẫn và thẩm định hàng chục dự thảo văn bản quy phạm pháp luật có quy định về TTHC, với 20 dự thảo được đánh giá tác động năm 2014 và 12 dự thảo năm 2015. Năm 2017 không có dự thảo mới cần đánh giá, cho thấy sự ổn định trong công tác xây dựng văn bản.

  2. Công khai, niêm yết TTHC đạt 100%: Tất cả TTHC thuộc thẩm quyền UBND thành phố và các cấp quận, huyện, xã, phường đều được công khai niêm yết tại bộ phận một cửa liên thông, trên bảng điện tử và các bảng tin thuận tiện cho người dân tiếp cận. Tuy nhiên, các hình thức công khai khuyến khích chưa được triển khai rộng rãi.

  3. Phản ánh kiến nghị được tiếp nhận và xử lý nghiêm túc: Quy trình tiếp nhận PAKN được thực hiện theo đúng quy định, đảm bảo tính công khai, minh bạch và phối hợp giữa các cơ quan. Việc xử lý PAKN về hành vi cán bộ, công chức và quy định TTHC được thực hiện kịp thời, góp phần nâng cao trách nhiệm và chất lượng phục vụ.

  4. Hạn chế trong việc tiếp cận thông tin TTHC: Mặc dù niêm yết đầy đủ, nhưng vẫn còn tình trạng người dân không sử dụng bản niêm yết mà trực tiếp hỏi công chức, gây ảnh hưởng đến hiệu quả tiếp nhận hồ sơ. Điều này phản ánh mức độ nhận thức và thói quen tiếp cận thông tin của người dân còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác kiểm soát TTHC tại Hải Phòng đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đặc biệt trong việc đánh giá tác động, công khai niêm yết và xử lý phản ánh kiến nghị. Việc thực hiện nghiêm túc các quy định pháp luật về kiểm soát TTHC góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, giảm phiền hà cho người dân và doanh nghiệp.

So sánh với các địa phương khác, Hải Phòng có chỉ số cải cách hành chính đứng thứ 2/63 tỉnh, thành trong giai đoạn 2014-2017, phản ánh sự quan tâm và đầu tư hiệu quả cho công tác này. Tuy nhiên, hạn chế về nhận thức và thói quen tiếp cận thông tin của người dân vẫn là thách thức cần khắc phục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số lượng dự thảo văn bản được đánh giá tác động theo năm, bảng tổng hợp tỷ lệ công khai niêm yết TTHC tại các cấp và biểu đồ phân loại PAKN theo nội dung xử lý. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét tiến trình và hiệu quả công tác kiểm soát TTHC tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân về TTHC: Triển khai các chương trình truyền thông đa phương tiện, tổ chức tập huấn, hội thảo nhằm giúp người dân hiểu rõ về quy trình, quyền lợi và nghĩa vụ khi thực hiện TTHC. Mục tiêu tăng tỷ lệ người dân sử dụng bản niêm yết TTHC lên trên 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố phối hợp với các cơ quan truyền thông.

  2. Mở rộng hình thức công khai TTHC: Áp dụng các hình thức công khai khuyến khích như đăng tải trên cổng thông tin điện tử, ứng dụng di động, bảng điện tử tại các điểm công cộng. Thời gian thực hiện trong 1 năm, nhằm nâng cao tính minh bạch và thuận tiện cho người dân. Chủ thể thực hiện: Sở Tư pháp, Văn phòng UBND thành phố.

  3. Nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ kiểm soát TTHC: Tổ chức đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng kỹ năng nghiệp vụ và ứng dụng công nghệ thông tin cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác kiểm soát TTHC. Mục tiêu hoàn thành đào tạo cho 100% cán bộ trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Nội vụ phối hợp Sở Tư pháp.

  4. Đầu tư trang thiết bị và công nghệ thông tin hiện đại: Cung cấp đầy đủ máy móc, phần mềm quản lý, hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về TTHC để hỗ trợ công tác kiểm soát và báo cáo. Thời gian hoàn thành trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, Sở Thông tin và Truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức làm công tác kiểm soát TTHC: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, pháp luật và kỹ năng nghiệp vụ, từ đó thực hiện công việc hiệu quả hơn.

  2. Lãnh đạo các cơ quan hành chính địa phương: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, tổ chức bộ máy và chỉ đạo công tác kiểm soát TTHC phù hợp với thực tiễn địa phương.

  3. Sinh viên, học viên ngành quản lý công và luật hành chính: Là tài liệu tham khảo bổ ích để nghiên cứu chuyên sâu về kiểm soát TTHC và cải cách hành chính.

  4. Doanh nghiệp và tổ chức xã hội: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và quy trình thực hiện TTHC, từ đó chủ động tham gia phản ánh kiến nghị, góp phần cải thiện môi trường kinh doanh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát thủ tục hành chính là gì?
    Kiểm soát TTHC là hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền nhằm ngăn ngừa, phát hiện sai phạm trong xây dựng và thực hiện TTHC, đảm bảo thủ tục đơn giản, minh bạch và hiệu quả.

  2. Tại sao công khai niêm yết TTHC lại quan trọng?
    Công khai niêm yết giúp người dân, tổ chức dễ dàng tiếp cận thông tin, chuẩn bị hồ sơ đúng quy định, giảm phiền hà và hạn chế tiêu cực trong giải quyết thủ tục.

  3. Phản ánh kiến nghị về TTHC được xử lý như thế nào?
    PAKN được tiếp nhận qua nhiều kênh, phân loại và chuyển đến cơ quan có thẩm quyền xử lý theo quy định, đồng thời công khai kết quả để đảm bảo minh bạch và trách nhiệm.

  4. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát TTHC?
    Bao gồm thể chế pháp luật, tổ chức bộ máy, năng lực cán bộ, kinh phí, trang thiết bị và sự tham gia giám sát của xã hội, người dân.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát TTHC tại địa phương?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, mở rộng công khai thông tin, nâng cao nhận thức người dân và hoàn thiện thể chế pháp luật.

Kết luận

  • Kiểm soát TTHC là công cụ quan trọng trong cải cách hành chính, góp phần xây dựng nền hành chính phục vụ, minh bạch và hiệu quả.
  • Thành phố Hải Phòng đã đạt nhiều kết quả tích cực trong công tác kiểm soát TTHC giai đoạn 2014-2018, đặc biệt trong đánh giá tác động, công khai niêm yết và xử lý phản ánh kiến nghị.
  • Hạn chế chính là nhận thức và thói quen tiếp cận thông tin của người dân còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, mở rộng công khai, nâng cao năng lực cán bộ và đầu tư công nghệ thông tin.
  • Tiếp tục nghiên cứu, theo dõi và đánh giá công tác kiểm soát TTHC trong các giai đoạn tiếp theo để đảm bảo cải cách hành chính bền vững và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, hiệu quả và phục vụ tốt nhất cho người dân và doanh nghiệp tại địa phương.