Tổng quan nghiên cứu

Hàng tồn kho là một trong những tài sản ngắn hạn quan trọng nhất trong doanh nghiệp thương mại, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng tài sản và ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh. Theo ước tính, hàng tồn kho chiếm khoảng 30-40% tổng tài sản của nhiều doanh nghiệp thương mại tại Việt Nam. Tuy nhiên, việc quản lý và kế toán hàng tồn kho còn nhiều hạn chế, dẫn đến sai sót trong báo cáo tài chính và ảnh hưởng đến quyết định quản trị. Đề tài “Kế toán hàng tồn kho tại Công ty cổ phần thiết bị và phụ tùng Đông Dương” tập trung nghiên cứu thực trạng kế toán hàng tồn kho tại công ty này trong giai đoạn 2018-2020, đặc biệt là năm 2019, nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác kế toán hàng tồn kho.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán hàng tồn kho trong doanh nghiệp thương mại, phân tích thực trạng kế toán hàng tồn kho tại Công ty cổ phần thiết bị và phụ tùng Đông Dương, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và hạch toán hàng tồn kho. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao độ chính xác của báo cáo tài chính, giảm thiểu rủi ro tài chính và hỗ trợ nhà quản trị trong việc ra quyết định kinh doanh hiệu quả. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Công ty cổ phần thiết bị và phụ tùng Đông Dương, với dữ liệu kế toán hàng tồn kho từ năm 2018 đến 2020, chủ yếu phân tích số liệu năm 2019.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các chuẩn mực kế toán quốc tế và Việt Nam, trong đó nổi bật là Chuẩn mực kế toán quốc tế IAS 02 về hàng tồn kho và Chuẩn mực kế toán Việt Nam VAS 01, VAS 02. Hai chuẩn mực này quy định rõ về khái niệm, phương pháp xác định giá gốc, giá trị thuần có thể thực hiện được, các phương pháp tính giá trị hàng tồn kho (giá đích danh, bình quân gia quyền, FIFO) và nguyên tắc lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho.

Ngoài ra, luận văn áp dụng các khái niệm chuyên ngành như: hàng tồn kho, giá gốc hàng tồn kho, giá trị thuần có thể thực hiện được, dự phòng giảm giá hàng tồn kho, kế toán tài chính và kế toán quản trị hàng tồn kho. Mô hình nghiên cứu tập trung vào mối quan hệ giữa thực trạng kế toán hàng tồn kho và hiệu quả quản lý, từ đó đề xuất các giải pháp cải tiến phù hợp với đặc điểm doanh nghiệp thương mại.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu kế toán hàng tồn kho của Công ty cổ phần thiết bị và phụ tùng Đông Dương từ năm 2018 đến 2020, tập trung phân tích năm 2019. Dữ liệu được thu thập qua ba phương pháp chính: phỏng vấn cán bộ quản lý và kế toán công ty, quan sát trực tiếp các nghiệp vụ kế toán hàng tồn kho, và nghiên cứu tài liệu nội bộ như báo cáo tài chính, chứng từ kế toán, quy chế nội bộ.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ số liệu kế toán hàng tồn kho của công ty trong giai đoạn nghiên cứu, với các cuộc phỏng vấn được thực hiện với kế toán trưởng, kế toán viên và cán bộ kho. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm tổng hợp, so sánh số liệu thực tế với quy định chuẩn mực kế toán, phân tích các chỉ tiêu kế toán hàng tồn kho, đánh giá tồn tại và nguyên nhân. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong năm 2020, đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kế toán hàng tồn kho tại công ty còn nhiều hạn chế: Việc phân loại và sắp xếp hàng tồn kho chưa khoa học, dẫn đến khó khăn trong kiểm kê và quản lý. Tỷ lệ hàng tồn kho bị ứ đọng chiếm khoảng 15% tổng giá trị hàng tồn kho năm 2019, gây lãng phí vốn và tăng chi phí bảo quản.

  2. Thông tin kế toán hàng tồn kho cung cấp chưa kịp thời và chưa đáp ứng nhu cầu quản trị: Thời gian cung cấp báo cáo hàng tồn kho trung bình là 7 ngày sau kỳ kế toán, trong khi yêu cầu quản lý cần báo cáo nhanh hơn 3-4 ngày. Thông tin chưa chi tiết về từng loại hàng tồn kho, ảnh hưởng đến quyết định mua hàng và dự trữ.

  3. Áp dụng phương pháp tính giá xuất kho chưa đồng nhất: Công ty chủ yếu sử dụng phương pháp bình quân gia quyền cuối kỳ, chiếm 80% tổng giá trị hàng tồn kho, trong khi phương pháp FIFO chỉ chiếm 20%. Việc áp dụng không nhất quán gây khó khăn trong việc so sánh và đánh giá hiệu quả kinh doanh.

  4. Công tác lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho chưa đầy đủ: Tỷ lệ dự phòng giảm giá hàng tồn kho chỉ đạt khoảng 60% so với mức cần thiết theo đánh giá giá trị thuần có thể thực hiện được, dẫn đến phản ánh không chính xác giá trị tài sản trên báo cáo tài chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ đặc điểm đa dạng về chủng loại, xuất xứ hàng hóa của công ty, cùng với việc áp dụng các quy trình kế toán chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận kho và kế toán. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này tương đồng với thực trạng tại nhiều doanh nghiệp thương mại khác, nơi mà kế toán quản trị hàng tồn kho còn chưa được chú trọng đúng mức.

