Kết Quả Nghiên Cứu Về Đái Tháo Đường Tại Đại Học Thái Nguyên

Trong những năm gần đây, tỷ lệ đái tháo đường gia tăng mạnh mẽ trên toàn cầu. WHO đã lên tiếng báo động về vấn đề nghiêm trọng này trên toàn thế giới. Năm 1992, ở Pháp tác giả Marie Laure Auclair và cộng sự ước tính có khoảng 2 triệu người đái tháo đường type 2. Ở Mỹ, theo Trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC), bệnh đái tháo đường tăng 14% trong hai năm từ 18,2 triệu người (năm 2003) lên 20,8 triệu người (năm 2005). Theo một thông báo của Hiệp hội đái tháo đường quốc tế, năm 2006 ước tính khoảng 246 triệu người mắc bệnh, trong đó bệnh đái tháo đường type 2 chiếm khoảng 85-95% tổng số bệnh nhân đái tháo đường ở các nước phát triển và thậm chí còn cao hơn ở các nước đang phát triển. Tỷ lệ bệnh đái tháo đường thay đổi theo từng nước có nền công nghiệp phát triển hay đang phát triển và thay đổi theo từng vùng địa lý khác nhau.

Tại Việt Nam, năm 2002, theo điều tra trên phạm vi toàn quốc ở lứa tuổi từ 30 - 64 của Bệnh viện Nội tiết Trung ương, tỷ lệ mắc đái tháo đường chung cho cả nước là 2,7%, ở các thành phố 4,4%, vùng đồng bằng ven biển 2,2% và miền núi 2,1%. Một nghiên cứu được tiến hành trên 2394 đối tượng từ 30 - 64 tuổi đang sinh sống tại 4 thành phố lớn là Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh thấy rằng tỷ lệ mắc đái tháo đường là 4,6% - 4,9%. Nghiên cứu của Hoàng Thị Đợi, Nguyễn Kim Lương tại Thái Nguyên cho thấy tỷ lệ mắc bệnh ở nữ cao hơn nam, ở nhóm ít hoạt động thể lực cao hơn nhóm hoạt động thể lực nhiều. Đó là một thách thức lớn ảnh hưởng tới sự phát triển kinh tế xã hội và sức khỏe cộng đồng.

Nghiên cứu này tập trung vào hai mục tiêu chính. Thứ nhất, đánh giá kết quả điều trị ngoại trú cho bệnh nhân đái tháo đường tại Bệnh viện A Thái Nguyên. Thứ hai, xác định một số yếu tố liên quan đến kết quả kiểm soát glucose máu. Các kết quả này sẽ cung cấp thông tin quan trọng để cải thiện chất lượng điều trị và chăm sóc bệnh nhân đái tháo đường.

Theo ADA năm 1997 và được Tổ chức Y tế Thế giới công nhận năm 1998, tuyên bố áp dụng vào năm 1999, đái tháo đường được chẩn đoán xác định khi có bất kỳ một trong ba tiêu chuẩn sau: Tiêu chuẩn 1: Glucose máu bất kỳ ≥11,1 mmol/l. Kèm theo các triệu chứng uống nhiều, đái nhiều, sút cân. Tiêu chuẩn 2: Glucose máu lúc đói ≥7,0 mmol/l, xét nghiệm lúc bệnh nhân đã nhịn đói sau 6 - 8 giờ không ăn. Tiêu chuẩn 3: Glucose máu ở thời điểm 2 giờ sau khi làm nghiệm pháp tăng glucose máu ≥11,1 mmol/l. Các xét nghiệm trên phải được lặp lại 1-2 lần trong những ngày sau đó.

Đái tháo đường type 2 chiếm tỷ lệ khoảng 90% đái tháo đường trên thế giới, thường gặp ở người trưởng thành trên 40 tuổi. Nguy cơ mắc bệnh tăng dần theo tuổi. Tuy nhiên, do có sự thay đổi nhanh chóng về lối sống, về thói quen ăn uống, đái tháo đường type 2 ở lứa tuổi trẻ đang có xu hướng phát triển nhanh. Đặc trưng của đái tháo đường type 2 là kháng insulin đi kèm với thiếu hụt tiết insulin tương đối. Đái tháo đường type 2 thường được chẩn đoán rất muộn vì giai đoạn đầu tăng glucose máu tiến triển âm thầm không có triệu chứng. Khi có biểu hiện lâm sàng thường kèm theo các rối loạn khác về chuyển hóa lipid, các biểu hiện bệnh lý về tim mạch, thần kinh, thận…, nhiều khi các biến chứng này đã ở mức độ rất nặng.

