Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển không ngừng của ngành ngân hàng thương mại tại Việt Nam, việc quản lý chi phí hoạt động trở thành một yếu tố then chốt quyết định hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng. Theo báo cáo tài chính của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn - Hà Nội (SHB), giai đoạn 2015-2017, chi phí hoạt động chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí ngân hàng, trong đó chi phí lãi vay là khoản chiếm tỷ lệ cao nhất. Tuy nhiên, công tác kế toán quản trị chi phí hoạt động tại SHB, đặc biệt tại đơn vị Trung tâm kinh doanh, vẫn còn nhiều hạn chế như hệ thống quy định chưa chặt chẽ, dẫn đến quản lý chi phí chưa hiệu quả, gây lãng phí hoặc khó khăn trong hoạt động ngân hàng.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa lý luận về kế toán quản trị chi phí hoạt động, đánh giá thực trạng công tác kế toán quản trị chi phí hoạt động tại SHB Trung tâm kinh doanh trong giai đoạn 2015-2017, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, góp phần tăng lợi nhuận và sức cạnh tranh của ngân hàng. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào kế toán quản trị chi phí hoạt động tại SHB Trung tâm kinh doanh, với số liệu thu thập từ báo cáo tài chính, sổ sách kế toán và khảo sát thực tế tại đơn vị.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho nhà quản trị ngân hàng nhằm kiểm soát chi phí hiệu quả, đồng thời góp phần hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí hoạt động phù hợp với đặc thù ngành ngân hàng thương mại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị chi phí hoạt động, trong đó có:

  • Lý thuyết kế toán quản trị chi phí: Theo Kaplan (Đại học Harvard), kế toán quản trị là bộ phận của hệ thống thông tin quản trị, cung cấp thông tin cho nhà quản trị nhằm hoạch định và kiểm soát hoạt động tổ chức. Bộ môn này tập trung vào việc thu thập, xử lý và phân tích chi phí để hỗ trợ ra quyết định kinh doanh.

  • Mô hình mối quan hệ giữa kế toán tài chính, kế toán quản trị và kế toán chi phí: Theo Kinney và Raiborn, kế toán chi phí là phần giao thoa giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị, cung cấp thông tin chi phí phục vụ cả báo cáo tài chính và quản lý nội bộ.

  • Khái niệm chi phí và phân loại chi phí: Chi phí được hiểu là tổng giá trị hao phí về các yếu tố sản xuất trong quá trình kinh doanh, được phân loại theo nhiều tiêu chí như chi phí biến đổi, chi phí cố định, chi phí trực tiếp, chi phí gián tiếp, chi phí thời kỳ, chi phí sản phẩm, chi phí kiểm soát được và không kiểm soát được.

  • Phương pháp kế toán quản trị chi phí định mức và phương pháp Kaizen: Phương pháp định mức chi phí giúp xây dựng hệ thống tiêu chuẩn chi phí để kiểm soát và đánh giá hiệu quả sử dụng chi phí. Phương pháp Kaizen tập trung vào cải tiến liên tục nhằm giảm chi phí và nâng cao năng suất.

Các khái niệm chính bao gồm: chi phí hoạt động ngân hàng, kế toán quản trị chi phí hoạt động, định mức chi phí, dự toán chi phí, kiểm soát chi phí, phân tích biến động chi phí.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp phương pháp luận duy vật biện chứng và các phương pháp kỹ thuật nghiên cứu như thống kê, so sánh, phân tích và tổng hợp.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát trực tiếp Ban Giám đốc và cán bộ kế toán tại SHB Trung tâm kinh doanh, bao gồm số liệu chi phí hoạt động trên bảng cân đối kế toán và sổ phụ tài khoản chi phí. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính, tài liệu nội bộ SHB, các công trình nghiên cứu trong nước và quốc tế, cùng các văn bản pháp luật liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định lượng dựa trên số liệu chi phí thực tế và dự toán, phân tích biến động chi phí, so sánh tỷ lệ chi phí qua các năm, đồng thời phân tích định tính qua phỏng vấn và khảo sát để đánh giá thực trạng và nguyên nhân tồn tại.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2017, với quá trình thu thập và xử lý dữ liệu diễn ra trong năm 2017-2018, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực tiễn hoạt động của SHB Trung tâm kinh doanh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng chi phí lãi vay chiếm khoảng 60-65% tổng chi phí hoạt động tại SHB Trung tâm kinh doanh trong giai đoạn 2015-2017, phản ánh đặc thù ngành ngân hàng với chi phí vốn chiếm ưu thế. Chi phí nhân viên và chi phí quản lý công vụ chiếm lần lượt khoảng 15% và 10%, còn lại là các chi phí khác như khấu hao tài sản cố định, chi phí dịch vụ mua ngoài.

