Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia, việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong quản lý nhà nước và giải quyết thủ tục hành chính (TTHC) trở thành một xu hướng tất yếu nhằm nâng cao hiệu quả, minh bạch và phục vụ người dân tốt hơn. Tại Việt Nam, tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 đã tăng từ 10,76% năm 2019 lên 30,1% năm 2020, cho thấy sự phát triển nhanh chóng của chính quyền điện tử (CQĐT). Quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng, được lựa chọn làm điểm thí điểm xây dựng mô hình CQĐT từ năm 2016, với mục tiêu hiện đại hóa nền hành chính, nâng cao chất lượng giải quyết TTHC và thúc đẩy cải cách hành chính theo cơ chế “một cửa” và “một cửa liên thông”.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng thực hiện CQĐT trong giải quyết TTHC tại quận Hồng Bàng trong giai đoạn 2016-2023, nhằm đánh giá hiệu quả, chỉ ra những hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện lý luận về CQĐT trong giải quyết TTHC, đồng thời cung cấp cơ sở thực tiễn cho các địa phương khác trong quá trình chuyển đổi số và xây dựng chính quyền số. Qua đó, giúp nâng cao chỉ số cải cách hành chính và mức độ hài lòng của người dân đối với dịch vụ công, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết chính quyền điện tử (E-Government): Định nghĩa CQĐT là việc sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) để cải thiện quy trình quản lý, dịch vụ công và tăng cường sự tham gia của người dân, nhằm tạo ra chính quyền hiệu quả, minh bạch và phục vụ tốt hơn.
  • Mô hình dịch vụ công trực tuyến: Phân loại dịch vụ công trực tuyến theo mức độ từ 1 đến 4, trong đó mức độ 3 và 4 là dịch vụ công trực tuyến toàn trình và một phần, cho phép người dân thực hiện thủ tục hành chính hoàn toàn hoặc một phần trên môi trường mạng.
  • Khái niệm thủ tục hành chính (TTHC): Là trình tự, cách thức giải quyết công việc của cơ quan hành chính nhà nước theo quy định pháp luật, nhằm bảo đảm quyền và nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức.
  • Mô hình “Một cửa” và “Một cửa liên thông”: Cơ chế tổ chức tiếp nhận, xử lý và trả kết quả TTHC nhằm giảm thiểu thủ tục rườm rà, tăng tính minh bạch và hiệu quả giải quyết hồ sơ.
  • Lý thuyết quản lý nhà nước hiện đại: Nhấn mạnh vai trò của CNTT trong nâng cao năng lực quản lý, điều hành và phục vụ người dân.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Luận văn sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, báo cáo của UBND quận Hồng Bàng và thành phố Hải Phòng, các tài liệu nghiên cứu khoa học, cùng số liệu thống kê về kết quả giải quyết TTHC giai đoạn 2016-2023.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn quận Hồng Bàng làm đối tượng nghiên cứu điển hình do đây là địa phương thí điểm CQĐT tại Hải Phòng, có nhiều dữ liệu thực tiễn và mô hình triển khai đa dạng.
  • Phương pháp phân tích: Kết hợp phân tích quy phạm pháp luật để đánh giá khung pháp lý, phân tích định lượng số liệu thống kê về kết quả giải quyết TTHC, và phân tích định tính qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ, công chức và người dân.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu từ năm 2016 (bắt đầu triển khai CQĐT tại quận) đến năm 2023, đánh giá quá trình phát triển và hiệu quả thực hiện trong giai đoạn này.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ sở hạ tầng CNTT được đầu tư đồng bộ và hiện đại: Trung tâm tích hợp dữ liệu của thành phố Hải Phòng đạt tiêu chuẩn quốc tế Tier 3, mạng WAN phủ sóng toàn thành phố với 100% cơ quan hành chính có mạng LAN và máy tính kết nối Internet. Tỷ lệ trao đổi văn bản điện tử đạt gần 97%, tích hợp chữ ký số 100% tại các cơ quan từ cấp tỉnh đến xã.