Đái đường thai nghén thường gặp ở phụ nữ có thai, có glucose máu tăng, gặp khi có thai lần đầu. Sự tiến triển của đái tháo đường thai nghén sau đẻ theo 3 khả năng: Bị đái tháo đường, giảm dung nạp glucose, bình thường. Các thể đái tháo đường khác (hiếm gặp). Nguyên nhân liên quan đến một số bệnh, thuốc, hóa chất: Khiếm khuyết chức năng tế bào bê - ta. Khiếm khuyết gen hoạt động của insulin. Bệnh tụy ngoại tiết: Viêm tụy, chấn thương, carcinom tụy… Các bệnh nội tiết: Hội chứng Cushing, cường năng tuyến giáp… Thuốc hoặc hóa chất. Các thể ít gặp qua trung gian miễn dịch.

Biến chứng cấp tính thường là hậu quả của chẩn đoán muộn, nhiễm khuẩn cấp tính hoặc điều trị không thích hợp. Hôn mê nhiễm toan ceton và hôn mê tăng áp lực thẩm thấu và hạ đường huyết là những biến chứng nặng nề. Nhiễm toan ceton là biểu hiện nặng của rối loạn chuyển hóa glucid do thiếu insulin gây tăng glucose máu, tăng phân hủy lipid, tăng sinh thể ceton gây toan hóa tổ chức. Mặc dù y học hiện đại đã có nhiều tiến bộ về trang thiết bị, điều trị và chăm sóc, tỷ lệ tử vong vẫn cao 5-10%. Hôn mê tăng áp lực thẩm thấu là tình trạng rối loạn chuyển hóa glucose nặng, đường huyết tăng cao. Hôn mê tăng áp lực thẩm thấu chiếm 5-10%. Ở bệnh nhân đái tháo đường type 2 nhiều tuổi, tỷ lệ tử vong từ 30- 50%.

Biến chứng mãn tính là những biến chứng về mạch máu mà người ta phân làm hai nhóm: Biến chứng mạch máu nhỏ chủ yếu ở mao mạch biểu hiện ở mắt, thận, thần kinh. Biến chứng mạch máu lớn gồm các biến chứng tim, mạch não, hoại tử do sự thúc đẩy của quá trình xơ vữa động mạch và tăng hiện tượng tắc mạch do huyết khối ở bệnh nhân ĐTĐ. Những yếu tố tham gia vào cơ chế bệnh sinh vữa xơ động mạch ở bệnh nhân ĐTĐ: Rối loạn chuyển hóa lipid. Tăng kết dính tiểu cầu do tăng tổng hợp Thromboxan A2, giảm tổng hợp Prostaglandin (PGI2). Tăng tiết Endothelin, giảm tổng hợp nitric oxid. Tăng yếu tố VIII và Von Willebrand. Giảm thủy phân Fibrin ở thành mạch, có sự tham gia của PAI1.

Bệnh lý tim mạch ở bệnh nhân đái tháo đường là biến chứng thường gặp và nguy hiểm. Mặc dù có nhiều yếu tố tham gia gây bệnh mạch vành, nhưng các nghiên cứu cho thấy nồng độ glucose máu cao làm tăng nguy cơ mắc bệnh mạch vành và các biến chứng tim mạch khác. Người đái tháo đường có bệnh tim mạch là 45%, nguy cơ mắc bệnh tim mạch gấp 2 - 4 lần so với người bình thường. Nguyên nhân tử vong do bệnh tim mạch chung chiếm khoảng 75% tử vong ở người bệnh đái tháo đường, trong đó thiếu máu cơ tim và nhồi máu cơ tim là nguyên nhân gây tử vong lớn nhất. Một nghiên cứu được tiến hành trên 353 bệnh nhân đái tháo đường type 2 là người Mỹ gốc Mexico trong 8 năm thấy có 67 bệnh nhân tử vong và 60% là do bệnh mạch vành.

Tăng huyết áp thường gặp ở bệnh nhân đái tháo đường, tỷ lệ mắc bệnh chung của tăng huyết áp ở bệnh nhân đái tháo đường gấp đôi so với người bình thường. Tăng huyết áp ở người đái tháo đường type 2 thường kèm theo các rối loạn chuyển hóa và tăng lipid máu. Ngoài ra, tỷ lệ biến chứng mạch não ở bệnh nhân đái tháo đường gấp 1,5 - 2 lần, viêm động mạch chi dưới gấp 5 - 10 lần so với người bình thường. Ở Việt Nam, theo nghiên cứu của Tạ Văn Bình, khoảng 80% bệnh nhân đái tháo đường mắc thêm các bệnh liên quan đến tim mạch.

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát đường huyết và ngăn ngừa biến chứng của đái tháo đường. Người bệnh nên ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế đồ ngọt, đồ ăn chế biến sẵn và đồ uống có đường. Ngoài ra, việc chia nhỏ các bữa ăn trong ngày cũng giúp duy trì đường huyết ổn định.

Tập thể dục thường xuyên không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn cải thiện độ nhạy insulin và giảm nguy cơ mắc đái tháo đường. Người bệnh nên tập các bài tập aerobic như đi bộ, chạy bộ, bơi lội hoặc đạp xe ít nhất 30 phút mỗi ngày. Ngoài ra, các bài tập tăng cường sức mạnh cũng rất quan trọng để duy trì khối lượng cơ và cải thiện sức khỏe tổng thể.