Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động trải nghiệm trong giáo dục tiểu học đóng vai trò then chốt trong việc phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh. Tại huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum, với hơn 16 trường tiểu học và khoảng 5.000 học sinh, công tác quản lý hoạt động trải nghiệm đang được quan tâm nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2020-2022 nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm của học sinh tại các trường tiểu học trên địa bàn huyện Sa Thầy, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Mục tiêu cụ thể bao gồm khảo sát nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh và học sinh về hoạt động trải nghiệm, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, góp phần phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và nhà trường trong việc tổ chức và quản lý hoạt động trải nghiệm một cách hiệu quả, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục, quản lý nguồn nhân lực và lý thuyết phân cấp quản lý, đồng thời vận dụng mô hình quản lý chức năng gồm các chức năng: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý giáo dục: quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm vận hành hệ thống giáo dục đạt mục tiêu đề ra.
  • Hoạt động trải nghiệm: hoạt động giáo dục giúp học sinh trực tiếp tham gia thực tiễn, phát triển phẩm chất, năng lực và kỹ năng sống.
  • Quản lý hoạt động trải nghiệm: quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá các hoạt động trải nghiệm trong nhà trường nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
  • Môi trường tổ chức hoạt động trải nghiệm: bao gồm môi trường vật chất (cơ sở vật chất, thiết bị) và môi trường tinh thần (sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội).
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động trải nghiệm: năng lực cán bộ quản lý, trình độ giáo viên, đặc điểm tâm sinh lý học sinh, điều kiện cơ sở vật chất và sự phối hợp của phụ huynh, cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: khảo sát 12 cán bộ quản lý, 100 giáo viên, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện, hiệu trưởng, giáo viên và phụ huynh học sinh tại 9/16 trường tiểu học đại diện cho các loại hình trường trong huyện Sa Thầy.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: bảng hỏi khảo sát, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế, nghiên cứu hồ sơ nhà trường (kế hoạch, báo cáo, giáo án).
  • Phương pháp phân tích: thống kê mô tả, phân tích tần suất, điểm trung bình, so sánh mức độ thực hiện các nội dung quản lý hoạt động trải nghiệm; phân tích nội dung phỏng vấn để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
  • Timeline nghiên cứu: từ năm 2020 đến năm 2022, tập trung khảo sát thực trạng và khảo nghiệm các biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về mục tiêu hoạt động trải nghiệm: 100% cán bộ quản lý và giáo viên đồng thuận về tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm trong phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Tuy nhiên, mức độ thực hiện các mục tiêu này còn hạn chế, với điểm trung bình dao động từ 2,55 đến 3,22 trên thang 4 điểm. Mục tiêu phát triển chức năng tâm sinh lý và kỹ năng sống cho học sinh tiểu học (mục tiêu số 3) có mức độ thực hiện thấp nhất, với 1,4% giáo viên chưa từng thực hiện.

  2. Nội dung và hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm: Các hình thức tổ chức đa dạng như trò chơi, sân khấu hóa, tham quan, thể thao và nghiên cứu khoa học kỹ thuật được áp dụng. Mức độ thực hiện các hình thức này đạt điểm trung bình từ 2,97 đến 3,47, trong đó thể thao và sân khấu hóa được đánh giá cao nhất. Tuy nhiên, một số trường vùng sâu, vùng xa gặp khó khăn về cơ sở vật chất và nhân lực nên việc tổ chức chưa đồng đều.

  3. Môi trường tổ chức hoạt động trải nghiệm: Cơ sở vật chất còn thiếu thốn, thiết bị dạy học chưa được bổ sung thường xuyên, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng còn hạn chế, đặc biệt ở các vùng dân tộc thiểu số và vùng khó khăn kinh tế. Tỷ lệ phòng học đạt chuẩn là 1 phòng/lớp ở tiểu học, nhưng trang thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm chưa đầy đủ.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động trải nghiệm: Năng lực quản lý của hiệu trưởng và trình độ chuyên môn của giáo viên là nhân tố quyết định. Đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học đòi hỏi các hoạt động phải phù hợp, an toàn và hấp dẫn để thu hút học sinh tham gia. Ngoài ra, điều kiện kinh tế xã hội và sự quan tâm phối hợp của phụ huynh, cộng đồng cũng ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mặc dù nhận thức về vai trò của hoạt động trải nghiệm được đánh giá cao, nhưng việc thực hiện còn nhiều hạn chế do thiếu đồng bộ trong quản lý và tổ chức. Sự khác biệt trong đánh giá giữa cán bộ quản lý và giáo viên phản ánh sự chưa thống nhất về tiêu chí và phương pháp đánh giá hiệu quả hoạt động. Các khó khăn về cơ sở vật chất và nhân lực đặc biệt ảnh hưởng đến các trường vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện kinh tế còn nhiều hạn chế. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc nâng cao năng lực quản lý và bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng hoạt động trải nghiệm. Việc tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội cũng là một trong những giải pháp quan trọng nhằm tạo môi trường thuận lợi cho học sinh phát triển toàn diện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện mức độ thực hiện các mục tiêu hoạt động trải nghiệm, tỷ lệ áp dụng các hình thức tổ chức, cũng như bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động trải nghiệm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên
    Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý và tổ chức hoạt động trải nghiệm, tập trung vào kỹ năng lập kế hoạch, tổ chức và đánh giá hiệu quả hoạt động. Mục tiêu nâng cao điểm trung bình thực hiện các mục tiêu hoạt động trải nghiệm lên trên 3,5 trong vòng 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường.

