Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển đa dạng của các loại hình du lịch, việc khai thác các giá trị văn hóa truyền thống trở thành xu hướng tất yếu nhằm phát triển du lịch bền vững. Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh, được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại từ năm 2014, là một trong những tài nguyên văn hóa đặc sắc của vùng Bắc Trung Bộ Việt Nam, đặc biệt là tỉnh Nghệ An. Với dân số gần 3 triệu người và diện tích 16.900 km², Nghệ An sở hữu tiềm năng văn hóa và du lịch phong phú, trong đó dân ca Ví, Giặm đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên sản phẩm du lịch đặc thù.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa giá trị di sản văn hóa dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh, phân tích vai trò và thực trạng khai thác di sản này trong phát triển du lịch tại Nghệ An trong giai đoạn 2013-2018, từ đó đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản phục vụ phát triển du lịch. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống, đồng thời tạo ra sản phẩm du lịch đặc trưng, nâng cao sức hấp dẫn của điểm đến, góp phần phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết về di sản văn hóa và phát triển du lịch bền vững. Theo UNESCO (2003), di sản văn hóa phi vật thể bao gồm các tập quán, hình thức biểu đạt, tri thức và kỹ năng được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, có giá trị lịch sử, văn hóa và khoa học. Lý thuyết phát triển du lịch bền vững nhấn mạnh nguyên tắc bảo tồn di sản trong khi khai thác, đảm bảo sự tham gia của cộng đồng địa phương và duy trì môi trường tự nhiên, xã hội.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: (1) Di sản văn hóa phi vật thể, (2) Du lịch văn hóa, (3) Phát triển du lịch bền vững. Ngoài ra, mô hình khai thác tài nguyên du lịch dựa trên sự tương tác giữa tài nguyên văn hóa, hạ tầng kỹ thuật, nguồn nhân lực và thị trường khách du lịch được áp dụng để phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm tư liệu thứ cấp từ các công trình nghiên cứu, sách báo, tài liệu của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nghệ An, Trung tâm bảo tồn di sản dân ca Ví, Giặm, cùng số liệu thống kê khách du lịch nội địa và quốc tế đến Nghệ An trong giai đoạn 2013-2018. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát thực địa tại các làng dân ca, phỏng vấn chuyên gia văn hóa và du lịch, cũng như lấy ý kiến các nghệ nhân và doanh nghiệp du lịch.

Phương pháp phân tích định lượng và định tính được kết hợp nhằm đánh giá khách quan mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch dân ca Ví, Giặm. Cỡ mẫu khảo sát khoảng vài trăm người gồm khách du lịch, người dân địa phương và các chủ thể liên quan. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia giúp hoàn thiện các giải pháp khai thác di sản phù hợp với thực tiễn địa phương. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Giá trị văn hóa đặc sắc của dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh: Dân ca Ví, Giặm là kho tàng văn hóa phi vật thể độc đáo, phản ánh đời sống lao động, tâm tư tình cảm và bản sắc văn hóa của người dân xứ Nghệ. Các làn điệu ví phường vải, ví đò đưa sông Lam và hát giặm có tính nghệ thuật cao, được truyền miệng qua nhiều thế hệ. Khoảng 80% nghệ nhân dân ca hiện nay là lớp trẻ được đào tạo bài bản, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản.

  2. Thực trạng khai thác du lịch còn hạn chế: Trong giai đoạn 2013-2018, lượng khách du lịch văn hóa đến Nghệ An tăng trung bình khoảng 7% mỗi năm, tuy nhiên, sản phẩm du lịch gắn với dân ca Ví, Giặm mới chiếm khoảng 15% tổng sản phẩm du lịch văn hóa địa phương. Đầu tư cho các điểm biểu diễn và đào tạo nhân lực còn thấp, chỉ khoảng 30% nhu cầu được đáp ứng, dẫn đến sức hấp dẫn đối với khách du lịch chưa cao.

