Hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục tài sản cố định và chi phí khấu hao tại Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Tài chính Toàn Cầu (GAFC)

Để hoạt động sản xuất kinh doanh diễn ra hiệu quả, DN cần ba yếu tố: tư liệu lao động, đối tượng lao động và lao động. TSCĐ là tư liệu lao động quan trọng, tạo ra lợi ích kinh tế, đánh giá quy mô và năng lực sản xuất của DN. TSCĐ có thể hữu hình hoặc vô hình, được sử dụng trong nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh. Theo Thông tư 45/2013/TT-BTC, TSCĐ được phân loại thành TSCĐ hữu hình (nhà cửa, máy móc), TSCĐ vô hình (quyền sử dụng đất, bằng sáng chế), TSCĐ thuê tài chính. Tiêu chuẩn ghi nhận TSCĐ bao gồm khả năng thu được lợi ích kinh tế trong tương lai, thời gian sử dụng trên 1 năm và nguyên giá từ 30 triệu đồng trở lên. Nguyên giá TSCĐ hữu hình bao gồm giá mua, thuế không hoàn lại và các chi phí liên quan trực tiếp đến khi đưa TSCĐ vào trạng thái sẵn sàng sử dụng.

Khấu hao TSCĐ là việc định giá, tính toán và phân bổ có hệ thống nguyên giá của tài sản do hao mòn theo thời gian. CPKH được tính vào chi phí sản xuất kinh doanh trong suốt thời gian sử dụng TSCĐ, giúp DN bảo toàn vốn cố định. Theo VAS 03 và 04, khấu hao TSCĐ là sự phân bổ có hệ thống giá trị phải khấu hao của TSCĐ hữu hình trong suốt thời gian sử dụng hữu ích. Giá trị phải khấu hao là nguyên giá trừ đi giá trị thanh lý ước tính. Thời gian trích khấu hao là thời gian TSCĐ phát huy hiệu quả trong sản xuất kinh doanh, nằm trong khung khấu hao của Bộ Tài chính. Nguyên tắc ghi nhận CPKH theo Thông tư 45/2013/TT-BTC quy định tất cả TSCĐ tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh đều phải trích khấu hao, trừ một số trường hợp đặc biệt như TSCĐ đã khấu hao hết giá trị hoặc TSCĐ không thuộc quyền sở hữu của DN.

Một trong những rủi ro lớn nhất trong kiểm toán TSCĐ là việc ghi nhận sai nguyên giá. Điều này có thể xảy ra do không bao gồm đầy đủ các chi phí liên quan, hoặc ghi nhận các chi phí không hợp lệ vào nguyên giá. Ngoài ra, việc không tuân thủ các quy định về phân loại TSCĐ cũng có thể dẫn đến sai sót. Ví dụ, một tài sản có thể bị phân loại sai là chi phí thay vì TSCĐ, hoặc ngược lại. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến việc tính khấu hao và giá trị còn lại của TSCĐ trên BCTC. Kiểm soát nội bộ (KSNB) yếu kém cũng là một nguyên nhân dẫn đến các sai sót trong ghi nhận TSCĐ.

Việc xác định thời gian sử dụng hữu ích của TSCĐ là một thách thức lớn, vì nó phụ thuộc vào nhiều yếu tố như điều kiện sử dụng, chính sách bảo trì và tiến bộ công nghệ. Việc lựa chọn phương pháp khấu hao phù hợp cũng rất quan trọng, vì nó ảnh hưởng đến việc phân bổ chi phí khấu hao trong suốt thời gian sử dụng của TSCĐ. Các DN có thể sử dụng phương pháp khấu hao đường thẳng, khấu hao theo số dư giảm dần hoặc khấu hao theo số lượng sản phẩm. Việc áp dụng sai phương pháp khấu hao có thể dẫn đến sai lệch trong CPKH và ảnh hưởng đến lợi nhuận của DN. KTV cần đánh giá kỹ lưỡng các yếu tố này để đảm bảo CPKH được tính toán một cách hợp lý.

Đánh giá KSNB là bước quan trọng đầu tiên trong quy trình kiểm toán TSCĐ. KTV cần tìm hiểu và đánh giá hệ thống KSNB của DN liên quan đến việc quản lý và ghi nhận TSCĐ. Điều này bao gồm việc xem xét các quy trình phê duyệt mua sắm TSCĐ, quy trình quản lý TSCĐ, quy trình tính khấu hao và quy trình ghi nhận TSCĐ. KTV cần xác định các điểm mạnh và điểm yếu của hệ thống KSNB, từ đó đánh giá rủi ro kiểm soát và thiết kế các thủ tục kiểm toán phù hợp. Nếu hệ thống KSNB yếu kém, KTV cần thực hiện nhiều thủ tục kiểm tra chi tiết hơn để thu thập đủ bằng chứng kiểm toán.

Sau khi đánh giá KSNB, KTV cần thực hiện các thủ tục kiểm tra chi tiết để thu thập bằng chứng kiểm toán về tính trung thực của số dư TSCĐ và CPKH. Các thủ tục này bao gồm việc kiểm tra chứng từ gốc (hóa đơn, hợp đồng mua bán), kiểm kê TSCĐ thực tế, đối chiếu số liệu giữa sổ sách kế toán và thực tế, và kiểm tra việc tuân thủ các quy định về khấu hao. KTV cũng cần kiểm tra các nghiệp vụ tăng giảm TSCĐ trong kỳ, đảm bảo rằng các nghiệp vụ này được ghi nhận đúng đắn và phù hợp với các quy định kế toán. Việc kiểm tra chi tiết giúp KTV phát hiện các sai sót tiềm ẩn và đánh giá tính hợp lý của số dư TSCĐ và CPKH.

