Tổng quan nghiên cứu

Kiểm soát thủ tục hành chính (TTHC) là một trong những công cụ quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và cải cách hành chính tại Việt Nam. Từ năm 1994 đến nay, Chính phủ đã triển khai nhiều chính sách cải cách TTHC, trong đó có Đề án đơn giản hóa thủ tục hành chính giai đoạn 2007-2010, góp phần nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân và cải thiện môi trường kinh doanh. Tuy nhiên, việc kiểm soát TTHC vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong khâu tổ chức thực hiện. Luận văn tập trung nghiên cứu công tác kiểm soát TTHC tại Ủy ban nhân dân (UBND) quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội trong giai đoạn 2015-2017 nhằm đánh giá thực trạng, chỉ ra những khó khăn, vướng mắc và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa cơ sở lý luận về TTHC và kiểm soát việc thực hiện TTHC, khảo sát thực tế tại UBND quận Bắc Từ Liêm, đồng thời đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm tăng cường công tác kiểm soát TTHC trên địa bàn. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào bốn nội dung chính: kiểm soát quy định về TTHC, kiểm soát việc thực hiện TTHC, kiểm tra việc thực hiện kiểm soát TTHC và cập nhật cơ sở dữ liệu quốc gia về TTHC.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch và phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dân, tổ chức. Kết quả nghiên cứu cũng cung cấp tài liệu tham khảo cho các cơ quan hành chính trong công tác kiểm soát TTHC, đồng thời hỗ trợ quá trình cải cách hành chính tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý hành chính công, đặc biệt là lý thuyết về thủ tục hành chính và kiểm soát thủ tục hành chính. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết về thủ tục hành chính: Thủ tục hành chính được hiểu là trình tự, cách thức giải quyết công việc của các cơ quan hành chính nhà nước theo quy định pháp luật nhằm thực hiện các quyền, nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức. TTHC có tính chất quy phạm pháp luật, bao gồm các bộ phận cấu thành như tên thủ tục, trình tự thực hiện, hồ sơ, thời hạn giải quyết, cơ quan giải quyết.

  2. Lý thuyết về kiểm soát thủ tục hành chính: Kiểm soát TTHC là hoạt động xem xét, đánh giá, theo dõi nhằm bảo đảm tính khả thi, công khai, minh bạch của các quy định về TTHC trong quá trình tổ chức thực hiện. Hoạt động này bao gồm kiểm soát quy định TTHC, kiểm soát việc thực hiện TTHC, tiếp nhận và xử lý phản ánh kiến nghị, rà soát, đánh giá và truyền thông hỗ trợ.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: cải cách thủ tục hành chính, kiểm soát thủ tục hành chính, phản ánh kiến nghị (PAKN), cơ sở dữ liệu quốc gia về TTHC, cơ chế một cửa, một cửa liên thông.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật lịch sử và duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lênin. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể gồm:

  • Phân tích, tổng hợp: Hệ thống hóa cơ sở lý luận, pháp lý về TTHC và kiểm soát TTHC.
  • Khảo sát thực tiễn: Thu thập dữ liệu tại UBND quận Bắc Từ Liêm qua các báo cáo, văn bản chỉ đạo, phỏng vấn cán bộ, công chức và khảo sát ý kiến người dân, tổ chức.
  • Thống kê, so sánh: Đánh giá kết quả thực hiện công tác kiểm soát TTHC qua các năm 2015-2017, so sánh tỷ lệ công khai thủ tục, số lượng phản ánh kiến nghị được xử lý.
  • Phân tích định tính và định lượng: Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến công tác kiểm soát TTHC, bao gồm yếu tố khách quan và chủ quan.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các phòng ban, bộ phận chuyên môn và 13 phường thuộc quận Bắc Từ Liêm, với sự tham gia của hơn 400 cán bộ, công chức và đại diện người dân, tổ chức trên địa bàn. Phương pháp chọn mẫu kết hợp ngẫu nhiên và phi ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện và sâu sát thực tiễn.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến tháng 6 năm 2017, phù hợp với giai đoạn triển khai các kế hoạch kiểm soát TTHC của UBND quận và thành phố Hà Nội.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Công tác chỉ đạo, điều hành được thực hiện đồng bộ và kịp thời
    UBND quận Bắc Từ Liêm đã ban hành đầy đủ các kế hoạch kiểm soát TTHC năm 2015, 2016 và 6 tháng đầu năm 2017, phối hợp chặt chẽ với các phòng ban và 13 phường để triển khai thực hiện. Tỷ lệ phường xây dựng kế hoạch kiểm soát TTHC đạt 100%. Việc ban hành văn bản chỉ đạo, hướng dẫn và tổ chức tập huấn cho cán bộ, công chức được thực hiện thường xuyên với hơn 475 lượt cán bộ tham gia trong giai đoạn nghiên cứu.