  2. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm
    Khuyến khích giáo viên áp dụng đa dạng các hình thức như trò chơi, sân khấu hóa, tham quan thực tế, nghiên cứu khoa học phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh tham gia tích cực lên trên 80% trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và giáo viên các trường tiểu học.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm
    Phối hợp với các cấp chính quyền và cộng đồng để huy động nguồn lực đầu tư bổ sung phòng học, thiết bị dạy học, tạo môi trường an toàn, thuận lợi cho học sinh tham gia hoạt động trải nghiệm. Mục tiêu hoàn thiện cơ sở vật chất đạt chuẩn quốc gia cho ít nhất 60% trường trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, UBND huyện, nhà trường.

  4. Thúc đẩy sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng
    Tăng cường tuyên truyền, vận động phụ huynh và các tổ chức xã hội tham gia hỗ trợ, giám sát và đồng hành cùng nhà trường trong tổ chức hoạt động trải nghiệm. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ phụ huynh tham gia các hoạt động lên trên 70% trong năm học tới. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, Ban đại diện cha mẹ học sinh, các tổ chức xã hội địa phương.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá và phản hồi kịp thời
    Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động trải nghiệm, tổ chức kiểm tra định kỳ và đánh giá toàn diện để điều chỉnh kịp thời các hoạt động. Mục tiêu đạt tỷ lệ 90% các trường thực hiện đánh giá đúng quy trình trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, hiệu trưởng các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện và sở giáo dục
    Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động trải nghiệm, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp.

  2. Hiệu trưởng và giáo viên các trường tiểu học
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao năng lực tổ chức, quản lý hoạt động trải nghiệm, đổi mới phương pháp giảng dạy.

  3. Phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội
    Hiểu được vai trò và tầm quan trọng của sự phối hợp trong giáo dục trải nghiệm, từ đó tích cực tham gia hỗ trợ và giám sát.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục
    Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực quản lý giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm là gì và tại sao quan trọng trong giáo dục tiểu học?
    Hoạt động trải nghiệm là các hoạt động giáo dục giúp học sinh trực tiếp tham gia thực tiễn, phát triển kỹ năng sống và phẩm chất. Nó giúp học sinh hình thành năng lực tự chủ, sáng tạo và thích ứng với cuộc sống, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động trải nghiệm tại huyện Sa Thầy là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa sâu sắc của một số cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu cơ sở vật chất, thiết bị, sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và phụ huynh, cũng như hạn chế về năng lực tổ chức của giáo viên.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm?
    Cần nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ quản lý, giáo viên; đổi mới phương pháp tổ chức; đầu tư cơ sở vật chất; tăng cường phối hợp với gia đình và cộng đồng; đồng thời xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá hiệu quả.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp khảo sát định lượng qua bảng hỏi với 112 đối tượng và phỏng vấn sâu, quan sát thực tế, phân tích hồ sơ nhà trường, cùng phương pháp thống kê toán học để xử lý dữ liệu.

  5. Các biện pháp đề xuất có tính khả thi như thế nào?
    Các biện pháp được khảo nghiệm và đánh giá là cấp thiết, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương, có tính khả thi cao khi được triển khai đồng bộ và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động trải nghiệm tại các trường tiểu học huyện Sa Thầy đã được quan tâm nhưng còn nhiều hạn chế về nhận thức, cơ sở vật chất và năng lực tổ chức.
  • Mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh được đồng thuận cao nhưng thực hiện chưa đồng đều, đặc biệt ở các trường vùng sâu, vùng xa.
  • Các yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, giáo viên và yếu tố khách quan như điều kiện vật chất, sự phối hợp gia đình ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý.
  • Nghiên cứu đề xuất 5 biện pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động trải nghiệm, đã được khảo nghiệm và đánh giá cao về tính khả thi.
  • Đề nghị các cấp quản lý giáo dục, nhà trường và cộng đồng phối hợp triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2023-2025 để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trên địa bàn huyện Sa Thầy.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng các trường tiểu học tại huyện Sa Thầy nên áp dụng các biện pháp đề xuất trong luận văn để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động trải nghiệm, góp phần phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của giáo dục địa phương.