Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội hiện nay, công tác kế toán tại các đơn vị hành chính sự nghiệp đóng vai trò then chốt trong việc quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính. Tại Việt Nam, đặc biệt là các sở ngành như Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Thanh Hóa, công tác kế toán không chỉ đảm bảo tính chính xác, kịp thời của thông tin tài chính mà còn góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Giai đoạn 2017-2019, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Thanh Hóa đã thực hiện nhiều hoạt động kế toán với quy mô cán bộ kế toán khoảng 26 người, trong đó có 8 cán bộ quản lý và 18 nhân viên kế toán chuyên trách. Tuy nhiên, thực trạng tổ chức công tác kế toán tại đơn vị vẫn còn nhiều tồn tại như quy trình luân chuyển chứng từ chậm, lưu trữ chứng từ chưa khoa học và thiếu kế hoạch tự kiểm tra kế toán.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán tại Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Thanh Hóa, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán trong giai đoạn tiếp theo, đặc biệt hướng tới năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào trụ sở chính của Sở, với dữ liệu thứ cấp từ năm 2017 đến 2019 và dữ liệu sơ cấp thu thập năm 2019 thông qua khảo sát 26 cán bộ kế toán và quản lý. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng quản lý tài chính công, góp phần thúc đẩy phát triển ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý luận về đơn vị hành chính sự nghiệp và lý luận về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị hành chính sự nghiệp. Đơn vị hành chính sự nghiệp được định nghĩa là các cơ quan, đơn vị do Nhà nước thành lập, hoạt động bằng nguồn kinh phí ngân sách hoặc nguồn thu sự nghiệp khác, nhằm thực hiện các nhiệm vụ quản lý hành chính và cung cấp dịch vụ công. Các đơn vị này được phân loại theo mức độ tự đảm bảo chi hoạt động, từ đơn vị được cấp toàn bộ kinh phí đến đơn vị tự đảm bảo toàn bộ kinh phí hoạt động.

Về tổ chức công tác kế toán, luận văn áp dụng mô hình tổ chức bộ máy kế toán gồm ba hình thức: kế toán tập trung, kế toán phân tán và kế toán hỗn hợp. Các khái niệm chính bao gồm: tổ chức bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, hệ thống sổ kế toán, hình thức kế toán, báo cáo tài chính và kiểm tra kế toán. Ngoài ra, nguyên tắc tổ chức công tác kế toán như nguyên tắc thống nhất, phù hợp, tiết kiệm hiệu quả và bất kiêm nhiệm cũng được vận dụng để đánh giá và đề xuất giải pháp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp bao gồm các văn bản pháp luật như Luật Kế toán 2015, Thông tư số 107/2017/TT-BTC, các báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán ngân sách của Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2017-2019. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát 26 phiếu điều tra gồm 8 cán bộ quản lý và 18 nhân viên kế toán tại Sở trong năm 2019 nhằm đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp tổng hợp, so sánh và đánh giá định tính kết hợp với định lượng. Cỡ mẫu 26 người được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho các bộ phận liên quan trong công tác kế toán. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong năm 2019 với các bước thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu nhằm đưa ra các kết luận và đề xuất phù hợp với thực tiễn của Sở.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán còn chưa tối ưu: Sở có 26 cán bộ kế toán, trong đó 8 cán bộ quản lý và 18 nhân viên kế toán. Mô hình tổ chức hiện tại là mô hình kế toán tập trung, tuy nhiên việc phân công công việc chưa rõ ràng, dẫn đến một số nhiệm vụ bị chồng chéo, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác. So với các sở khác như Ninh Bình với 6 nhân viên kế toán được đào tạo chuyên sâu, Thanh Hóa còn dư thừa nhân sự nhưng chưa phát huy hiệu quả.

  2. Quy trình luân chuyển chứng từ kế toán chậm: Khoảng 30% chứng từ kế toán tại Sở bị luân chuyển chậm, gây ảnh hưởng đến việc ghi sổ và lập báo cáo tài chính kịp thời. Việc lưu trữ chứng từ chưa khoa học, chưa tuân thủ nghiêm ngặt quy định về lưu trữ tối thiểu 5-10 năm theo Luật Kế toán 2015.

  3. Hệ thống tài khoản kế toán chưa phù hợp: Sở chưa mở rộng các tài khoản chi tiết phục vụ quản lý tài chính chuyên ngành, dẫn đến việc báo cáo tài chính thiếu chi tiết, khó khăn trong việc kiểm soát chi phí hoạt động. Trong khi đó, các sở như Nghệ An đã mở thêm nhiều tài khoản chi tiết, giúp quản lý tài chính hiệu quả hơn.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế: Mặc dù đã sử dụng phần mềm kế toán Misa, nhưng trình độ ứng dụng công nghệ thông tin của cán bộ kế toán còn thấp, chưa khai thác hết các tính năng của phần mềm, ảnh hưởng đến tốc độ xử lý và độ chính xác của số liệu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc tổ chức bộ máy kế toán chưa phù hợp với đặc điểm hoạt động và quy mô của Sở, cũng như hạn chế về trình độ chuyên môn và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin của cán bộ kế toán. So sánh với các sở khác như Ninh Bình và Nghệ An, Thanh Hóa cần học hỏi kinh nghiệm trong việc tổ chức bộ máy gọn nhẹ, phân công công việc rõ ràng và tăng cường kiểm tra, kiểm soát nội bộ.

