Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu và sự phát triển mạnh mẽ của ngành xây dựng, việc quản lý chi phí hiệu quả trở thành yếu tố sống còn đối với các doanh nghiệp xây lắp. Công ty cổ phần Tứ Lộc, một đơn vị uy tín trong lĩnh vực đèn trang trí nội ngoại thất tại Việt Nam, đã trải qua quá trình phát triển hơn 25 năm với quy mô mở rộng và đa dạng sản phẩm. Tuy nhiên, theo số liệu tài chính năm 2018-2019, mặc dù tổng tài sản tăng 53,95% nhưng doanh thu thuần lại giảm 3,9%, dẫn đến lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh giảm sút. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí nhằm kiểm soát và tối ưu hóa chi phí sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng kế toán quản trị chi phí tại Công ty cổ phần Tứ Lộc, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm cung cấp thông tin chi phí chính xác, kịp thời phục vụ công tác quản lý và ra quyết định. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các công trình thi công nội thất đèn trong giai đoạn 2018-2019, với trọng tâm là công tác kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây lắp. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, đồng thời góp phần phát triển lý luận và thực tiễn về kế toán quản trị chi phí trong lĩnh vực xây dựng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị chi phí, trong đó nổi bật là:

  • Lý thuyết kế toán quản trị chi phí: Theo Luật Kế toán Việt Nam, kế toán quản trị là việc thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính phục vụ quản trị nội bộ doanh nghiệp. Kế toán quản trị chi phí cung cấp thông tin chi phí cho các nhà quản trị nhằm lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định kinh doanh.

  • Mô hình phân loại chi phí: Chi phí được phân loại theo nội dung kinh tế (nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung), theo cách ứng xử chi phí (chi phí biến đổi, chi phí cố định), và theo khả năng kiểm soát (chi phí kiểm soát được và không kiểm soát được). Việc phân loại này giúp doanh nghiệp xây dựng định mức chi phí, lập dự toán và kiểm soát chi phí hiệu quả.

  • Mô hình phân tích chi phí - khối lượng - lợi nhuận (CVP): Phân tích mối quan hệ giữa giá bán, sản lượng, chi phí biến đổi, chi phí cố định và lợi nhuận để hỗ trợ các quyết định quản trị như định giá sản phẩm, lựa chọn phương án sản xuất, đấu thầu và phân bổ nguồn lực.

Các khái niệm chính bao gồm: kế toán quản trị chi phí, định mức chi phí, dự toán chi phí, phân loại chi phí, phân tích biến động chi phí, và báo cáo kế toán quản trị chi phí.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu thứ cấp và phân tích thực trạng tại Công ty cổ phần Tứ Lộc. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu tài chính, báo cáo kế toán, dự toán chi phí, chứng từ kế toán, và các tài liệu liên quan đến công tác kế toán quản trị chi phí của công ty trong các năm 2018-2019. Ngoài ra, dữ liệu được bổ sung từ các tài liệu chuyên ngành, văn bản pháp luật như Thông tư 200/2014/TT-BTC và Thông tư 53/2006/TT-BTC của Bộ Tài chính.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng số liệu tài chính, so sánh các chỉ tiêu chi phí thực tế với dự toán, phân tích biến động chi phí nguyên vật liệu, nhân công và chi phí sản xuất chung. Phương pháp thống kê, lấy ý kiến chuyên gia và so sánh với các nghiên cứu tương tự được áp dụng để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tập trung nghiên cứu toàn bộ các công trình thi công nội thất đèn của công ty trong giai đoạn 2018-2019, với trọng tâm phân tích chi tiết công trình Clubhouse làm case study điển hình.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2020, hoàn thiện đề xuất giải pháp trong năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phân loại chi phí chưa phù hợp với yêu cầu quản trị: Công ty mới chỉ phân loại chi phí theo chức năng kế toán tài chính, chưa phân loại theo chi phí biến đổi và cố định, dẫn đến khó khăn trong việc kiểm soát và ra quyết định. Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp chiếm tỷ trọng cao từ 60-70%, nhân công trực tiếp chiếm khoảng 13-15%, chi phí sản xuất chung chiếm 10-15%.