  3. Không gian diễn xướng chuyển đổi sang hình thức sân khấu hóa: Không gian nguyên bản của dân ca Ví, Giặm gắn liền với lao động sản xuất và sinh hoạt cộng đồng đã dần chuyển sang các câu lạc bộ, sân khấu biểu diễn chuyên nghiệp. Hình thức này giúp duy trì sự sống của dân ca nhưng cũng làm giảm tính nguyên bản, đòi hỏi phải có nội dung giới thiệu và giải thích để khách du lịch dễ tiếp cận.

  4. Vai trò của cộng đồng và các chủ thể liên quan còn hạn chế: Sự tham gia của cộng đồng dân cư địa phương trong kinh doanh du lịch dân ca Ví, Giặm mới đạt khoảng 40%, chủ yếu là cung cấp dịch vụ ăn uống và lưu trú. Các doanh nghiệp du lịch và cơ quan quản lý chưa có sự phối hợp chặt chẽ trong việc xây dựng sản phẩm và xúc tiến quảng bá.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do thiếu đầu tư đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật, nhân lực và công tác quản lý, xúc tiến du lịch chưa hiệu quả. So với các loại hình dân ca khác như quan họ Bắc Ninh hay hát xoan Phú Thọ, dân ca Ví, Giặm có đặc thù ngôn ngữ địa phương khó tiếp cận với khách du lịch không am hiểu, đòi hỏi phải có giải pháp truyền thông và giới thiệu phù hợp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng khách du lịch văn hóa, bảng phân tích cơ cấu nhân lực du lịch và sơ đồ mô hình không gian diễn xướng truyền thống và hiện đại. Kết quả nghiên cứu khẳng định dân ca Ví, Giặm không chỉ là tài nguyên văn hóa mà còn là nguồn lực quan trọng để phát triển du lịch đặc thù, góp phần nâng cao giá trị kinh tế và bảo tồn văn hóa địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chuyên sâu: Tăng cường đào tạo nghệ nhân, hướng dẫn viên du lịch và cán bộ quản lý về dân ca Ví, Giặm nhằm nâng cao chất lượng phục vụ và truyền tải giá trị văn hóa. Mục tiêu đạt 80% nhân lực phục vụ du lịch dân ca được đào tạo bài bản trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với các trường đại học và trung tâm đào tạo.

  2. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và không gian biểu diễn: Xây dựng và cải tạo các điểm biểu diễn dân ca Ví, Giặm tại các làng nghề và khu du lịch trọng điểm, đảm bảo trang thiết bị âm thanh, ánh sáng và không gian phù hợp. Mục tiêu hoàn thành ít nhất 5 điểm biểu diễn tiêu chuẩn trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh Nghệ An, các doanh nghiệp du lịch.

  3. Xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù và chương trình giới thiệu nội dung: Thiết kế các tour du lịch văn hóa kết hợp trải nghiệm dân ca Ví, Giặm với các hoạt động văn hóa, ẩm thực và làng nghề truyền thống. Kèm theo đó là nội dung giới thiệu, thuyết minh dễ hiểu, giúp du khách tiếp cận sâu sắc giá trị di sản. Mục tiêu tăng tỷ lệ khách tham gia tour dân ca lên 25% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Doanh nghiệp lữ hành, Trung tâm bảo tồn di sản.

  4. Tăng cường xúc tiến quảng bá và hợp tác liên ngành: Triển khai các chiến dịch truyền thông trên đa phương tiện, tổ chức sự kiện văn hóa dân ca Ví, Giặm thu hút khách trong và ngoài nước. Xây dựng mạng lưới hợp tác giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư để phát triển du lịch bền vững. Mục tiêu tăng lượt khách quốc tế đến tham quan dân ca lên 15% trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Du lịch, Sở Văn hóa, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách du lịch: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phát triển du lịch văn hóa dựa trên di sản dân ca Ví, Giặm, giúp định hướng đầu tư và quản lý hiệu quả.

  2. Các doanh nghiệp kinh doanh du lịch: Thông tin về tiềm năng, thực trạng và giải pháp khai thác dân ca Ví, Giặm giúp doanh nghiệp thiết kế sản phẩm du lịch đặc thù, nâng cao sức cạnh tranh và thu hút khách.

