Tổng quan nghiên cứu

Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) là một nội dung quan trọng trong quản lý tài chính công, góp phần đảm bảo sử dụng nguồn lực tài chính hiệu quả, tiết kiệm và đúng mục đích. Tại huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn – một huyện miền núi thuần nông, nguồn thu NSNN chủ yếu dựa vào cửa khẩu và các nguồn bổ sung từ ngân sách Trung ương, trong khi nhu cầu chi thường xuyên cho bộ máy quản lý nhà nước và các hoạt động phát triển kinh tế xã hội là rất lớn. Giai đoạn nghiên cứu từ 2020 đến 2022 tập trung phân tích thực trạng kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN trên địa bàn huyện, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này.

Theo báo cáo của KBNN Tràng Định, trong giai đoạn 2018-2020, 100% các đơn vị sử dụng NSNN trên địa bàn đã thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt, với tốc độ tăng trưởng bình quân các khoản chi thanh toán cá nhân từ 118,78% đến 128,63%. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại các hạn chế như hồ sơ thanh toán thiếu sót, chi vượt dự toán, sai chế độ, định mức và thiếu phối hợp giữa các cơ quan liên quan. Mục tiêu nghiên cứu là hệ thống hóa cơ sở lý luận, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp tăng cường kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN tại huyện Tràng Định, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, thực hành tiết kiệm và chống lãng phí.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, trong đó:

  • Lý thuyết kiểm soát tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của kiểm soát chi trong việc đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và tuân thủ pháp luật trong quản lý ngân sách nhà nước.
  • Mô hình quản lý ngân sách theo chu trình: Bao gồm các bước lập dự toán, phân bổ, kiểm soát chi và quyết toán, trong đó kiểm soát chi thường xuyên là khâu then chốt để ngăn ngừa thất thoát, lãng phí.
  • Các khái niệm chính: Chi thường xuyên NSNN, kiểm soát chi NSNN qua KBNN, dự toán ngân sách, định mức chi tiêu, thanh toán không dùng tiền mặt.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu chi NSNN qua KBNN huyện Tràng Định giai đoạn 2020-2022; báo cáo, văn bản pháp luật liên quan; khảo sát ý kiến các đơn vị sử dụng ngân sách và cán bộ KBNN.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu toàn bộ các đơn vị sử dụng ngân sách trên địa bàn huyện có giao dịch qua KBNN trong giai đoạn nghiên cứu.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả số liệu thu chi, tỷ trọng các khoản chi; phân tích nội dung hồ sơ, quy trình kiểm soát; so sánh với các tiêu chuẩn, quy định hiện hành; đánh giá các yếu tố ảnh hưởng.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu trong năm 2023, phân tích và đề xuất giải pháp trong quý cuối năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN Tràng Định

    • 100% đơn vị sử dụng NSNN thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt đến năm 2020.
    • Tỷ trọng chi tiền lương và phụ cấp chiếm phần lớn, tăng trưởng hàng năm từ 4% đến 8%.
    • Các khoản chi mua sắm, sửa chữa lớn tăng trưởng bình quân từ 130,56% đến 230,24% trong giai đoạn 2018-2020.
    • Khoản chi tài sản vô hình năm 2019 tăng đột biến hơn 400% so với năm 2018, tuy số tiền không lớn (490 triệu đồng).

  2. Tỷ lệ từ chối thanh toán do sai phạm còn cao

    • Năm 2018 từ chối 56 món với 16.157 triệu đồng; năm 2019 từ chối 50 món với 15.231 triệu đồng; năm 2020 từ chối 44 món với 14.646 triệu đồng.
    • Nguyên nhân chủ yếu: vượt dự toán, sai chế độ, định mức và thiếu hồ sơ thủ tục.

  3. Hạn chế trong kiểm soát chi mua sắm và sửa chữa

    • Chưa có quy định rõ ràng về phân biệt sửa chữa lớn và sửa chữa thường xuyên.
    • Định mức chi cho tiếp khách và mua sắm tài sản chưa phù hợp thực tế, gây khó khăn trong kiểm soát.
    • Phối hợp giữa các ban ngành chưa nhịp nhàng, dẫn đến đơn vị sử dụng ngân sách chưa nhận thức đầy đủ trách nhiệm.

  4. Nguồn nhân lực và trình độ cán bộ kiểm soát chi còn hạn chế

    • KBNN Tràng Định có 10 công chức làm công tác kiểm soát chi, trong đó 8 công chức trực tiếp kiểm soát.
    • Trình độ chuyên môn chưa cao, nhiều cán bộ mới làm việc 1-2 năm, thiếu kinh nghiệm chuyên sâu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN Tràng Định đã đạt được nhiều thành tựu, đặc biệt trong việc áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt và kiểm soát các khoản chi lớn. Tuy nhiên, tỷ lệ từ chối thanh toán do sai phạm vẫn còn ở mức cao, phản ánh những bất cập trong quy trình, chế độ và nhận thức của các đơn vị sử dụng ngân sách.

