Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2015-2019, tổng chi ngân sách Nhà nước (NSNN) tại Kho bạc Nhà nước (KBNN) huyện Đông Anh, Hà Nội, đạt mức tăng trưởng ổn định với chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách. Theo báo cáo của Bộ Tài chính năm 2019, tổng chi NSNN thực hiện đạt 1.161,4 nghìn tỷ đồng, trong đó chi thường xuyên đạt 954,1 nghìn tỷ đồng, vượt 1,14% so với dự toán. Chi thường xuyên đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động bình thường của các cơ quan Nhà nước và thực hiện các chính sách an sinh xã hội. Tuy nhiên, công tác kiểm soát chi thường xuyên tại KBNN huyện Đông Anh vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như việc sử dụng ngân sách chưa hiệu quả, lãng phí và dễ phát sinh tiêu cực.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại KBNN huyện Đông Anh trong giai đoạn 2015-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các khoản chi thường xuyên thuộc ngân sách huyện Đông Anh, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo thu chi NSNN và các văn bản pháp luật liên quan. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý tài chính công, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách tại địa phương, đồng thời hỗ trợ công tác cải cách hành chính và phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách Nhà nước, trong đó có:

  • Lý thuyết ngân sách Nhà nước: Xác định ngân sách là công cụ phân phối và phân phối lại thu nhập, phản ánh các quan hệ kinh tế trong nền kinh tế thị trường. Luật NSNN số 83/2015 quy định ngân sách là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định.

  • Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách Nhà nước: Quá trình thẩm định, kiểm tra các khoản chi theo chính sách, chế độ, định mức chi tiêu nhằm tăng cường hiệu quả quản lý NSNN, tránh thất thoát, lãng phí.

  • Mô hình quản lý chi ngân sách theo kết quả đầu ra: Tập trung đánh giá hiệu quả chi tiêu dựa trên kết quả thực hiện các chương trình, khoản chi, giúp phân bổ nguồn lực hợp lý hơn.

Các khái niệm chính bao gồm: chi thường xuyên NSNN, kiểm soát chi thường xuyên, quy trình chi ngân sách, các nhóm chi thanh toán cá nhân, chi nghiệp vụ chuyên môn, chi mua sắm sửa chữa tài sản cố định và chi khác.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ báo cáo thu chi NSNN giai đoạn 2015-2019 tại KBNN huyện Đông Anh, các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý ngân sách và kiểm soát chi, tài liệu nghiên cứu trước đó và các báo cáo chuyên ngành.

  • Phương pháp thu thập thông tin: Thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo quyết toán ngân sách, tài liệu hướng dẫn của Bộ Tài chính và KBNN, kết hợp với phân tích tài liệu khoa học.

  • Phương pháp tổng hợp: Hệ thống hóa các kết quả nghiên cứu từ các đề tài khoa học, bài báo chuyên ngành, văn bản pháp luật để làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu, xây dựng biểu đồ, bảng biểu minh họa. Phân tích các chỉ tiêu chi ngân sách theo từng nhóm chi, so sánh tỷ lệ chi từng năm, đánh giá hiệu quả kiểm soát chi qua các chỉ số từ chối thanh toán, tỷ lệ tiết kiệm ngân sách.

  • Cỡ mẫu và timeline: Nghiên cứu tập trung vào dữ liệu chi ngân sách của huyện Đông Anh trong 5 năm (2015-2019), phân tích chi tiết theo các nhóm chi thanh toán cá nhân, chi nghiệp vụ chuyên môn, chi mua sắm sửa chữa và chi khác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng chi thường xuyên chiếm phần lớn trong tổng chi ngân sách: Trong giai đoạn 2015-2019, chi thường xuyên tại KBNN huyện Đông Anh chiếm khoảng 82% tổng chi ngân sách, với mức tăng trưởng trung bình hàng năm khoảng 3,5%. Điều này phản ánh vai trò chủ đạo của chi thường xuyên trong hoạt động tài chính công địa phương.

