I. Tổng Quan Hoạt Động Trải Nghiệm Cho Học Sinh Tiểu Học
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX khẳng định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. Phát triển giáo dục là động lực quan trọng thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát huy nguồn lực con người. Nghị quyết 29-NQ/TW nhấn mạnh nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục tiểu học có vị trí đặc biệt quan trọng, là bậc học nền móng. Luật Giáo dục năm 2005 nêu rõ mục tiêu đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe và nghề nghiệp. Ngành giáo dục đang không ngừng đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học để người học trở thành những đối tượng tích cực, chủ động tìm ra tri thức mới và biết vận dụng tri thức vào giải quyết các vấn đề trong thực tế đời sống. GV là người tạo ra các hoạt động giáo dục phong phú cho HS tham gia. Trong quá trình dạy học, GV phải biết kết hợp nhuần nhuyễn các phương pháp, các hoạt động dạy học, đặc biệt là đưa các phương pháp dạy học mới như: dạy học dự án, đặt vấn đề, tổ chức các hoạt động trải nghiệm,…
1.1. Vai Trò Của Hoạt Động Trải Nghiệm Trong Giáo Dục Tiểu Học
Trải nghiệm là một hoạt động giáo dục mới. Hoạt động giáo dục ở trường tiểu học sau năm 2015 đã quán triệt tinh thần và mục tiêu của Nghị quyết số 29-NQ/TW về Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, nghĩa là cần tổ chức các hoạt động GV theo hướng tăng cường sự trải nghiệm, nhằm phát huy tính sáng tạo cho HS, tạo ra các môi trường khác nhau để HS được trải nghiệm nhiều nhất, đồng thời là sự khởi nguồn sáng tạo, biến những ý tưởng sáng tạo của HS thành hiện thực để các em thể hiện hết khả năng sáng tạo của mình. Nói tới trải nghiệm là nói tới việc HS phải trải qua thực tế, tham gia vào hoặc tiếp xúc đến sự vật hoặc sự kiện nào đó và tạo ra những giá trị mới về vật chất hoặc tinh thần, tìm ra cái mới, cách giải quyết mới không bị gò bó, phụ thuộc vào cái đã có.
1.2. Mục Tiêu Của Hoạt Động Trải Nghiệm Cho Học Sinh Tiểu Học
Việc tổ chức các HĐTN trong nhà trường nhằm tạo ra những phương thức học hiệu quả, gắn lý thuyết với vận động, với thao tác vật chất, với đời sống thực, giúp HS đạt được tri thức và kinh nghiệm, nhưng theo các hướng tiếp cận không hoàn toàn giống nhau, có tác dụng hỗ trợ tích cực để các em được phát triển toàn diện cả về kiến thức, kỹ năng, phẩm chất, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường. Tuy mang lại hiệu quả cao nhưng việc tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm tại mỗi trường học lại là công việc không dễ thực hiện, đặc biệt là bậc tiểu học.
II. Thách Thức Tổ Chức Hoạt Động Trải Nghiệm Tại Pác Nặm
Mặc dù trong kế hoạch giáo dục cả năm học, ở mỗi bộ môn đều xây dựng kế hoạch liên quan đến học tập trải nghiệm thực tế như tham quan di tích lịch sử địa phương, thăm các khu công nghiệp, các địa danh, nhà bảo tàng… nhưng khi bắt tay vào thực hiện thường gặp nhiều khó khăn. Thứ nhất là sự khó khăn về thời gian tổ chức. Việc xây dựng kế hoạch, chương trình dạy học hiện nay thường kín về thời lượng; nếu muốn tổ chức một HĐTN bổ trợ cho môn học, chương trình học thì rất khó bố trí vào khoảng thời gian giữa các tiết học, buổi học. Một khó khăn nữa là kinh phí thực hiện. Việc tổ chức học tập trải nghiệm dù ở đâu cũng cần có khoản kinh phí nhất định để phục vụ cho hoạt động như tiền thuê xe đưa đón, nước uống… Tuy nhiên, kinh phí dành cho hoạt động học tập trải nghiệm ở các trường phổ thông hiện nay khá eo hẹp, nhất là các nhà trường ở miền núi, vùng sâu, vùng xa.
