Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh các doanh nghiệp xây lắp Việt Nam phát triển mạnh mẽ, việc quản lý chi phí sản xuất và xác định giá thành sản phẩm xây lắp trở thành yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh. Theo ước tính, Công ty Cổ phần Sông Đà 11 hoạt động trong lĩnh vực xây lắp đường dây tải điện và các công trình điện, với đặc thù sản phẩm mang tính đơn chiếc, quy mô lớn và thời gian thi công kéo dài. Việc xác định giá thành hợp lý không chỉ giúp doanh nghiệp đảm bảo lợi nhuận mà còn tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế. Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm xây lắp tại Công ty Cổ phần Sông Đà 11 trong năm 2015, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và giá thành. Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại Công ty Cổ phần Sông Đà 11, sử dụng số liệu kế toán năm 2015, nhằm cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà quản trị trong việc ra quyết định chiến lược, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và phát triển bền vững doanh nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp, bao gồm:

  • Lý thuyết phân loại chi phí: Chi phí được phân loại theo chức năng hoạt động (chi phí sản xuất, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp), theo yếu tố đầu vào (chi phí ban đầu, chi phí chuyển đổi), theo mối quan hệ với mức độ hoạt động (biến phí, định phí, chi phí hỗn hợp), theo khả năng quy nạp (chi phí trực tiếp, chi phí gián tiếp), theo thẩm quyền ra quyết định (chi phí kiểm soát được, chi phí không kiểm soát được) và theo mục đích ra quyết định (chi phí chênh lệch, chi phí chìm, chi phí cơ hội).

  • Mô hình kế toán quản trị chi phí theo công việc: Phù hợp với đặc thù sản phẩm xây lắp đơn chiếc, giá trị lớn, được theo dõi chi tiết theo từng công trình, hạng mục công trình.

  • Khái niệm và phân loại giá thành sản phẩm xây lắp: Giá thành dự toán, giá thành kế hoạch, giá thành định mức và giá thành thực tế; phân loại theo phạm vi phát sinh chi phí như giá thành sản xuất và giá thành tiêu thụ.

  • Vai trò và nhiệm vụ của kế toán quản trị: Cung cấp thông tin cho lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra và ra quyết định trong doanh nghiệp xây lắp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu kết hợp:

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Phỏng vấn trực tiếp Ban giám đốc, trưởng phòng kế toán và nhân viên kế toán tại Công ty Cổ phần Sông Đà 11; điều tra bằng phiếu câu hỏi gửi đến các nhà quản trị và kế toán viên; nghiên cứu tài liệu liên quan như Chuẩn mực kế toán quốc tế, Chuẩn mực kế toán Việt Nam, chế độ kế toán doanh nghiệp, các luận án, bài báo chuyên ngành.

  • Phương pháp xử lý dữ liệu: Thống kê, hệ thống hóa và phân tích số liệu kế toán năm 2015 của Công ty để đánh giá thực trạng kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm xây lắp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu thu thập từ toàn bộ các bộ phận liên quan trong Công ty Cổ phần Sông Đà 11, đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho nghiên cứu.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích số liệu năm 2015, khảo sát và thu thập dữ liệu trong năm 2016, xử lý và hoàn thiện luận văn trong năm 2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phân loại chi phí chưa khoa học: Công ty hiện sử dụng phân loại chi phí theo các khoản mục trên báo cáo tài chính mà chưa áp dụng phân loại theo mối quan hệ với mức độ hoạt động (chi phí khả biến, chi phí bất biến, chi phí hỗn hợp). Điều này dẫn đến việc không xác định chính xác giá thành sản phẩm, ảnh hưởng đến quyết định quản trị. Tỷ lệ chi phí sản xuất chung chiếm khoảng 30-35% tổng chi phí sản xuất.

  2. Tổ chức kế toán quản trị chi phí phân tán, chưa chuyên trách: Các công việc kế toán quản trị chi phí sản xuất được thực hiện xen kẽ giữa nhiều bộ phận mà không có bộ phận chuyên trách, gây khó khăn trong việc kiểm soát và phân tích chi phí. Khoảng 40% nhân sự kế toán tham gia vào công tác quản trị chi phí không có chuyên môn sâu về lĩnh vực này.

  3. Phương pháp xác định chi phí và giá thành chủ yếu theo công việc: Công ty áp dụng phương pháp xác định chi phí theo công việc, tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung cho từng công trình, hạng mục công trình. Tuy nhiên, việc phân bổ chi phí sản xuất chung còn chưa hợp lý, dẫn đến sai lệch giá thành sản phẩm khoảng 5-7% so với thực tế.

  4. Báo cáo kế toán quản trị chi phí chưa đầy đủ và kịp thời: Hệ thống báo cáo chưa cung cấp đầy đủ thông tin phân tích chi phí biến động, chưa phân tích nguyên nhân chênh lệch chi phí dự toán và thực tế, làm hạn chế khả năng ra quyết định kịp thời của nhà quản trị.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc chưa áp dụng đầy đủ các phương pháp phân loại chi phí theo yêu cầu quản trị hiện đại, cũng như chưa xây dựng bộ máy kế toán quản trị chuyên trách. So sánh với các nghiên cứu trong ngành xây lắp cho thấy, các doanh nghiệp có hệ thống kế toán quản trị chi phí khoa học thường giảm được chi phí sản xuất chung từ 10-15% và nâng cao độ chính xác của giá thành sản phẩm lên trên 95%. Việc áp dụng phương pháp phân bổ chi phí theo hoạt động (ABC) được khuyến nghị để cải thiện tính chính xác trong phân bổ chi phí sản xuất chung. Ngoài ra, việc xây dựng hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí chi tiết, kịp thời sẽ giúp nhà quản trị nhận diện sớm các biến động chi phí, từ đó đưa ra các biện pháp điều chỉnh phù hợp, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh tỷ lệ chi phí sản xuất chung trên tổng chi phí, bảng phân tích chênh lệch chi phí dự toán và thực tế theo từng công trình, giúp minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại và hiệu quả của các giải pháp đề xuất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện phân loại chi phí sản xuất theo mối quan hệ với mức độ hoạt động: Áp dụng phân loại chi phí thành chi phí khả biến, chi phí bất biến và chi phí hỗn hợp để nâng cao độ chính xác trong quản lý chi phí. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Phòng kế toán quản trị phối hợp với Ban giám đốc.

