I. Tổng Quan Kiểm Soát Dự Toán Tại ĐH Kinh Tế Thái Nguyên
Trong bối cảnh đổi mới kinh tế, kiểm soát chi qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) đã có chuyển biến, góp phần tăng trưởng kinh tế. Quản lý chi ngân sách hiệu quả là yếu tố then chốt để tăng cường nguồn lực. Kiểm soát hoạt động chi ngân sách luôn là vấn đề được ưu tiên, đặc biệt là quản lý chi tiêu chặt chẽ. Hệ thống KBNN nói chung và KBNN Vĩnh Phúc nói riêng đã thực hiện tốt nhiệm vụ kiểm soát chi thường xuyên, đảm bảo sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm, hiệu quả, góp phần lành mạnh nền tài chính quốc gia. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như sử dụng ngân sách kém hiệu quả, chế độ tiêu chuẩn định mức chi tiêu lạc hậu, cơ chế quản lý chi ngân sách bị động, thiếu kiểm soát, gây ảnh hưởng đến điều hành ngân sách. Trình độ nghiệp vụ của cán bộ làm nhiệm vụ chi ngân sách và kiểm soát chi chưa đáp ứng yêu cầu. Ý thức trách nhiệm của đơn vị sử dụng ngân sách chưa cao.
1.1. Tầm quan trọng của kiểm soát dự toán chi thường xuyên
Kiểm soát chi thường xuyên là quá trình phân phối và sử dụng vốn ngân sách để đáp ứng nhu cầu chi gắn liền với thực hiện nhiệm vụ của Nhà nước về lập pháp, hành pháp, tư pháp và dịch vụ công. Quá trình này bao gồm xác lập dự toán kinh phí và phân bổ. Sử dụng kinh phí chi thường xuyên là việc cấp kinh phí chi thường xuyên của ngân sách các cấp, các ngành, các đơn vị để trang trải chi phí thực hiện nhiệm vụ quản lý kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh, quốc phòng. Kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN là kiểm soát các khoản chi đã được thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách quyết định và gửi đến KBNN, nhằm đảm bảo các khoản chi đủ điều kiện, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ kinh tế phát sinh, chi đúng theo chính sách, chế độ, định mức chi tiêu do Nhà nước quy định. Đồng thời, phát hiện, ngăn chặn và từ chối các khoản chi chưa đúng quy định hiện hành.
1.2. Đặc điểm chi thường xuyên ngân sách nhà nước
Chi thường xuyên diễn ra trên phạm vi rộng, liên quan đến nhiều đối tượng, tác động đến lợi ích của các chủ thể kinh tế xã hội. Chi thường xuyên mang tính ổn định rõ nét, gắn với chức năng vốn có của nhà nước như bảo lực, trấn áp và tổ chức quản lý các hoạt động kinh tế, xã hội. Tính ổn định còn bắt nguồn từ tính ổn định trong từng hoạt động cụ thể mà mỗi bộ phận của nhà nước phải thực hiện. Xét theo cơ cấu chi ngân sách, phần lớn các khoản chi thường xuyên mang tính tiêu dùng xã hội, ổn định, thường xuyên, được bố trí theo năm. Các khoản chi đầu tư xây dựng cơ bản không mang tính tiêu dùng, đảm bảo bộ máy hoạt động mà mang tính chất đầu tư cơ sở hạ tầng, phục vụ lợi ích lâu dài. Khi nghiên cứu chi ngân sách theo mục đích sử dụng cuối cùng, người ta thường phân loại thành chi tích lũy và tiêu dùng. Phần lớn các khoản chi thường xuyên được xếp vào chi tiêu dùng để ổn định bộ máy hoạt động của hệ thống cơ quan, đơn vị từ trung ương đến địa phương.
II. Yêu Cầu Vai Trò KBNN Trong Kiểm Soát Chi Ngân Sách
Công tác kiểm soát chi ngân sách nhà nước (NSNN) phải đảm bảo các yêu cầu: Chính sách và cơ chế kiểm soát chi phải làm chủ hoạt động của NSNN, đạt hiệu quả cao, có tác động tích cực đến sự phát triển kinh tế, tránh tình trạng làm cho quỹ NSNN bị cắt đoạn, phân tán, gây căng thẳng trong quá trình điều hành NSNN. Cơ chế và chính sách kiểm soát chi phải quy định rõ ràng các điều kiện, trình tự cấp phát theo hướng: cơ quan tài chính thực hiện cấp phát kinh phí phải căn cứ vào dự toán năm đã được giao; về phương thức thanh toán phải đảm bảo mọi khoản chi của NSNN được thanh toán, chi trả trực tiếp qua KBNN cho các đối tượng thụ hưởng trên cơ sở dự toán được duyệt, được thủ trưởng cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách chuẩn chi và phù hợp với chính sách, chế độ, tiêu chuẩn và định mức chi tiêu hiện hành của Nhà nước.
2.1. Các yêu cầu cơ bản của kiểm soát chi NSNN
Công tác quản lý và kiểm soát chi NSNN là một quy trình phức tạp, bao gồm từ khâu lập dự toán, phân bổ dự toán đến cấp phát, thanh toán, hạch toán và quyết toán NSNN, có liên quan đến tất cả các Bộ, ngành, địa phương và các cấp ngân sách. Vì vậy, kiểm soát chi NSNN phải được tiến hành hết sức thận trọng, được thực hiện dần từng bước; sau mỗi bước có tiến hành đánh giá, rút kinh nghiệm để cải tiến quy trình kiểm soát chi cho phù hợp với tình hình thực tế. Có như vậy mới đảm bảo tăng cường kỷ cương, kỷ luật tài chính. Mặt khác, cũng không khắc khe, máy móc, gây ách tắc, phiền hà cho các đơn vị sử dụng kinh phí NSNN cấp.