2.1. Rào Cản Về Kinh Phí Và Thời Gian Tổ Chức Trải Nghiệm
Kinh phí eo hẹp và thời gian biểu dày đặc là những rào cản lớn. Các trường học, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa như Pác Nặm, thường xuyên đối mặt với vấn đề thiếu kinh phí cho các hoạt động ngoại khóa. Thời gian biểu học tập cũng khá kín, gây khó khăn trong việc sắp xếp các buổi trải nghiệm thực tế. Điều này đòi hỏi sự linh hoạt và sáng tạo từ phía nhà trường và giáo viên để tối ưu hóa nguồn lực hiện có.
2.2. Tâm Lý Học Sinh Và Phương Pháp Tiếp Cận Trải Nghiệm
Khó khăn còn xuất phát từ phía người học. Khái niệm học tập trải nghiệm đối với HS ở nhiều địa phương hiện nay khá mới bởi lâu nay chúng ta vẫn chú trọng những tiết học trên lớp, qua kênh sách giáo khoa và kênh hình bằng các phương tiện hỗ trợ. Vì vậy, nếu tổ chức các HĐTN mà không có sự chuẩn bị về tâm lý và phương pháp, chắc chắn HS sẽ bị rơi vào trạng thái thụ động khi tiếp cận đối tượng trải nghiệm hoặc sẽ biến buổi học trải nghiệm thành một chuyến tham quan. Ngoài ra, còn có khó khăn trong việc bảo đảm an toàn trong quá trình tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm.
III. Phương Pháp Tổ Chức Hoạt Động Trải Nghiệm Hiệu Quả Nhất
Để đạt được mục đích, yêu cầu và hiệu quả của hoạt động học tập trải nghiệm, cần xây dựng chương trình, kế hoạch và phương pháp tổ chức thật sự khoa học và phù hợp. Khi xây dựng chương trình học, cần chú ý sắp xếp và tổ chức xen kẽ với hoạt động học tập trải nghiệm sao cho vừa hợp lý vừa hiệu quả. Các trường cần căn cứ vào điều kiện thực tế của mình để xây dựng kế hoạch và tiến hành các hoạt động học tập trải nghiệm phù hợp. Từ những lý do trên, chúng tôi đã chọn đề tải: “Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh các trường tiểu học huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn” để nghiên cứu.
3.1. Xây Dựng Kế Hoạch Hoạt Động Trải Nghiệm Khoa Học
Cần xây dựng chương trình, kế hoạch và phương pháp tổ chức thật sự khoa học và phù hợp. Khi xây dựng chương trình học, cần chú ý sắp xếp và tổ chức xen kẽ với hoạt động học tập trải nghiệm sao cho vừa hợp lý vừa hiệu quả. Các trường cần căn cứ vào điều kiện thực tế của mình để xây dựng kế hoạch và tiến hành các hoạt động học tập trải nghiệm phù hợp.
3.2. Chuẩn Bị Tâm Lý Và Phương Pháp Cho Học Sinh
Cần có sự chuẩn bị về tâm lý và phương pháp cho học sinh trước khi tham gia các hoạt động trải nghiệm. Điều này giúp học sinh chủ động, tích cực hơn trong quá trình khám phá và học hỏi. Giáo viên cần tạo ra môi trường học tập mở, khuyến khích học sinh đặt câu hỏi, thảo luận và chia sẻ kinh nghiệm.
3.3. Đảm Bảo An Toàn Trong Quá Trình Tổ Chức Trải Nghiệm
An toàn là yếu tố quan trọng hàng đầu khi tổ chức các hoạt động trải nghiệm. Nhà trường và giáo viên cần có kế hoạch chi tiết về việc đảm bảo an toàn cho học sinh, từ việc lựa chọn địa điểm, phương tiện di chuyển đến việc trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết cho học sinh.
IV. Ứng Dụng Thực Tế Hoạt Động Trải Nghiệm Tại Pác Nặm
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và phân tích đánh giá thực trạng tổ chức HĐTN cho HS các trường tiểu học huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn hiện nay, luận văn đề xuất biện pháp tổ chức HĐTN cho HS các trường tiểu học huyện Pác Nặm hiệu quả hơn. Khách thể nghiên cứu Tổ chức HĐTN cho HS các trường tiểu. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp chỉ đạo của Phòng GD&ĐT huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn đối với việc tổ chức HĐTN cho HS các trường tiểu học.
4.1. Khảo Sát Thực Trạng Hoạt Động Trải Nghiệm Tại Trường Tiểu Học
Phạm vi nội dung: Luận văn chỉ nghiên cứu các biện pháp chỉ đạo của phòng GD &ĐT huyện Pác Nặm về tổ chức HĐTN cho HS các trường tiểu học. Phạm vi khảo sát: Tiến hành điều tra khảo sát tại trường tiểu học Bằng Thành II, trường tiểu học Bằng Thành I, trường tiểu học Bộc Bố, trường tiểu học Cao Tân, Trường tiểu học Cổ Linh huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn. Phạm vi thời gian: Thời gian khảo sát, đánh giá thực trạng từ năm 2015 đến nay.
4.2. Đánh Giá Hiệu Quả Hoạt Động Trải Nghiệm Thực Tế
Các HĐTN sẽ phong phú hơn cả về nội dung, phương pháp và hình thức hoạt động, đặc biệt là với những mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực cụ thể rõ ràng, tức là HS được học từ trải nghiệm nếu Phòng GD&ĐT có các biện pháp chỉ đạo tổ chức hoạt động trải nghiệm cho HS tiểu học hợp lý.
V. Giải Pháp Nâng Cao Hoạt Động Trải Nghiệm Tại Pác Nặm
Để đạt được mục đích nghiên cứu, luận văn thực hiện các nhiệm vụ sau: Nghiên cứu cơ sở lí luận về tổ chức HĐTN cho HS các trường tiểu học và công tác quản lí hoạt động này. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức HĐTN cho HS các trường tiểu học huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn và các biện pháp chỉ đạo của Phòng GD&ĐT đối với hoạt động này. Đề xuất một số biện pháp tổ chức HĐTN cho HS các trường tiểu học huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn và các kiến giải với Phòng GD&ĐT trong việc chỉ đạo các trường thực hiện tốt hoạt động này.
5.1. Nghiên Cứu Tài Liệu Và Văn Bản Liên Quan
Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp các văn bản, các Nghị quyết, các tài liệu, sách báo. có liên quan xây dựng cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu đề tài.
5.2. Quan Sát Và Điều Tra Thực Tế Tại Trường Học
Quan sát việc tổ chức các HĐTN cho HS các trường tiểu học huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn. Bước 1: Xây dựng phiếu hỏi với 2 phiếu trưng cầu ý kiến: - Phiếu số 1: Thăm dò ý kiến của 20 CBQL. Trong đó có 5 CQBL Phòng GD&ĐT; 15 CBQL là Hiệu trưởng, Hiệu phó của các trường tiểu học. - Phiếu số 2: Thăm dò ý kiến đối với toàn thể GV của 5 trường (135 GV). Việc xây dựng phiếu trưng cầu ý kiến chủ yếu dựa trên cơ sở lý luận, mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài. Bước 2: Tiến hành điều tra và thu thập thông tin từ CBQL Phòng GD&ĐT, CBQL, GV các trường tiểu học trên địa bàn huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn. Bước 3: Thu thập phiếu điều tra và xử lý số liệu.
5.3. Phỏng Vấn Và Khảo Nghiệm
Phỏng vấn CBQL Phòng GD&ĐT huyện Pác Nặm, CBQL (Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng) của trường Tiểu học Bằng Thành II, trường Tiểu học Bằng Thành I, trường Tiểu học Bộc Bố, trường Tiểu học Cao Tân, trường Tiểu học Cổ Linh huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn về những vấn đề nghiên cứu của đề tài. Dùng phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu của đề tài, các thông tin trong quá trình nghiên cứu, điều tra thu thập được. Nhờ đó ta xác định được kết quả một cách khách quan các nội dung, thực trạng và biện pháp tổ chức HĐTN cho HS các trường tiểu học huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn.
VI. Kết Luận Tương Lai Hoạt Động Trải Nghiệm Tại Pác Nặm
Gồm phần Mở đầu, Kết luận, Khuyến nghị, Tài liệu tham khảo, Phụ lục và 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận về tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh các trường tiểu học. Chương 2: Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh các trường Tiểu học huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn và công tác chỉ đạo của Phòng Giáo dục và Đào tạo. Chương 3: Biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh các trường tiểu học huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn.
6.1. Tóm Tắt Các Chương Nghiên Cứu
Luận văn được cấu trúc thành ba chương chính, bao gồm cơ sở lý luận, thực trạng và các biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm. Mỗi chương đều đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp cái nhìn toàn diện về vấn đề nghiên cứu.
6.2. Khuyến Nghị Và Hướng Phát Triển
Dựa trên kết quả nghiên cứu, luận văn đưa ra các khuyến nghị cụ thể nhằm cải thiện và phát triển hoạt động trải nghiệm tại huyện Pác Nặm. Đồng thời, đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo để tiếp tục khám phá và hoàn thiện lĩnh vực này.