  2. Công khai, niêm yết thủ tục hành chính đầy đủ, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và tổ chức
    100% các thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của quận và phường được niêm yết công khai tại bộ phận “Một cửa” và các điểm công cộng như Trung tâm văn hóa, Nhà văn hóa phường. Việc tiếp nhận và xử lý phản ánh kiến nghị về quy định hành chính được thực hiện nghiêm túc, tuy nhiên số lượng phản ánh kiến nghị còn hạn chế, chủ yếu tập trung vào thái độ phục vụ và thời gian giải quyết thủ tục.

  3. Nguồn lực và cơ sở vật chất được đảm bảo nhưng còn hạn chế về công nghệ thông tin
    UBND quận đã bố trí cán bộ đầu mối kiểm soát TTHC tại quận và 13 phường, đồng thời đảm bảo kinh phí hỗ trợ theo quy định. Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kiểm soát TTHC còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả tổng hợp, báo cáo và truyền thông.

  4. Một số khó khăn, hạn chế trong công tác kiểm soát TTHC

    • Kiểm soát TTHC còn mang tính hình thức, chưa có quy trình kiểm tra chuẩn mẫu khoa học.
    • Công tác tuyên truyền chưa đạt kế hoạch đề ra, một bộ phận người dân chưa tích cực tham gia phản ánh, kiến nghị.
    • Một số cán bộ, công chức chưa nhận thức đầy đủ vai trò, trách nhiệm trong kiểm soát TTHC, còn biểu hiện sức ỳ, gây phiền hà cho người dân.
    • Việc cập nhật, rà soát thủ tục hành chính chưa kịp thời, dẫn đến tồn tại thủ tục lỗi thời, chồng chéo.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy UBND quận Bắc Từ Liêm đã có những bước tiến quan trọng trong công tác kiểm soát TTHC, thể hiện qua việc xây dựng kế hoạch, tổ chức tập huấn và công khai thủ tục hành chính. Tuy nhiên, việc kiểm soát TTHC vẫn còn nhiều hạn chế do ảnh hưởng của các yếu tố khách quan như nhận thức xã hội, văn hóa công sở, cơ sở vật chất và yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ, tổ chức bộ máy.

So sánh với các nghiên cứu tại các quận, huyện khác cho thấy tình trạng kiểm soát TTHC mang tính hình thức và thiếu sự tham gia tích cực của người dân là phổ biến. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát TTHC được đánh giá là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả, tuy nhiên hiện nay còn chưa được khai thác triệt để tại nhiều địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ phường xây dựng kế hoạch kiểm soát TTHC theo năm, bảng thống kê số lượng phản ánh kiến nghị tiếp nhận và xử lý, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của người dân về công tác kiểm soát TTHC.

Những phát hiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức, đào tạo chuyên sâu cho cán bộ, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường sự tham gia của người dân trong kiểm soát TTHC.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cán bộ kiểm soát TTHC
    Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về pháp luật, kỹ năng kiểm soát TTHC và ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ, công chức tại quận và phường. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn, thái độ phục vụ và trách nhiệm công vụ trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: UBND quận phối hợp Sở Tư pháp và các đơn vị đào tạo.

  2. Xây dựng quy trình kiểm soát TTHC chuẩn mẫu, khoa học và minh bạch
    Phát triển và áp dụng quy trình kiểm soát TTHC đồng bộ, bao gồm các bước rà soát, thẩm định, công khai, tiếp nhận phản ánh và đánh giá hiệu quả. Thời gian hoàn thành trong 6 tháng, nhằm giảm thiểu tính hình thức và nâng cao tính khả thi. Chủ thể thực hiện: Phòng Tư pháp quận phối hợp Văn phòng UBND.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát TTHC
    Triển khai hệ thống quản lý, cập nhật và công khai thủ tục hành chính trực tuyến, tích hợp tiếp nhận và xử lý phản ánh kiến nghị qua mạng. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và nâng cao tính minh bạch. Chủ thể thực hiện: UBND quận phối hợp Sở Thông tin và Truyền thông.