  2. Phần mềm quản lý và dịch vụ công trực tuyến được triển khai hiệu quả: Quận Hồng Bàng vận hành hệ thống phần mềm một cửa điện tử hiện đại, cung cấp 121 thủ tục hành chính trực tuyến mức độ 3 và 4 từ năm 2017. Cổng thông tin điện tử quận đảm bảo 90% thông tin chỉ đạo, điều hành được cập nhật, phục vụ tra cứu và tương tác với người dân.

  3. Chỉ số cải cách hành chính và mức độ hài lòng người dân tăng rõ rệt: Quận Hồng Bàng xếp thứ 6 về chỉ số cải cách hành chính năm 2022 và vươn lên vị trí đầu tiên năm 2023 trong số các quận, huyện của thành phố Hải Phòng. Tỷ lệ hài lòng trong hoạt động cải cách TTHC tại quận đạt mức cao trong 8 lĩnh vực khảo sát.

  4. Đội ngũ cán bộ, công chức được đào tạo nâng cao năng lực CNTT: Công tác đào tạo, tập huấn kỹ năng sử dụng phần mềm và CNTT được tổ chức thường xuyên, góp phần nâng cao hiệu quả giải quyết TTHC và giảm thiểu sai sót.

Thảo luận kết quả

Việc đầu tư hạ tầng CNTT hiện đại và đồng bộ là nền tảng quan trọng giúp quận Hồng Bàng triển khai hiệu quả CQĐT trong giải quyết TTHC. Tỷ lệ trao đổi văn bản điện tử gần 97% và tích hợp chữ ký số 100% cho thấy sự chuyển đổi mạnh mẽ từ thủ công sang số hóa, góp phần giảm thời gian xử lý hồ sơ và tăng tính minh bạch. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu về chính quyền điện tử tại các địa phương khác, đồng thời phản ánh đúng mục tiêu của Nghị quyết số 36a/NQ-CP về Chính phủ điện tử.

Việc cung cấp 121 thủ tục hành chính trực tuyến mức độ cao giúp người dân và doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ công thuận tiện, giảm chi phí đi lại và thời gian chờ đợi. Chỉ số hài lòng tăng lên chứng tỏ sự cải thiện rõ rệt trong chất lượng phục vụ, đồng thời tạo niềm tin cho người dân vào hệ thống hành chính công. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế như nhận thức của một bộ phận người dân về CQĐT còn thấp, và một số thủ tục chưa được số hóa toàn diện.

Đào tạo cán bộ công chức là yếu tố then chốt để vận hành hiệu quả hệ thống CQĐT. Việc quận Hồng Bàng chú trọng nâng cao năng lực CNTT cho đội ngũ này giúp giảm thiểu sai sót, tăng tốc độ xử lý hồ sơ và nâng cao chất lượng dịch vụ. Các kết quả nghiên cứu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến, bảng so sánh chỉ số hài lòng qua các năm, và sơ đồ mạng lưới hạ tầng CNTT của quận.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân và doanh nghiệp: Triển khai các chương trình truyền thông, hướng dẫn sử dụng dịch vụ công trực tuyến nhằm nâng cao tỷ lệ người dân sử dụng CQĐT, hướng tới mục tiêu 100% thủ tục hành chính được thực hiện trực tuyến trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND quận phối hợp với các phường và các tổ chức xã hội.

  2. Hoàn thiện và mở rộng hệ thống phần mềm quản lý: Nâng cấp phần mềm một cửa điện tử, tích hợp thêm các dịch vụ công mới, đảm bảo tính thân thiện, dễ sử dụng và bảo mật dữ liệu cá nhân. Mục tiêu tăng tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 lên trên 80% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban công nghệ thông tin quận phối hợp với nhà cung cấp phần mềm.

  3. Đào tạo liên tục và nâng cao năng lực cán bộ công chức: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về CNTT, kỹ năng xử lý hồ sơ trực tuyến và bảo mật thông tin, nhằm đảm bảo 100% cán bộ công chức có trình độ đáp ứng yêu cầu CQĐT trong 1 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Nội vụ quận phối hợp với các đơn vị đào tạo.