  2. Hệ thống định mức và dự toán chi phí chưa hoàn chỉnh: Công ty áp dụng định mức chung của Bộ Xây dựng, chưa xây dựng hệ thống định mức riêng phù hợp với đặc thù sản phẩm và quy trình thi công. Dự toán chi phí chủ yếu phục vụ đấu thầu, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu kiểm soát chi phí và phân tích biến động.

  3. Tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí chưa chuyên trách: Công ty chưa có bộ phận kế toán quản trị riêng biệt, công tác kế toán quản trị chi phí do kế toán tài chính kiêm nhiệm, dẫn đến thông tin chi phí chưa kịp thời, chưa chính xác và chưa phục vụ tốt cho quản lý nội bộ.

  4. Biến động chi phí chưa được phân tích sâu sắc: Việc phân tích chênh lệch chi phí nguyên vật liệu, nhân công và chi phí sản xuất chung chưa được thực hiện thường xuyên và có hệ thống. Ví dụ, chi phí nguyên vật liệu vượt định mức nhưng chưa có cơ chế xử lý rõ ràng, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi phí.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc áp dụng hệ thống kế toán quản trị chi phí chưa đồng bộ và chưa phù hợp với đặc thù ngành xây lắp, đặc biệt là lĩnh vực đèn trang trí nội ngoại thất. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng, việc thiếu phân loại chi phí theo biến đổi và cố định làm giảm khả năng phân tích điểm hòa vốn và ra quyết định chiến lược. Việc chưa xây dựng định mức chi phí riêng biệt khiến dự toán chi phí thiếu chính xác, ảnh hưởng đến việc kiểm soát chi phí thực tế.

Bên cạnh đó, tổ chức bộ máy kế toán chưa chuyên trách kế toán quản trị chi phí làm giảm hiệu quả thu thập và xử lý thông tin, gây khó khăn cho việc ra quyết định kịp thời. So sánh với các doanh nghiệp xây lắp khác, Công ty cổ phần Tứ Lộc cần tăng cường phân tích biến động chi phí để phát hiện nguyên nhân và đề xuất biện pháp khắc phục kịp thời.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ phân bổ chi phí theo loại, bảng so sánh dự toán và thực tế chi phí từng hạng mục công trình, biểu đồ biến động chi phí nguyên vật liệu và nhân công theo thời gian nhằm minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện phân loại chi phí theo kế toán quản trị: Xây dựng hệ thống phân loại chi phí chi tiết theo chi phí biến đổi, chi phí cố định và chi phí hỗn hợp, đồng thời phân loại theo khả năng kiểm soát. Mục tiêu nâng cao độ chính xác của thông tin chi phí phục vụ ra quyết định. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế toán phối hợp với Ban Giám đốc.

  2. Xây dựng hệ thống định mức chi phí riêng biệt: Phát triển định mức chi phí nguyên vật liệu, nhân công và máy thi công phù hợp với đặc thù sản phẩm và quy trình thi công của công ty, dựa trên khảo sát thực tế và dữ liệu lịch sử. Mục tiêu giảm sai lệch giữa dự toán và thực tế chi phí dưới 5%. Thời gian: 9 tháng. Chủ thể: Phòng Kỹ thuật và Phòng Kế toán.

  3. Tổ chức bộ phận kế toán quản trị chi phí chuyên trách: Thành lập bộ phận kế toán quản trị chi phí độc lập, có nhiệm vụ thu thập, xử lý và phân tích thông tin chi phí phục vụ quản lý nội bộ. Mục tiêu nâng cao tính kịp thời và chính xác của báo cáo chi phí. Thời gian: 3 tháng. Chủ thể: Ban Giám đốc.

  4. Áp dụng công cụ phân tích biến động chi phí thường xuyên: Thiết lập quy trình phân tích chênh lệch chi phí nguyên vật liệu, nhân công và chi phí sản xuất chung hàng tháng, làm cơ sở cho việc kiểm soát và điều chỉnh kế hoạch chi phí. Mục tiêu phát hiện và xử lý kịp thời các biến động chi phí bất thường. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: Bộ phận kế toán quản trị chi phí.

  5. Đào tạo nâng cao năng lực kế toán quản trị: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán quản trị chi phí, phân tích chi phí và lập dự toán cho cán bộ kế toán và quản lý. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng phân tích. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp với các đơn vị đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám đốc và quản lý cấp cao doanh nghiệp xây lắp: Nhận diện các vấn đề quản trị chi phí, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược nhằm tối ưu hóa chi phí và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

  2. Phòng Tài chính - Kế toán và kế toán quản trị: Áp dụng các phương pháp phân loại chi phí, xây dựng định mức và dự toán chi phí phù hợp với đặc thù ngành xây lắp, nâng cao chất lượng báo cáo quản trị.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp phân tích và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực kế toán quản trị chi phí doanh nghiệp xây lắp.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp: Hiểu rõ hơn về thực trạng và nhu cầu hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp xây lắp vừa và nhỏ, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị chi phí khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị chi phí tập trung cung cấp thông tin chi phí phục vụ quản lý nội bộ, giúp lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định. Trong khi đó, kế toán tài chính chủ yếu cung cấp thông tin tổng hợp cho các đối tượng bên ngoài như cơ quan thuế, nhà đầu tư. Ví dụ, kế toán quản trị chi phí sẽ phân tích chi tiết chi phí từng công trình, còn kế toán tài chính chỉ báo cáo tổng chi phí trong kỳ.

  2. Tại sao cần phân loại chi phí theo biến đổi và cố định?
    Phân loại này giúp nhà quản trị hiểu rõ cách chi phí thay đổi theo sản lượng, từ đó dự báo chi phí, phân tích điểm hòa vốn và ra quyết định sản xuất hiệu quả. Ví dụ, chi phí nguyên vật liệu thường là biến đổi, tăng theo sản lượng, còn chi phí thuê văn phòng là cố định, không đổi dù sản lượng thay đổi.

  3. Làm thế nào để xây dựng định mức chi phí phù hợp?
    Định mức chi phí được xây dựng dựa trên khảo sát thực tế, phân tích dữ liệu lịch sử và tiêu chuẩn kỹ thuật. Việc này giúp xác định lượng nguyên vật liệu, nhân công cần thiết cho một đơn vị sản phẩm. Ví dụ, định mức nhân công cho lắp đặt một bộ đèn được xác định dựa trên thời gian thi công trung bình và mức lương công nhân.

  4. Bộ phận kế toán quản trị chi phí có vai trò gì trong doanh nghiệp?
    Bộ phận này chịu trách nhiệm thu thập, xử lý và phân tích thông tin chi phí, cung cấp báo cáo kịp thời cho nhà quản trị nhằm kiểm soát chi phí và ra quyết định. Ví dụ, họ sẽ phân tích nguyên nhân chi phí vượt dự toán và đề xuất biện pháp tiết kiệm.

  5. Phân tích biến động chi phí giúp gì cho doanh nghiệp?
    Phân tích biến động chi phí giúp xác định nguyên nhân làm chi phí tăng hoặc giảm so với dự toán, từ đó có biện pháp điều chỉnh kịp thời để kiểm soát chi phí hiệu quả. Ví dụ, nếu chi phí nguyên vật liệu tăng do giá thị trường, doanh nghiệp có thể tìm nhà cung cấp khác hoặc điều chỉnh kế hoạch sản xuất.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây lắp, đặc biệt phù hợp với đặc thù ngành đèn trang trí nội ngoại thất.
  • Thực trạng tại Công ty cổ phần Tứ Lộc cho thấy nhiều hạn chế trong phân loại chi phí, xây dựng định mức, tổ chức bộ máy kế toán quản trị và phân tích biến động chi phí.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí, nâng cao chất lượng thông tin phục vụ quản lý và ra quyết định.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xây lắp vừa và nhỏ.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng giải pháp, đào tạo nhân sự và đánh giá hiệu quả trong vòng 1 năm tới.

Hành động ngay hôm nay để tối ưu hóa chi phí và nâng cao hiệu quả quản trị tại doanh nghiệp bạn!