  2. Xây dựng bộ phận kế toán quản trị chi phí chuyên trách: Tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí riêng biệt, đào tạo chuyên sâu cho nhân viên nhằm nâng cao năng lực phân tích và kiểm soát chi phí. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Ban lãnh đạo Công ty.

  3. Áp dụng phương pháp phân bổ chi phí theo hoạt động (ABC): Triển khai phương pháp ABC để phân bổ chi phí sản xuất chung chính xác hơn, giúp xác định giá thành sản phẩm sát với thực tế. Thời gian thực hiện: 9 tháng; Chủ thể: Phòng kế toán quản trị phối hợp với các bộ phận sản xuất.

  4. Xây dựng hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí chi tiết và kịp thời: Thiết kế các báo cáo phân tích chi phí biến động, chênh lệch chi phí dự toán và thực tế, cung cấp thông tin hỗ trợ ra quyết định nhanh chóng và chính xác. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Phòng kế toán quản trị.

  5. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức về kế toán quản trị chi phí cho các nhà quản trị: Tổ chức các khóa đào tạo định kỳ nhằm nâng cao hiểu biết và kỹ năng sử dụng thông tin kế toán quản trị trong quản lý sản xuất kinh doanh. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Ban nhân sự phối hợp phòng kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và nhà quản trị doanh nghiệp xây lắp: Giúp hiểu rõ vai trò và phương pháp quản lý chi phí sản xuất, giá thành sản phẩm để nâng cao hiệu quả kinh doanh và ra quyết định chiến lược.

  2. Phòng kế toán và kế toán quản trị: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về phân loại chi phí, phương pháp xác định chi phí và giá thành, cũng như cách tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí hiệu quả.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn kế toán quản trị chi phí trong ngành xây lắp, giúp phát triển nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tư vấn tài chính: Hỗ trợ đánh giá thực trạng và đề xuất chính sách, giải pháp nâng cao năng lực quản lý chi phí trong các doanh nghiệp xây lắp, góp phần phát triển ngành xây dựng bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là gì?
    Kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là quá trình thu thập, phân tích và cung cấp thông tin chi phí liên quan đến sản xuất nhằm hỗ trợ nhà quản trị trong việc lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định. Ví dụ, thông tin này giúp xác định giá bán hợp lý và kiểm soát chi phí vượt mức.

  2. Tại sao phân loại chi phí theo mối quan hệ với mức độ hoạt động lại quan trọng?
    Phân loại này giúp xác định chi phí biến đổi theo sản lượng và chi phí cố định không đổi, từ đó xây dựng mô hình chi phí chính xác, tính điểm hòa vốn và đưa ra quyết định kinh doanh hiệu quả. Ví dụ, chi phí nguyên vật liệu là biến phí, còn chi phí thuê nhà xưởng là định phí.

  3. Phương pháp xác định chi phí theo công việc có ưu điểm gì?
    Phương pháp này phù hợp với sản phẩm xây lắp đơn chiếc, giá trị lớn, cho phép tập hợp chi phí chi tiết theo từng công trình, giúp kiểm soát chi phí và tính giá thành chính xác. Ví dụ, chi phí nguyên vật liệu, nhân công được ghi nhận riêng cho từng công trình.

  4. Làm thế nào để cải thiện hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí?
    Cần xây dựng báo cáo chi tiết, kịp thời, phân tích chênh lệch chi phí dự toán và thực tế, nguyên nhân biến động chi phí để hỗ trợ nhà quản trị ra quyết định nhanh chóng. Ví dụ, báo cáo so sánh chi phí thực tế và dự toán theo từng công trình hàng tháng.

  5. Những khó khăn phổ biến khi tổ chức kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây lắp là gì?
    Khó khăn gồm phân loại chi phí chưa phù hợp, bộ máy kế toán chưa chuyên trách, thiếu hệ thống báo cáo chi tiết và kịp thời, dẫn đến khó kiểm soát chi phí và xác định giá thành chính xác. Ví dụ, chi phí sản xuất chung thường bị phân bổ không hợp lý gây sai lệch giá thành.

Kết luận

  • Kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp xây lắp kiểm soát chi phí, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
  • Thực trạng tại Công ty Cổ phần Sông Đà 11 cho thấy còn nhiều tồn tại về phân loại chi phí, tổ chức bộ máy và hệ thống báo cáo kế toán quản trị.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp hoàn thiện phân loại chi phí, xây dựng bộ phận kế toán quản trị chuyên trách, áp dụng phương pháp phân bổ chi phí theo hoạt động và nâng cao hệ thống báo cáo.
  • Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp trong vòng 6-12 tháng, đồng thời đào tạo nâng cao năng lực nhân sự kế toán quản trị.
  • Kêu gọi các doanh nghiệp xây lắp khác tham khảo và áp dụng các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và giá thành sản phẩm, góp phần phát triển bền vững ngành xây dựng.