Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách xã hội quan trọng nhằm đảm bảo an sinh xã hội, ổn định đời sống người lao động khi mất hoặc giảm thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hết tuổi lao động hoặc tử vong. Tại Việt Nam, BHXH được tổ chức theo hệ thống tập trung từ trung ương đến địa phương, trong đó Bảo hiểm xã hội huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định, là một đơn vị cấp huyện trực thuộc BHXH tỉnh Bình Định, có chức năng quản lý thu, chi các quỹ BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn huyện. Từ năm 2018 đến 2020, đơn vị này đã ghi nhận sự gia tăng khối lượng công việc do mở rộng đối tượng tham gia và các quy định pháp luật liên tục được cập nhật, đòi hỏi công tác kế toán phải được tổ chức và hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại BHXH huyện Vĩnh Thạnh, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo tính chính xác, kịp thời của thông tin kế toán phục vụ công tác quản lý và ra quyết định. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào số liệu phát sinh tại đơn vị trong giai đoạn 2018-2020, với đối tượng nghiên cứu là toàn bộ hoạt động kế toán, bao gồm bộ máy kế toán, chứng từ, sổ sách, báo cáo tài chính và công tác kiểm tra kế toán.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị BHXH cấp huyện, từ đó nâng cao năng lực quản lý thu - chi, bảo toàn và phát triển quỹ BHXH, BHYT, BHTN, đồng thời cung cấp thông tin tài chính minh bạch, chính xác, phục vụ hiệu quả công tác quản lý nhà nước và an sinh xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong ngành BHXH. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết tổ chức công tác kế toán: Tập trung vào việc tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ, tài khoản kế toán, sổ sách kế toán và báo cáo tài chính nhằm đảm bảo tính chính xác, trung thực và kịp thời của thông tin kế toán. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của việc phân công, phối hợp giữa các bộ phận kế toán và áp dụng các quy định pháp luật về kế toán nhà nước.

  2. Lý thuyết quản lý tài chính công: Đề cập đến quản lý thu, chi, cân đối quỹ BHXH, BHYT, BHTN trong khuôn khổ pháp luật, đảm bảo công khai, minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công. Mô hình quản lý tài chính tập trung, thống nhất từ trung ương đến địa phương được áp dụng trong ngành BHXH.

Các khái niệm chính bao gồm: chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, hình thức kế toán Nhật ký - Sổ cái, báo cáo tài chính, kiểm tra kế toán, ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán, và tổ chức bộ máy kế toán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập thông tin trực tiếp qua phỏng vấn Ban giám đốc, cán bộ kế toán và các bộ phận liên quan tại BHXH huyện Vĩnh Thạnh, sử dụng phiếu câu hỏi phỏng vấn để đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán.

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các văn bản pháp luật, tài liệu, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính, các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính, BHXH Việt Nam và các tài liệu chuyên ngành liên quan.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích định tính và định lượng, đối chiếu số liệu kế toán với các quy định pháp luật, đánh giá sự phù hợp và hiệu quả của tổ chức công tác kế toán. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ bộ phận kế toán gồm 3 người tại BHXH huyện Vĩnh Thạnh, với số liệu tài chính từ năm 2018 đến 2020.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong khoảng 12 tháng, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán còn hạn chế về nhân lực: Bộ phận kế toán tại BHXH huyện Vĩnh Thạnh gồm 3 người (1 kế toán trưởng, 1 kế toán viên, 1 thủ quỹ), chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu về chuyên môn và khối lượng công việc ngày càng tăng. Tỷ lệ nhân sự kế toán trên tổng số cán bộ đơn vị là khoảng 21%, thấp so với khối lượng nghiệp vụ phát sinh.

  2. Hệ thống chứng từ kế toán được tổ chức chặt chẽ, tuân thủ quy định: Chứng từ kế toán được đánh số liên tục, lập đúng mẫu theo Thông tư 107/2017/TT-BTC và Thông tư 102/2018/TT-BTC, đảm bảo tính hợp pháp, hợp lệ. Tuy nhiên, việc luân chuyển và kiểm tra chứng từ còn chậm, ảnh hưởng đến tiến độ ghi sổ kế toán.

  3. Vận dụng hệ thống tài khoản kế toán theo quy định của Bộ Tài chính: BHXH huyện sử dụng hệ thống 65 tài khoản theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, tuy nhiên việc mở thêm tài khoản cấp 1, cấp 2 chưa được Bộ Tài chính phê duyệt đầy đủ, gây khó khăn trong việc phản ánh chính xác các nghiệp vụ kinh tế phát sinh.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán còn hạn chế: Đơn vị sử dụng phần mềm kế toán VSA nhưng chưa khai thác hết các tính năng tự động hóa, dẫn đến việc xử lý số liệu thủ công nhiều, tăng nguy cơ sai sót và chậm trễ trong báo cáo tài chính. Tỷ lệ sử dụng phần mềm kế toán đạt khoảng 60% hiệu quả so với tiềm năng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các tồn tại trên chủ yếu do hạn chế về nguồn nhân lực kế toán, thiếu sự đầu tư về công nghệ thông tin và quy trình làm việc chưa được tối ưu hóa. So với các nghiên cứu tại BHXH tỉnh Ninh Bình và các quận, huyện tại TP. Hồ Chí Minh, BHXH huyện Vĩnh Thạnh có quy mô nhỏ hơn nhưng cũng gặp phải các vấn đề tương tự về nhân lực và ứng dụng CNTT.