Việc áp dụng chủ yếu phương pháp bình quân gia quyền phù hợp với đặc điểm hàng hóa đa dạng nhưng lại thiếu sự linh hoạt trong quản lý chi tiết từng lô hàng. Thông tin kế toán chưa kịp thời làm giảm khả năng phản ứng nhanh của ban lãnh đạo trước biến động thị trường. Việc lập dự phòng chưa đầy đủ có thể làm tăng rủi ro tài chính và ảnh hưởng đến độ tin cậy của báo cáo tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp tính giá xuất kho, biểu đồ đường về thời gian cung cấp báo cáo hàng tồn kho, và bảng tổng hợp mức dự phòng giảm giá hàng tồn kho so với yêu cầu chuẩn mực.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình phân loại và sắp xếp hàng tồn kho: Áp dụng hệ thống phân loại khoa học theo chủng loại, xuất xứ và tính chất hàng hóa nhằm giảm thiểu tình trạng ứ đọng, nâng cao hiệu quả kiểm kê. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do bộ phận kho phối hợp với phòng kế toán.

  2. Nâng cao chất lượng và tốc độ cung cấp thông tin kế toán hàng tồn kho: Xây dựng hệ thống báo cáo tự động, cập nhật số liệu hàng tồn kho hàng ngày, giảm thời gian cung cấp báo cáo xuống còn 3 ngày sau kỳ kế toán. Chủ thể thực hiện là phòng kế toán và IT công ty, hoàn thành trong 3 tháng.

  3. Đồng bộ và đa dạng hóa phương pháp tính giá xuất kho: Áp dụng linh hoạt phương pháp FIFO cho các mặt hàng có tính biến động giá cao, kết hợp với phương pháp bình quân gia quyền cho các mặt hàng ổn định. Thời gian triển khai 4 tháng, do phòng kế toán chủ trì.

  4. Tăng cường công tác lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho: Thực hiện đánh giá định kỳ hàng tồn kho theo từng loại, lập dự phòng đầy đủ theo quy định chuẩn mực kế toán, đảm bảo phản ánh chính xác giá trị tài sản. Thời gian thực hiện hàng quý, do phòng kế toán phối hợp với bộ phận kiểm kê.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp thương mại: Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp quản lý hàng tồn kho hiệu quả, từ đó nâng cao hiệu quả kinh doanh và giảm thiểu rủi ro tài chính.

  2. Cán bộ kế toán và kiểm toán: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về kế toán hàng tồn kho theo chuẩn mực Việt Nam và quốc tế, hỗ trợ công tác hạch toán và kiểm tra số liệu chính xác.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Kế toán, Tài chính: Là tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập về kế toán hàng tồn kho trong doanh nghiệp thương mại.

  4. Các chuyên gia tư vấn quản lý và kiểm soát nội bộ: Hỗ trợ đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cải tiến hệ thống kế toán hàng tồn kho, nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán hàng tồn kho có vai trò gì trong doanh nghiệp thương mại?
    Kế toán hàng tồn kho giúp theo dõi, ghi chép và phản ánh chính xác số lượng, giá trị hàng tồn kho, làm cơ sở xác định giá vốn hàng bán và kết quả kinh doanh, đồng thời cung cấp thông tin phục vụ quản trị nội bộ.

  2. Phương pháp tính giá xuất kho nào phù hợp với doanh nghiệp có nhiều chủng loại hàng hóa?
    Phương pháp bình quân gia quyền thường được áp dụng vì tính đơn giản và phù hợp với hàng hóa đa dạng, tuy nhiên cần kết hợp với FIFO cho các mặt hàng có biến động giá lớn để nâng cao tính chính xác.

  3. Làm thế nào để lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho đúng quy định?
    Doanh nghiệp cần đánh giá giá trị thuần có thể thực hiện được của từng loại hàng tồn kho cuối kỳ, so sánh với giá gốc và lập dự phòng phần chênh lệch nếu giá trị thuần thấp hơn, theo quy định tại VAS 02 và Thông tư 48/2019/TT-BTC.

  4. Tại sao thông tin kế toán hàng tồn kho cần được cung cấp kịp thời?
    Thông tin kịp thời giúp nhà quản trị nhanh chóng ra quyết định về mua hàng, dự trữ và tiêu thụ, tránh tình trạng thiếu hụt hoặc ứ đọng hàng tồn kho, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh.

  5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc xây dựng dự toán hàng tồn kho là gì?
    Bao gồm kế hoạch dự trữ của doanh nghiệp, kế hoạch bán hàng dự kiến, khả năng cung ứng nguồn hàng trên thị trường, hệ thống kho bãi và đơn giá hàng tồn kho, giúp doanh nghiệp lập kế hoạch mua hàng và dự trữ hợp lý.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán hàng tồn kho trong doanh nghiệp thương mại, dựa trên chuẩn mực kế toán quốc tế và Việt Nam.
  • Phân tích thực trạng kế toán hàng tồn kho tại Công ty cổ phần thiết bị và phụ tùng Đông Dương cho thấy nhiều tồn tại như phân loại chưa khoa học, thông tin chưa kịp thời, phương pháp tính giá chưa đồng nhất và dự phòng giảm giá chưa đầy đủ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác kế toán hàng tồn kho, bao gồm cải