  2. Hệ thống kế toán quản trị chi phí hoạt động tại SHB còn nhiều hạn chế: Mặc dù có quy định quản lý chi phí, nhưng việc xây dựng định mức chi phí chưa đầy đủ và chưa được cập nhật thường xuyên, dẫn đến dự toán chi phí không sát với thực tế. Ví dụ, chi phí tiếp khách tại Trung tâm kinh doanh có sự chênh lệch lên đến 20% so với dự toán, gây khó khăn trong kiểm soát.

  3. Mô hình tổ chức kế toán quản trị chi phí tại SHB chủ yếu theo mô hình kết hợp, trong đó kế toán tài chính và kế toán quản trị do cùng một bộ phận đảm nhiệm, gây áp lực công việc và hạn chế chuyên môn hóa. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán quản trị cung cấp cho nhà quản trị.

  4. Phân tích biến động chi phí cho thấy có sự vượt chi ở một số khoản mục như chi phí văn phòng phẩm và chi phí công tác phí, với mức vượt chi trung bình khoảng 12% so với dự toán, nguyên nhân chủ yếu do thiếu kiểm soát chặt chẽ và chưa áp dụng hiệu quả các công cụ phân tích chi phí.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên bắt nguồn từ việc chưa xây dựng hệ thống định mức chi phí hoạt động phù hợp với đặc thù kinh doanh ngân hàng, cũng như thiếu sự phân công rõ ràng trong tổ chức bộ máy kế toán quản trị. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, các ngân hàng thương mại lớn thường áp dụng mô hình kế toán quản trị tách biệt, chuyên môn hóa cao, giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát chi phí.

Việc áp dụng phương pháp phân tích biến động chi phí và phương pháp Kaizen trong quản lý chi phí hoạt động được đánh giá là phù hợp để cải thiện hiệu quả quản lý chi phí tại SHB. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ chi phí thực tế và dự toán qua các năm có thể minh họa rõ sự biến động và giúp nhà quản trị nhận diện các khoản chi phí vượt mức để điều chỉnh kịp thời.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của kế toán quản trị chi phí hoạt động trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho nhà quản trị nhằm ra quyết định hiệu quả, đồng thời góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng trong bối cảnh thị trường ngày càng khốc liệt.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và cập nhật định mức chi phí hoạt động phù hợp với đặc thù ngân hàng: Thiết lập hệ thống định mức chi phí chi tiết cho từng khoản mục như chi phí nhân viên, chi phí quản lý công vụ, chi phí tài sản cố định. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do phòng Kế toán quản trị phối hợp với các phòng ban liên quan đảm nhiệm.

  2. Tổ chức lại bộ máy kế toán quản trị chi phí theo mô hình tách biệt: Phân công rõ ràng giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị để nâng cao chuyên môn hóa, giảm tải công việc và tăng chất lượng thông tin. Thời gian triển khai trong 12 tháng, do Ban Giám đốc SHB chỉ đạo thực hiện.

  3. Áp dụng phương pháp phân tích biến động chi phí và công cụ Kaizen trong kiểm soát chi phí: Đào tạo cán bộ kế toán và quản lý về kỹ thuật phân tích chi phí, đồng thời triển khai các dự án cải tiến liên tục nhằm giảm chi phí không cần thiết. Kế hoạch thực hiện trong 9 tháng, do phòng Kế toán quản trị chủ trì.

  4. Xây dựng hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí hoạt động kịp thời và chính xác: Thiết kế các báo cáo phân tích chi phí theo từng bộ phận, so sánh thực tế với dự toán, hỗ trợ nhà quản trị ra quyết định nhanh chóng. Thời gian hoàn thiện trong 6 tháng, phối hợp giữa phòng CNTT và phòng Kế toán quản trị.

Các giải pháp trên cần được thực hiện đồng bộ, có sự giám sát chặt chẽ của Ban Giám đốc và sự phối hợp hiệu quả giữa các phòng ban để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong quản lý chi phí hoạt động tại SHB Trung tâm kinh doanh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám đốc và nhà quản trị ngân hàng thương mại: Nhận diện các vấn đề trong quản lý chi phí hoạt động, từ đó áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị chi phí, tối ưu hóa lợi nhuận và tăng sức cạnh tranh.

  2. Phòng Kế toán quản trị và tài chính ngân hàng: Áp dụng các phương pháp kế toán quản trị chi phí, xây dựng định mức, dự toán chi phí và phân tích biến động chi phí để cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho nhà quản trị.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Tài chính - Ngân hàng: Tham khảo hệ thống lý luận và phương pháp nghiên cứu về kế toán quản trị chi phí hoạt động trong ngân hàng thương mại, phục vụ cho các đề tài nghiên cứu và luận văn.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức đào tạo: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy định về kế toán quản trị chi phí trong ngành ngân hàng, đồng thời cập nhật nội dung đào tạo phù hợp với thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị chi phí hoạt động khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị chi phí hoạt động tập trung cung cấp thông tin chi phí phục vụ quản lý nội bộ, giúp nhà quản trị lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định. Trong khi đó, kế toán tài chính chủ yếu phục vụ báo cáo cho các đối tượng bên ngoài như nhà đầu tư, cơ quan thuế.

  2. Tại sao chi phí lãi vay chiếm tỷ trọng lớn trong ngân hàng thương mại?
    Ngân hàng hoạt động chủ yếu bằng vốn vay để cho vay lại, do đó chi phí lãi vay là khoản chi phí lớn nhất ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận. Quản lý chặt chẽ chi phí này giúp ngân hàng duy trì hiệu quả kinh doanh.

  3. Phương pháp định mức chi phí có vai trò gì trong quản lý chi phí?
    Phương pháp định mức chi phí giúp xây dựng tiêu chuẩn chi phí cho từng hoạt động, từ đó so sánh với chi phí thực tế để phát hiện sai lệch, kiểm soát và điều chỉnh kịp thời nhằm tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả.

  4. Mô hình tổ chức kế toán quản trị nào phù hợp với ngân hàng quy mô lớn?
    Mô hình tách biệt, trong đó kế toán quản trị và kế toán tài chính được tổ chức riêng biệt, giúp chuyên môn hóa cao, nâng cao chất lượng thông tin và hiệu quả quản lý chi phí.

  5. Phương pháp Kaizen được áp dụng như thế nào trong quản lý chi phí ngân hàng?
    Kaizen là quá trình cải tiến liên tục, tập trung vào việc giảm lãng phí và nâng cao năng suất. Trong ngân hàng, áp dụng Kaizen giúp cải thiện quy trình làm việc, giảm chi phí không cần thiết và tăng hiệu quả hoạt động.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận về kế toán quản trị chi phí hoạt động, làm rõ vai trò, nhiệm vụ và các phương pháp cơ bản trong quản lý chi phí ngân hàng thương mại.
  • Thực trạng kế toán quản trị chi phí hoạt động tại SHB Trung tâm kinh doanh còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong xây dựng định mức chi phí và tổ chức bộ máy kế toán quản trị.
  • Các giải pháp đề xuất bao gồm xây dựng định mức chi phí phù hợp, tổ chức lại bộ máy kế toán quản trị, áp dụng phân tích biến động chi phí và phương pháp Kaizen nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao năng lực quản trị chi phí và hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại.
  • Đề xuất các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp trong vòng 6-12 tháng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi áp dụng cho các đơn vị khác trong hệ thống ngân hàng.

Call-to-action: Các nhà quản trị và chuyên gia kế toán ngân hàng nên áp dụng các giải pháp nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, đồng thời tiếp tục cập nhật và hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị phù hợp với sự phát triển của ngành ngân hàng trong tương lai.