Việc thiếu quy định rõ ràng về sửa chữa lớn và sửa chữa thường xuyên làm giảm hiệu quả kiểm soát, tương tự như các nghiên cứu trong ngành tài chính công cho thấy sự cần thiết của khung pháp lý minh bạch để nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu. Hạn chế về nguồn nhân lực và trình độ cán bộ kiểm soát cũng là nguyên nhân chính khiến công tác kiểm soát chưa thực sự chặt chẽ và kịp thời.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng các khoản chi theo từng năm, bảng thống kê tỷ lệ từ chối thanh toán theo nguyên nhân và sơ đồ quy trình kiểm soát chi thường xuyên để minh họa các bước và điểm nghẽn trong quy trình.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ kiểm soát chi

    • Tổ chức đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính công và kỹ năng kiểm soát chi.
    • Mục tiêu: tăng tỷ lệ hồ sơ kiểm soát đạt yêu cầu lên trên 95% trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: KBNN Tràng Định phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Hoàn thiện quy định pháp lý và định mức chi tiêu

    • Rà soát, bổ sung quy định phân biệt rõ sửa chữa lớn và sửa chữa thường xuyên.
    • Điều chỉnh định mức chi tiếp khách, mua sắm tài sản phù hợp với thực tế địa phương.
    • Thời gian: trong năm 2024.
    • Chủ thể: Bộ Tài chính, KBNN Lạng Sơn, UBND huyện Tràng Định.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát chi

    • Triển khai hệ thống quản lý hồ sơ điện tử, tự động kiểm tra dự toán và định mức.
    • Mục tiêu: rút ngắn thời gian kiểm soát hồ sơ xuống còn 1 ngày làm việc.
    • Chủ thể: KBNN Tràng Định phối hợp với đơn vị công nghệ thông tin.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành và nâng cao nhận thức đơn vị sử dụng ngân sách

    • Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên giữa KBNN, cơ quan tài chính và các đơn vị sử dụng NSNN.
    • Tổ chức các buổi tập huấn, tuyên truyền về trách nhiệm và quy trình kiểm soát chi.
    • Thời gian: liên tục hàng năm.
    • Chủ thể: UBND huyện, KBNN Tràng Định, các đơn vị sử dụng ngân sách.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công tại các cơ quan nhà nước

    • Hỗ trợ nâng cao hiểu biết về quy trình và kỹ thuật kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN.
    • Use case: áp dụng cải tiến quy trình kiểm soát tại đơn vị mình.

  2. Lãnh đạo và cán bộ Kho bạc Nhà nước các cấp

    • Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện công tác kiểm soát chi, nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.
    • Use case: xây dựng kế hoạch đào tạo, cải tiến công nghệ thông tin.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công

    • Tài liệu tham khảo về lý luận và thực tiễn kiểm soát chi ngân sách nhà nước.
    • Use case: phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý ngân sách.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về ngân sách và tài chính

    • Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định phù hợp với thực tiễn địa phương.
    • Use case: điều chỉnh định mức chi tiêu, hoàn thiện khung pháp lý.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN là gì?
    Kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN là quá trình xem xét, kiểm tra các khoản chi ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo chi đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức và đúng mục đích theo quy định pháp luật. Ví dụ, KBNN kiểm tra hồ sơ chi lương, chi mua sắm trước khi thanh toán.

  2. Tại sao kiểm soát chi thường xuyên lại quan trọng?
    Vì chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của bộ máy nhà nước và các chính sách xã hội. Kiểm soát giúp ngăn ngừa thất thoát, lãng phí và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực công.

  3. Những khó khăn chính trong kiểm soát chi thường xuyên tại huyện Tràng Định là gì?
    Bao gồm hồ sơ thanh toán thiếu sót, định mức chi chưa phù hợp, phối hợp liên ngành chưa nhịp nhàng và nguồn nhân lực kiểm soát còn hạn chế về trình độ và số lượng.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên?
    Cần nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy định pháp lý, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường phối hợp giữa các cơ quan liên quan. Ví dụ, triển khai hệ thống quản lý hồ sơ điện tử giúp kiểm soát nhanh và chính xác hơn.

  5. Kiểm soát chi thường xuyên có ảnh hưởng thế nào đến việc thực hiện dự toán ngân sách?
    Kiểm soát chi giúp đảm bảo các khoản chi không vượt dự toán được giao, từ đó góp phần cân đối ngân sách, tránh bội chi và nâng cao tính kỷ luật tài chính trong quản lý ngân sách nhà nước.

Kết luận

  • Kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN tại huyện Tràng Định đã đạt nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong việc áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt và kiểm soát các khoản chi lớn.
  • Tỷ lệ từ chối thanh toán do sai phạm còn cao, chủ yếu do hồ sơ chưa đầy đủ, chi vượt dự toán và sai chế độ, định mức.
  • Hạn chế về quy định pháp lý, phối hợp liên ngành và nguồn nhân lực ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát chi.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy định, ứng dụng công nghệ và tăng cường phối hợp liên ngành.
  • Tiếp tục nghiên cứu, triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2024-2025 để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN qua KBNN.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, KBNN và đơn vị sử dụng ngân sách cần phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên, góp phần thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và phát triển kinh tế xã hội bền vững.