  2. Hiệu quả kiểm soát chi được cải thiện nhưng còn hạn chế: Tỷ lệ từ chối thanh toán các khoản chi không đúng quy định đạt khoảng 2,3% tổng số hồ sơ kiểm soát, cho thấy công tác kiểm soát chi đã góp phần hạn chế thất thoát ngân sách. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại các khoản chi vượt định mức, hồ sơ chứng từ chưa đầy đủ, gây ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Phân bổ chi không đồng đều giữa các nhóm chi: Chi thanh toán cá nhân chiếm khoảng 55% tổng chi thường xuyên, chi nghiệp vụ chuyên môn chiếm 25%, chi mua sắm sửa chữa tài sản cố định và chi khác chiếm 20%. Sự tập trung cao vào chi lương và phụ cấp cho thấy nhu cầu ổn định nguồn nhân lực nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ chi tiêu không hiệu quả nếu không kiểm soát chặt chẽ.

  4. Quy trình kiểm soát chi được thực hiện theo quy định nhưng còn phức tạp: Quy trình kiểm soát chi tại KBNN huyện Đông Anh tuân thủ các bước từ tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra chứng từ, phê duyệt đến thanh toán. Tuy nhiên, thủ tục hành chính còn rườm rà, gây khó khăn cho các đơn vị sử dụng ngân sách và làm chậm tiến độ chi tiêu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do cơ chế phân cấp kiểm soát chi còn phân tán, chưa đồng bộ giữa các cơ quan tài chính, KBNN và đơn vị sử dụng ngân sách. Trình độ cán bộ làm công tác kiểm soát chi tại một số đơn vị còn hạn chế, chưa được đào tạo đồng đều, dẫn đến việc áp dụng quy định chưa nhất quán. So với các nghiên cứu tại các huyện khác như Ba Vì, Sơn Tây, Đông Anh có mức độ từ chối thanh toán thấp hơn, cho thấy tiềm năng cải thiện công tác kiểm soát chi.

Việc phân bổ chi tập trung vào chi thanh toán cá nhân phù hợp với đặc thù chi thường xuyên nhưng cần tăng cường kiểm soát để tránh chi vượt định mức, chi không đúng mục đích. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ chi từng nhóm chi theo năm sẽ giúp minh họa rõ hơn xu hướng phân bổ ngân sách và hiệu quả kiểm soát chi.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của công tác kiểm soát chi trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng NSNN, góp phần thực hiện các chính sách an sinh xã hội và phát triển kinh tế địa phương. Đồng thời, nghiên cứu cũng chỉ ra những điểm cần cải thiện để hoàn thiện hệ thống kiểm soát chi thường xuyên tại KBNN huyện Đông Anh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ chế kiểm soát chi thường xuyên: Rà soát, sửa đổi và bổ sung các văn bản pháp luật, quy định về kiểm soát chi để đảm bảo tính đồng bộ, rõ ràng và phù hợp với thực tiễn địa phương. Thời gian thực hiện trong vòng 1-2 năm, do Bộ Tài chính chủ trì phối hợp với KBNN.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ kiểm soát chi: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý ngân sách, kiểm soát chi cho cán bộ KBNN và các đơn vị sử dụng ngân sách nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và ý thức trách nhiệm. Thực hiện định kỳ hàng năm, do KBNN huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  3. Đơn giản hóa thủ tục hành chính trong kiểm soát chi: Áp dụng công nghệ thông tin để số hóa quy trình kiểm soát chi, giảm thiểu giấy tờ, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, tạo thuận lợi cho các đơn vị sử dụng ngân sách. Thời gian triển khai trong 2 năm, do KBNN huyện chủ động phối hợp với Sở Tài chính và các đơn vị liên quan.

  4. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý ngân sách: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa KBNN, phòng Tài chính, các đơn vị sử dụng ngân sách và các cơ quan thanh tra, kiểm toán để giám sát toàn diện quá trình chi tiêu ngân sách. Thực hiện ngay và duy trì liên tục, do UBND huyện và KBNN huyện chỉ đạo.

  5. Xây dựng hệ thống thông tin minh bạch, công khai: Thiết lập hệ thống báo cáo, công khai thông tin chi ngân sách thường xuyên để người dân và các bên liên quan có thể giám sát, góp phần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do KBNN huyện phối hợp với các cơ quan truyền thông và chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công tại các cơ quan Nhà nước cấp huyện, xã: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, phương pháp kiểm soát chi thường xuyên, từ đó áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý ngân sách địa phương.

  2. Nhân viên Kho bạc Nhà nước và phòng Tài chính các cấp: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về kiểm soát chi ngân sách, giúp cải thiện kỹ năng nghiệp vụ, nâng cao hiệu quả kiểm soát và thanh toán chi NSNN.

  3. Các nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Là tài liệu tham khảo quý giá để hiểu rõ về thực trạng và giải pháp quản lý chi ngân sách Nhà nước tại địa phương, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Lãnh đạo các đơn vị sử dụng ngân sách Nhà nước: Giúp nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm trong việc sử dụng ngân sách đúng mục đích, phối hợp chặt chẽ với KBNN để đảm bảo công tác kiểm soát chi hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách Nhà nước là gì?
    Kiểm soát chi thường xuyên là quá trình thẩm định, kiểm tra các khoản chi ngân sách nhằm đảm bảo chi đúng mục đích, đúng chế độ, tiêu chuẩn và trong dự toán được duyệt. Ví dụ, kiểm soát chi lương, chi mua sắm trang thiết bị văn phòng.

  2. Tại sao kiểm soát chi thường xuyên lại quan trọng?
    Kiểm soát chi giúp ngăn ngừa thất thoát, lãng phí ngân sách, đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả, góp phần thực hiện các chính sách xã hội và phát triển kinh tế. Ví dụ, từ chối thanh toán các khoản chi không hợp lệ giúp tiết kiệm ngân sách.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát chi?
    Bao gồm cơ chế chính sách, trình độ cán bộ kiểm soát, quy trình thủ tục hành chính và sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý ngân sách. Ví dụ, thủ tục phức tạp có thể làm chậm tiến độ chi tiêu.

  4. Làm thế nào để cải thiện công tác kiểm soát chi tại địa phương?
    Cần hoàn thiện cơ chế pháp lý, đào tạo cán bộ, đơn giản hóa thủ tục, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường phối hợp liên ngành. Ví dụ, áp dụng hệ thống thanh toán điện tử giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ.

  5. Phân loại các khoản chi thường xuyên ngân sách Nhà nước như thế nào?
    Chi thường xuyên được phân thành các nhóm: chi thanh toán cá nhân (lương, phụ cấp), chi nghiệp vụ chuyên môn (văn phòng phẩm, hội nghị), chi mua sắm sửa chữa tài sản cố định và chi khác (chi phí chung). Mỗi nhóm có đặc điểm và yêu cầu kiểm soát riêng biệt.

Kết luận

  • Kiểm soát chi thường xuyên tại KBNN huyện Đông Anh trong giai đoạn 2015-2019 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách Nhà nước.
  • Tỷ trọng chi thường xuyên chiếm khoảng 82% tổng chi ngân sách, với chi thanh toán cá nhân chiếm tỷ lệ lớn nhất.
  • Công tác kiểm soát chi còn tồn tại hạn chế như thủ tục phức tạp, trình độ cán bộ chưa đồng đều, và sự phối hợp giữa các cơ quan chưa chặt chẽ.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện cơ chế, đào tạo cán bộ, đơn giản hóa thủ tục và tăng cường minh bạch thông tin nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát chi.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cơ quan quản lý tài chính địa phương cải thiện công tác kiểm soát chi thường xuyên trong giai đoạn tới, hướng tới năm 2025 và những năm tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và nâng cao chất lượng kiểm soát chi ngân sách Nhà nước tại các địa phương khác.