Phân tích dữ liệu là một công cụ hữu ích để KTV phát hiện các xu hướng bất thường và các sai sót tiềm ẩn trong số dư TSCĐ và CPKH. KTV có thể sử dụng các kỹ thuật phân tích như so sánh số dư TSCĐ và CPKH giữa các kỳ, phân tích tỷ lệ khấu hao, và so sánh số dư TSCĐ với các chỉ số tài chính khác. Nếu phát hiện các xu hướng bất thường hoặc các sai lệch đáng kể, KTV cần tìm hiểu nguyên nhân và thực hiện các thủ tục kiểm tra bổ sung để xác minh tính trung thực của số liệu. Phân tích dữ liệu giúp KTV tập trung vào các khu vực có rủi ro cao và tăng cường hiệu quả kiểm toán.

GAFC áp dụng một quy trình kiểm toán TSCĐ chi tiết và bài bản, bao gồm các bước: lập kế hoạch kiểm toán, đánh giá KSNB, thực hiện các thủ tục kiểm tra chi tiết, phân tích dữ liệu và lập báo cáo kiểm toán. Trong quá trình lập kế hoạch kiểm toán, KTV xác định phạm vi kiểm toán, mức trọng yếu và các rủi ro tiềm ẩn. Việc đánh giá KSNB giúp KTV xác định các điểm mạnh và điểm yếu của hệ thống KSNB của khách hàng. Các thủ tục kiểm tra chi tiết bao gồm việc kiểm tra chứng từ gốc, kiểm kê TSCĐ thực tế và đối chiếu số liệu. Phân tích dữ liệu giúp KTV phát hiện các xu hướng bất thường và các sai sót tiềm ẩn. Cuối cùng, KTV lập báo cáo kiểm toán, trong đó trình bày ý kiến về tính trung thực của BCTC.

Trong quá trình kiểm toán cho một khách hàng sản xuất, GAFC đã phát hiện một số sai sót trong việc ghi nhận TSCĐ và CPKH. Cụ thể, khách hàng đã ghi nhận một số chi phí không hợp lệ vào nguyên giá TSCĐ, và áp dụng phương pháp khấu hao không phù hợp. GAFC đã khuyến nghị khách hàng điều chỉnh lại số liệu và áp dụng phương pháp khấu hao phù hợp. Ngoài ra, GAFC cũng khuyến nghị khách hàng tăng cường KSNB đối với việc quản lý và ghi nhận TSCĐ. Nhờ các khuyến nghị này, khách hàng đã cải thiện đáng kể chất lượng BCTC và nâng cao hiệu quả quản lý TSCĐ.

Một số đề xuất cải tiến quy trình kiểm toán hiện tại của GAFC bao gồm: xây dựng checklist kiểm toán chi tiết, áp dụng phương pháp kiểm toán dựa trên rủi ro, và tăng cường sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu. Checklist kiểm toán chi tiết giúp KTV đảm bảo rằng tất cả các thủ tục kiểm toán cần thiết đều được thực hiện. Phương pháp kiểm toán dựa trên rủi ro giúp KTV tập trung vào các khu vực có rủi ro cao. Việc tăng cường sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu giúp KTV phát hiện các xu hướng bất thường và các sai sót tiềm ẩn.

Để nâng cao năng lực của KTV, GAFC cần đầu tư vào đào tạo và phát triển chuyên môn. Các khóa đào tạo nên tập trung vào các chủ đề như: chuẩn mực kế toán và kiểm toán mới nhất, kỹ năng phân tích dữ liệu, và kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm. Ngoài ra, GAFC cũng nên khuyến khích KTV tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu về kiểm toán TSCĐ và CPKH. Việc nâng cao năng lực của KTV sẽ giúp GAFC cung cấp dịch vụ kiểm toán chất lượng cao và đáp ứng nhu cầu của khách hàng.

Khóa luận đã trình bày cơ sở lý luận về quy trình kiểm toán TSCĐ và CPKH, phân tích thực trạng quy trình kiểm toán tại GAFC, và đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy trình. Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng việc hoàn thiện quy trình kiểm toán TSCĐ và CPKH là rất quan trọng để đảm bảo chất lượng kiểm toán và cung cấp thông tin đáng tin cậy cho người sử dụng BCTC. Đề tài đã đóng góp vào việc nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của kiểm toán TSCĐ và CPKH, và cung cấp các giải pháp cụ thể để GAFC hoàn thiện quy trình kiểm toán.

Trong tương lai, có thể nghiên cứu sâu hơn về việc áp dụng các công nghệ kiểm toán tiên tiến vào quy trình kiểm toán TSCĐ và CPKH. Ngoài ra, cũng có thể nghiên cứu về tác động của các quy định pháp luật mới đối với quy trình kiểm toán TSCĐ và CPKH. Việc tiếp tục nghiên cứu và phát triển sẽ giúp GAFC duy trì vị thế dẫn đầu trên thị trường kiểm toán và cung cấp dịch vụ kiểm toán chất lượng cao cho khách hàng.