2.2. Vai trò của KBNN trong kiểm soát chi NSNN
Kiểm soát chi NSNN là trách nhiệm của các ngành, các cấp, các cơ quan, đơn vị có liên quan đến việc kiểm soát và sử dụng NSNN, trong đó hệ thống KBNN giữ vai trò đặc biệt quan trọng, trực tiếp kiểm soát và chịu trách nhiệm về kết quả kiểm soát của mình. Luật NSNN qui định mọi khoản chi của NSNN chỉ được thực hiện khi có đủ điều kiện qui định, đồng thời theo nguyên tắc thanh toán trực tiếp cho đơn vị sử dụng ngân sách và các tổ chức được NSNN hỗ trợ thường xuyên, phải mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước, chịu sự kiểm tra của cơ quan Tài chính và KBNN trong quá trình thanh toán và sử dụng kinh phí. Như vậy, KBNN được coi như “Trạm gác và kiểm soát cuối cùng” trước khi đồng vốn nhà nước ra khỏi quỹ ngân sách Nhà nước.
III. Thực Trạng Kiểm Soát Chi Thường Xuyên Tại Vĩnh Phúc
Trong những năm qua, cùng với quá trình đổi mới nền kinh tế của đất nước, một trong những công cụ quản lý quỹ ngân sách nhà nước là công tác kiểm soát chi qua KBNN đã có bước chuyển biến cơ bản góp phần thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế. Một trong những giải pháp quan trọng để tăng cường nguồn lực ngân sách là phải quản lý chi ngân sách thật tốt, chính vì vậy tăng cường kiểm soát hoạt động chi Ngân sách nhà nước luôn là vấn đề thường nhật của mỗi quốc gia mà trước hết là quản lý chặt chẽ chi tiêu của nhà nước. Với chức năng, nhiệm vụ được giao hệ thống Kho bạc Nhà nước nói chung Kho bạc Nhà nước Vĩnh Phúc nói riêng đã thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ của mình trong đó có công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước qua kho bạc, thực hiện kiểm soát chặt chẽ các khoản chi tiêu thường xuyên đảm bảo các khoản chi được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm, hiệu quả, góp phần làm lành mạnh nền tài chính quốc gia.
3.1. Phân tích tình hình kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN
Để thực hiện việc cấp phát, thanh toán kinh phí một cách kịp thời, KBNN đã thường xuyên cải tiến quy trình cấp phát, thanh toán, hoàn thiện chế độ kế toán, ứng dụng tin học và kiểm soát nghiệp vụ. Mặt khác Tăng cường thực hiện cấp phát, thanh toán trực tiếp cho đơn vị sử dụng ngân sách hoặc người cung cấp hàng hóa dịch vụ theo tính chất của từng khoản chi NSNN. Trên cơ sở đó, KBNN phải kiểm tra việc sử dụng kinh phí ngân sách nhà nước cấp cho các đơn vị, tổ chức kinh tế, bảo đảm đúng mục đích, đúng chế độ tiêu chuẩn, định mức chi tiêu của...
3.2. Đánh giá tổng quát về công tác kiểm soát chi thường xuyên
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện công tác kiểm soát chi thường xuyên đối với đơn vị sử dụng ngân sách vẫn còn những tồn tại như: Sử dụng NSNN còn kém hiệu quả, lãng phí; một số chế độ tiêu chuẩn định mức chi tiêu của Nhà nước lạc hậu so với thực tế. Cơ chế quản lý chi ngân sách trên địa bàn đôi lúc còn bị động, thiếu kiểm soát, còn nhiều bất cập gây ảnh hưởng lớn đến công tác điều hành ngân sách trên địa bàn. Bên cạnh đó trình độ nghiệp vụ của một số cán bộ làm nhiệm vụ chi ngân sách tại các đơn vị sử dụng ngân sách và cán bộ thực hiện công tác kiểm soát chi của Kho bạc Nhà nước chưa đáp ứng được yêu cầu trong thời kỳ mới; ý thức trách nhiệm của các đơn vị sử dụng ngân sách trong chấp hành chi ngân
IV. Giải Pháp Tăng Cường Kiểm Soát Chi Ngân Sách Tại KBNN
Để tăng cường hiệu quả kiểm soát chi ngân sách, cần có những định hướng và giải pháp cụ thể. Điều này bao gồm việc hoàn thiện cơ chế kiểm soát chi, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao ý thức trách nhiệm của các đơn vị sử dụng ngân sách. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan để đảm bảo quá trình kiểm soát chi được thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả.
4.1. Định hướng phát triển kinh tế xã hội tỉnh Vĩnh Phúc đến 2020
Đặc điểm tình hình, phương hướng nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Vĩnh Phúc đến năm 2020. Mục tiêu, chiến lược định hướng về phát triển KBNN đến năm 2020. Một số giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cường công tác kiểm soát chi thường xuyên bằng dự toán qua Kho bạc Nhà nước đối với các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước trên địa bàn trong thời gian tới.
4.2. Kiến nghị và giải pháp tăng cường kiểm soát chi
Để tăng cường công tác kiểm soát chi thường xuyên, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan, đồng thời nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin. Bên cạnh đó, cần có những giải pháp cụ thể để nâng cao ý thức trách nhiệm của các đơn vị sử dụng ngân sách, đảm bảo sử dụng ngân sách đúng mục đích và hiệu quả.