Việc tổ chức bộ máy kế toán gọn nhẹ nhưng chưa chuyên môn hóa cao dẫn đến áp lực công việc lớn, ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán. Hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán được tổ chức theo quy định pháp luật nhưng chưa linh hoạt để đáp ứng các nghiệp vụ phát sinh đa dạng. Ứng dụng CNTT chưa hiệu quả làm giảm khả năng tự động hóa, tăng rủi ro sai sót và chậm trễ trong báo cáo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện số lượng chứng từ kế toán được xử lý hàng tháng, biểu đồ tròn phân bổ thời gian xử lý chứng từ giữa thủ công và phần mềm, bảng so sánh số lượng nhân sự kế toán và khối lượng công việc qua các năm.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện tổ chức công tác kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, bảo đảm tính minh bạch, chính xác và kịp thời của thông tin kế toán tại BHXH huyện Vĩnh Thạnh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nhân lực kế toán chuyên môn: Tuyển dụng thêm kế toán viên có trình độ chuyên môn phù hợp để giảm tải công việc cho bộ phận hiện tại, nâng cao chất lượng xử lý nghiệp vụ kế toán. Mục tiêu tăng số lượng nhân sự kế toán lên ít nhất 5 người trong vòng 12 tháng, do BHXH tỉnh Bình Định phối hợp thực hiện.

  2. Hoàn thiện hệ thống chứng từ và quy trình luân chuyển: Rà soát, chuẩn hóa các mẫu chứng từ kế toán, xây dựng quy trình luân chuyển chứng từ nhanh chóng, minh bạch, giảm thiểu thủ tục hành chính không cần thiết. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do bộ phận kế toán chủ trì phối hợp với các tổ nghiệp vụ.

  3. Nâng cấp và khai thác hiệu quả phần mềm kế toán: Đầu tư nâng cấp phần mềm kế toán VSA hoặc lựa chọn phần mềm mới phù hợp với đặc thù hoạt động của BHXH huyện, đào tạo cán bộ sử dụng thành thạo để tự động hóa các công đoạn ghi sổ, tổng hợp báo cáo. Mục tiêu đạt 90% tự động hóa trong vòng 1 năm, do Ban lãnh đạo BHXH huyện và phòng CNTT BHXH tỉnh phối hợp thực hiện.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát kế toán: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện kịp thời sai sót, vi phạm trong công tác kế toán, đảm bảo tính trung thực, chính xác của số liệu. Thực hiện liên tục hàng năm, do kế toán trưởng và tổ kiểm tra nội bộ chịu trách nhiệm.

  5. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán hành chính sự nghiệp, cập nhật các quy định mới và kỹ năng ứng dụng CNTT cho cán bộ kế toán. Thời gian tổ chức định kỳ 6 tháng/lần, do BHXH tỉnh phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH cấp huyện: Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp hoàn thiện công tác kế toán, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại đơn vị mình.

  2. Nhân viên kế toán trong ngành BHXH: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về tổ chức bộ máy kế toán, quy trình chứng từ, vận dụng tài khoản và ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán BHXH.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý công: Là tài liệu tham khảo quý giá về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và BHXH: Hỗ trợ đánh giá, xây dựng chính sách, hướng dẫn nghiệp vụ kế toán phù hợp với đặc thù hoạt động của BHXH cấp huyện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức bộ máy kế toán tại BHXH huyện Vĩnh Thạnh còn hạn chế?
    Do quy mô đơn vị nhỏ, nguồn nhân lực kế toán hạn chế, chưa được đầu tư đủ về chuyên môn và số lượng, dẫn đến áp lực công việc lớn và hiệu quả chưa cao.

  2. Hệ thống chứng từ kế toán tại BHXH huyện có đảm bảo tính pháp lý không?
    Hệ thống chứng từ được tổ chức chặt chẽ, tuân thủ các quy định của Luật Kế toán và Thông tư hướng dẫn, đảm bảo tính hợp pháp, hợp lệ và minh bạch.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán BHXH huyện hiện nay ra sao?
    Đơn vị sử dụng phần mềm kế toán VSA nhưng chưa khai thác hết tính năng tự động hóa, vẫn còn nhiều công đoạn xử lý thủ công, ảnh hưởng đến hiệu quả và độ chính xác.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác kế toán?
    Tăng cường nhân lực, hoàn thiện quy trình chứng từ, nâng cấp phần mềm kế toán, tăng cường kiểm tra giám sát và đào tạo nâng cao năng lực cán bộ kế toán.

  5. Làm thế nào để đảm bảo tính chính xác và kịp thời của báo cáo tài chính tại BHXH huyện?
    Bằng cách tổ chức quy trình luân chuyển chứng từ nhanh chóng, ứng dụng phần mềm kế toán hiện đại, kiểm tra định kỳ và đào tạo chuyên môn cho cán bộ kế toán.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá toàn diện thực trạng tổ chức công tác kế toán tại BHXH huyện Vĩnh Thạnh trong giai đoạn 2018-2020, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế cụ thể.
  • Tổ chức bộ máy kế toán còn thiếu nhân lực, hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán được áp dụng theo quy định nhưng chưa linh hoạt, ứng dụng CNTT chưa hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực gồm tăng cường nhân lực, hoàn thiện quy trình chứng từ, nâng cấp phần mềm kế toán, tăng cường kiểm tra và đào tạo cán bộ.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, bảo đảm tính minh bạch, chính xác và kịp thời của thông tin kế toán tại BHXH huyện Vĩnh Thạnh.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu áp dụng cho các đơn vị BHXH cấp huyện khác nhằm nâng cao hiệu quả toàn ngành.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý và đơn vị BHXH cấp huyện cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp hoàn thiện công tác kế toán, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và thực hiện tốt các chính sách an sinh xã hội.