  4. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và khuyến khích sự tham gia của người dân, tổ chức
    Sử dụng đa dạng các kênh truyền thông như cổng thông tin điện tử, truyền thanh, truyền hình, pano, tờ rơi để phổ biến về quyền và trách nhiệm trong kiểm soát TTHC. Khuyến khích người dân phản ánh, kiến nghị nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các bất cập. Thời gian thực hiện liên tục, chủ thể: UBND quận, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trong thực hiện TTHC
    Thiết lập cơ chế kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các trường hợp gây phiền hà, nhũng nhiễu người dân, tổ chức. Mục tiêu nâng cao hiệu quả kiểm soát và xây dựng hình ảnh chính quyền thân thiện, chuyên nghiệp. Chủ thể thực hiện: Thanh tra quận phối hợp Phòng Nội vụ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức làm công tác kiểm soát thủ tục hành chính tại các cơ quan hành chính nhà nước
    Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực, hiểu biết về quy trình, phương pháp kiểm soát TTHC, từ đó nâng cao hiệu quả công việc.

  2. Lãnh đạo các cấp chính quyền địa phương
    Tài liệu giúp lãnh đạo nhận diện các khó khăn, hạn chế trong công tác kiểm soát TTHC, từ đó xây dựng chính sách, chỉ đạo phù hợp nhằm cải thiện chất lượng quản lý hành chính.

  3. Nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên ngành quản lý hành chính công, luật hành chính
    Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn kiểm soát TTHC, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu và giảng dạy.

  4. Doanh nghiệp và tổ chức xã hội dân sự quan tâm đến cải cách hành chính
    Giúp hiểu rõ quyền lợi, trách nhiệm và cách thức tham gia giám sát, phản ánh kiến nghị về thủ tục hành chính, góp phần nâng cao hiệu quả hợp tác với cơ quan nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát thủ tục hành chính là gì?
    Kiểm soát TTHC là hoạt động xem xét, đánh giá và theo dõi nhằm đảm bảo tính khả thi, công khai, minh bạch của các quy định về thủ tục hành chính trong quá trình tổ chức thực hiện, giúp phát hiện và loại bỏ các thủ tục không phù hợp.

  2. Tại sao kiểm soát thủ tục hành chính lại quan trọng?
    Kiểm soát TTHC giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, giảm phiền hà cho người dân, tổ chức, phòng chống tham nhũng và xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch.

  3. Những khó khăn thường gặp trong công tác kiểm soát TTHC tại địa phương?
    Bao gồm kiểm soát mang tính hình thức, thiếu quy trình chuẩn, hạn chế về công nghệ thông tin, nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ và người dân, cũng như sự tham gia hạn chế của xã hội.

  4. Làm thế nào để người dân có thể tham gia kiểm soát thủ tục hành chính?
    Người dân có thể tham gia bằng cách phản ánh, kiến nghị về các quy định hành chính qua các kênh như đường dây nóng, cổng thông tin điện tử, hoặc trực tiếp tại bộ phận một cửa của cơ quan hành chính.

  5. Các cơ quan nhà nước cần làm gì để nâng cao hiệu quả kiểm soát TTHC?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ, xây dựng quy trình kiểm soát chuẩn mẫu, ứng dụng công nghệ thông tin, đẩy mạnh tuyên truyền và khuyến khích sự tham gia của người dân, đồng thời kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm.

Kết luận

  • Kiểm soát thủ tục hành chính là chức năng quản lý nhà nước mang tính thường xuyên, góp phần quan trọng vào cải cách hành chính và nâng cao hiệu quả quản lý tại UBND quận Bắc Từ Liêm.
  • UBND quận đã triển khai đồng bộ các kế hoạch, tổ chức tập huấn và công khai thủ tục hành chính, tạo nền tảng vững chắc cho công tác kiểm soát TTHC.
  • Tuy nhiên, còn tồn tại nhiều hạn chế như kiểm soát mang tính hình thức, ứng dụng công nghệ thông tin chưa hiệu quả, nhận thức của cán bộ và người dân chưa đầy đủ.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đào tạo cán bộ, xây dựng quy trình chuẩn, ứng dụng công nghệ, tăng cường tuyên truyền và kiểm tra, giám sát.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho công tác kiểm soát TTHC tại các địa phương khác, góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch và phục vụ tốt hơn người dân, tổ chức.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý nhà nước cần nhanh chóng triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường phối hợp với các bên liên quan để nâng cao hiệu quả kiểm soát thủ tục hành chính, hướng tới mục tiêu cải cách hành chính toàn diện và bền vững.