  4. Tăng cường bảo mật và an toàn thông tin: Xây dựng hệ thống giám sát, cảnh báo sớm các nguy cơ an ninh mạng, áp dụng các biện pháp mã hóa, phân quyền truy cập nghiêm ngặt để bảo vệ dữ liệu cá nhân và thông tin công dân. Mục tiêu giảm thiểu sự cố an ninh mạng xuống dưới 1% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Trung tâm CNTT quận phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông thành phố.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức các cơ quan hành chính địa phương: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về CQĐT, cải thiện kỹ năng vận hành hệ thống dịch vụ công trực tuyến, từ đó nâng cao hiệu quả giải quyết TTHC.

  2. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng, điều chỉnh chính sách phát triển chính quyền điện tử, cải cách hành chính phù hợp với điều kiện địa phương.

  3. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành Luật, Quản lý nhà nước: Tài liệu tham khảo quan trọng về khung pháp lý, mô hình và thực trạng CQĐT trong giải quyết TTHC, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và luận văn.

  4. Doanh nghiệp và tổ chức xã hội dân sự: Hiểu rõ hơn về quy trình, quyền lợi và cách thức tương tác với chính quyền qua môi trường điện tử, từ đó nâng cao hiệu quả giao dịch và giám sát hoạt động hành chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính quyền điện tử là gì và có vai trò như thế nào trong giải quyết thủ tục hành chính?
    Chính quyền điện tử là việc ứng dụng CNTT để cải thiện quy trình quản lý và cung cấp dịch vụ công, giúp giải quyết TTHC nhanh chóng, minh bạch và thuận tiện hơn cho người dân và doanh nghiệp. Ví dụ, người dân có thể nộp hồ sơ trực tuyến mà không cần đến trực tiếp cơ quan nhà nước.

  2. Quận Hồng Bàng đã đạt được những kết quả gì trong việc thực hiện chính quyền điện tử?
    Quận đã xây dựng hạ tầng CNTT hiện đại, triển khai 121 thủ tục hành chính trực tuyến mức độ 3 và 4, đạt tỷ lệ trao đổi văn bản điện tử gần 97%, và nâng cao chỉ số hài lòng của người dân lên vị trí đầu tiên trong thành phố năm 2023.

  3. Những khó khăn chính trong việc triển khai chính quyền điện tử tại quận Hồng Bàng là gì?
    Một số khó khăn gồm nhận thức của người dân về dịch vụ công trực tuyến còn hạn chế, một số thủ tục chưa được số hóa toàn diện, và yêu cầu nâng cao năng lực CNTT cho cán bộ công chức để vận hành hệ thống hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực hiện chính quyền điện tử trong giải quyết thủ tục hành chính?
    Cần tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện hệ thống phần mềm, đào tạo cán bộ công chức liên tục và đảm bảo an toàn thông tin. Ví dụ, tổ chức các khóa tập huấn kỹ năng CNTT cho cán bộ và hướng dẫn người dân sử dụng dịch vụ trực tuyến.

  5. Chính sách pháp luật nào hỗ trợ việc thực hiện chính quyền điện tử tại Việt Nam?
    Các văn bản quan trọng gồm Nghị quyết số 36a/NQ-CP về Chính phủ điện tử, Nghị định số 42/2022/NĐ-CP về dịch vụ công trực tuyến, Luật Công nghệ thông tin, Luật An toàn thông tin mạng và các quyết định của UBND thành phố Hải Phòng về cải cách hành chính và chuyển đổi số.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận, pháp luật và thực trạng thực hiện chính quyền điện tử trong giải quyết thủ tục hành chính tại quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng giai đoạn 2016-2023.
  • Quận Hồng Bàng đã đầu tư hạ tầng CNTT hiện đại, triển khai hiệu quả các dịch vụ công trực tuyến, nâng cao chỉ số cải cách hành chính và mức độ hài lòng của người dân.
  • Một số hạn chế như nhận thức người dân còn thấp và yêu cầu nâng cao năng lực cán bộ công chức cần được khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về tuyên truyền, hoàn thiện phần mềm, đào tạo và bảo mật thông tin nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện CQĐT trong thời gian tới.
  • Nghiên cứu góp phần cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho các địa phương khác trong quá trình xây dựng chính quyền số, hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý địa phương cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, độc giả có thể tham khảo toàn văn luận văn hoặc liên hệ với UBND quận Hồng Bàng.