  3. Nhà nghiên cứu văn hóa và du lịch: Luận văn tổng hợp hệ thống kiến thức về di sản văn hóa phi vật thể, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng khai thác du lịch, là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Cộng đồng nghệ nhân và người dân địa phương: Giúp nâng cao nhận thức về giá trị di sản, vai trò của cộng đồng trong bảo tồn và phát huy dân ca Ví, Giặm, đồng thời tạo điều kiện tham gia phát triển du lịch bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh có đặc điểm gì nổi bật so với các loại hình dân ca khác?
    Dân ca Ví, Giặm mang đậm bản sắc xứ Nghệ với các làn điệu ví phường vải, ví đò đưa và hát giặm, có tính nghệ thuật cao, ca từ mộc mạc, gần gũi với đời sống lao động và tình cảm con người. Đặc biệt, nó có sự tham gia của tầng lớp nho sĩ, tạo nên sự kết hợp giữa trí tuệ và cảm xúc.

  2. Tại sao việc khai thác dân ca Ví, Giặm trong du lịch còn gặp nhiều khó khăn?
    Ngôn ngữ địa phương và tính nguyên bản của dân ca khiến khách du lịch không am hiểu khó tiếp cận. Hạ tầng kỹ thuật và nhân lực phục vụ còn hạn chế, cùng với việc thiếu chương trình giới thiệu nội dung phù hợp làm giảm sức hấp dẫn của sản phẩm du lịch.

  3. Các giải pháp chính để phát triển du lịch dân ca Ví, Giặm là gì?
    Bao gồm đào tạo nhân lực chuyên sâu, đầu tư cơ sở vật chất biểu diễn, xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù kèm theo nội dung giới thiệu dễ hiểu, và tăng cường xúc tiến quảng bá, hợp tác liên ngành để phát triển bền vững.

  4. Vai trò của cộng đồng địa phương trong phát triển du lịch dân ca Ví, Giặm như thế nào?
    Cộng đồng địa phương là chủ thể quan trọng trong bảo tồn và phát huy di sản, tham gia cung cấp dịch vụ du lịch, đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa, tạo nên môi trường du lịch thân thiện và hấp dẫn.

  5. Làm thế nào để khách du lịch dễ dàng tiếp cận và hiểu giá trị dân ca Ví, Giặm?
    Cần xây dựng các chương trình biểu diễn có lời giới thiệu, thuyết minh tóm tắt nội dung ca từ, kết hợp trải nghiệm thực tế tại các làng nghề, đồng thời sử dụng các phương tiện truyền thông đa dạng để truyền tải giá trị văn hóa một cách sinh động, dễ hiểu.

Kết luận

  • Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh là di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc, có giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật sâu sắc, là tài nguyên quan trọng cho phát triển du lịch văn hóa tại Nghệ An.
  • Thực trạng khai thác du lịch dân ca còn nhiều hạn chế do thiếu đồng bộ về hạ tầng, nhân lực và công tác quản lý, xúc tiến chưa hiệu quả.
  • Không gian diễn xướng truyền thống đã chuyển đổi sang hình thức sân khấu hóa, đòi hỏi phải có giải pháp truyền thông và giới thiệu phù hợp để khách du lịch dễ tiếp cận.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào đào tạo nhân lực, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng sản phẩm đặc thù và tăng cường xúc tiến quảng bá nhằm phát huy giá trị di sản phục vụ phát triển du lịch bền vững.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân ca Ví, Giặm, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế xã hội của ngành du lịch Nghệ An trong giai đoạn tiếp theo.

Next steps: Triển khai các đề án đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù trong vòng 1-3 năm tới; đồng thời tăng cường hợp tác liên ngành và xúc tiến quảng bá trong 5 năm tiếp theo.

Call to action: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương cần phối hợp chặt chẽ để biến di sản dân ca Ví, Giặm thành sản phẩm du lịch đặc sắc, góp phần phát triển du lịch văn hóa bền vững tại Nghệ An.