Việc luân chuyển chứng từ chậm có thể được cải thiện bằng việc xây dựng quy trình luân chuyển chứng từ khoa học, áp dụng công nghệ số hóa chứng từ và lưu trữ điện tử. Hệ thống tài khoản kế toán cần được mở rộng chi tiết hơn để đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính chuyên ngành, đồng thời đảm bảo tuân thủ các quy định của Bộ Tài chính.

Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán là xu hướng tất yếu, giúp giảm thiểu sai sót, tăng tốc độ xử lý và nâng cao chất lượng thông tin kế toán. Do đó, việc đào tạo nâng cao trình độ ứng dụng phần mềm kế toán cho cán bộ là rất cần thiết. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ luân chuyển chứng từ chậm giữa các năm và bảng tổng hợp số lượng tài khoản kế toán chi tiết được mở tại các sở để minh họa rõ hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tái cấu trúc bộ máy kế toán: Phân công lại nhiệm vụ kế toán theo mô hình hỗn hợp, kết hợp giữa kế toán tập trung và phân tán, nhằm tăng cường kiểm soát và nâng cao hiệu quả công tác. Mục tiêu giảm thiểu chồng chéo công việc, nâng cao năng suất làm việc trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Sở phối hợp phòng Tổ chức cán bộ.

  2. Xây dựng quy trình luân chuyển chứng từ khoa học: Thiết lập quy trình chuẩn, áp dụng công nghệ số hóa chứng từ và lưu trữ điện tử để rút ngắn thời gian luân chuyển chứng từ xuống dưới 3 ngày làm việc. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch - Tài chính phối hợp phòng Công nghệ thông tin, hoàn thành trong 6 tháng.

  3. Mở rộng và hoàn thiện hệ thống tài khoản kế toán: Đề xuất mở thêm các tài khoản chi tiết phù hợp với đặc thù ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn, phục vụ công tác quản lý tài chính hiệu quả hơn. Thời gian thực hiện: 9 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch - Tài chính phối hợp với Bộ Tài chính tỉnh.

  4. Nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ thông tin: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán Misa và các công cụ hỗ trợ khác cho cán bộ kế toán, đảm bảo 100% cán bộ kế toán được đào tạo trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Tổ chức cán bộ phối hợp phòng Công nghệ thông tin.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ: Thiết lập kế hoạch kiểm tra thường xuyên và đột xuất, đảm bảo phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót trong công tác kế toán. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Sở và phòng Kế hoạch - Tài chính, thực hiện liên tục hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính các sở ngành: Giúp hiểu rõ về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị hành chính sự nghiệp, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và ra quyết định chính xác.

  2. Nhân viên kế toán tại các đơn vị hành chính sự nghiệp: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về tổ chức bộ máy kế toán, quy trình chứng từ, tài khoản và ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Quản lý công: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn tổ chức công tác kế toán tại đơn vị hành chính sự nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và kế toán: Hỗ trợ xây dựng chính sách, quy định phù hợp với thực tiễn tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị hành chính sự nghiệp, góp phần hoàn thiện hệ thống quản lý tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức công tác kế toán tại đơn vị hành chính sự nghiệp lại quan trọng?
    Tổ chức công tác kế toán giúp đảm bảo thu thập, xử lý và cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời, phục vụ quản lý và ra quyết định hiệu quả, đồng thời bảo vệ tài sản Nhà nước.

  2. Mô hình tổ chức bộ máy kế toán nào phù hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Thanh Hóa?
    Mô hình hỗn hợp kết hợp kế toán tập trung và phân tán được đánh giá phù hợp, giúp tăng cường kiểm soát và cung cấp thông tin kịp thời cho các đơn vị trực thuộc.

  3. Làm thế nào để cải thiện quy trình luân chuyển chứng từ kế toán?
    Áp dụng quy trình chuẩn, sử dụng công nghệ số hóa chứng từ và lưu trữ điện tử giúp rút ngắn thời gian luân chuyển, nâng cao hiệu quả công tác kế toán.

  4. Vai trò của công nghệ thông tin trong công tác kế toán là gì?
    Công nghệ thông tin giúp tự động hóa các nghiệp vụ kế toán, giảm sai sót, tăng tốc độ xử lý và nâng cao chất lượng thông tin kế toán, đồng thời hỗ trợ lưu trữ và truy xuất dữ liệu nhanh chóng.

  5. Những khó khăn thường gặp khi tổ chức công tác kế toán tại đơn vị hành chính sự nghiệp?
    Khó khăn bao gồm bộ máy kế toán chưa tối ưu, trình độ cán bộ kế toán chưa đồng đều, quy trình luân chuyển chứng từ chậm, hệ thống tài khoản chưa chi tiết và hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về tổ chức công tác kế toán tại đơn vị hành chính sự nghiệp, tập trung nghiên cứu tại Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2017-2019.
  • Đã đánh giá thực trạng tổ chức bộ máy kế toán, quy trình chứng từ, hệ thống tài khoản, ứng dụng công nghệ thông tin và công tác kiểm tra kế toán tại Sở, chỉ ra những tồn tại và nguyên nhân.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể như tái cấu trúc bộ máy kế toán, hoàn thiện quy trình luân chuyển chứng từ, mở rộng hệ thống tài khoản, nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra nội bộ.
  • Các giải pháp hướng tới mục tiêu nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại Sở đến năm 2025, góp phần nâng cao chất lượng quản lý tài chính công ngành nông nghiệp tỉnh Thanh Hóa.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý và đơn vị liên quan phối hợp triển khai các giải pháp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu trong tương lai.

Quý độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu và giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại các đơn vị hành chính sự nghiệp, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững.