Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển đa dạng của các cơ sở giáo dục đại học tại Việt Nam, công tác quản lý tài chính tại các trường đại học công lập ngày càng trở nên cấp thiết. Trường Đại học Nghệ thuật, Đại học Huế, với quy mô ngày càng mở rộng và mô hình tổ chức đa dạng, đang đối mặt với nhiều thách thức về tài chính do nguồn ngân sách nhà nước cấp giảm và mức trần học phí bị khống chế. Giai đoạn 2014-2016, trường đã chứng kiến sự biến động trong nguồn thu và chi tài chính, đòi hỏi phải có các giải pháp quản lý tài chính hiệu quả nhằm tăng nguồn thu, tiết kiệm chi phí và sử dụng nguồn lực một cách hợp lý.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Nghệ thuật trong giai đoạn 2014-2016, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính đến năm 2020. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các số liệu kế toán, báo cáo tài chính của trường trong 3 năm, cùng khảo sát ý kiến của 100 cán bộ công nhân viên năm 2017 nhằm thu thập dữ liệu sơ cấp. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững và nâng cao chất lượng đào tạo tại trường, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các trường đại học công lập khác trong việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, đặc biệt là quản lý tài chính trong các trường đại học công lập. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh việc quản lý các nguồn lực tài chính công nhằm đảm bảo hiệu quả, minh bạch và tuân thủ các nguyên tắc pháp luật. Quản lý tài chính trong trường đại học công lập là sự vận động của vốn tiền tệ, tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ phục vụ mục tiêu giáo dục và nghiên cứu khoa học.

  2. Mô hình quản lý tài chính trường đại học công lập: Bao gồm các khái niệm về nguồn thu (ngân sách nhà nước, học phí, dịch vụ sự nghiệp, nguồn thu khác), quản lý chi (chi thường xuyên và chi không thường xuyên), công tác lập kế hoạch tài chính, kiểm tra, thanh tra và công cụ quản lý tài chính như kế toán, quy chế chi tiêu nội bộ.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: tự chủ tài chính, dự toán ngân sách, chi thường xuyên, chi không thường xuyên, quỹ phát triển sự nghiệp, quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi, và nguyên tắc quản lý tài chính (tập trung dân chủ, hiệu quả, thống nhất, công khai minh bạch).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Bao gồm các báo cáo tài chính, số liệu kế toán, các văn bản pháp luật và tài liệu liên quan thu thập từ Trường Đại học Nghệ thuật, Đại học Huế trong giai đoạn 2014-2016.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Khảo sát ý kiến 100 cán bộ công nhân viên của trường năm 2017, được chọn theo công thức Yamane với mức sai số 3%, nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu, mô tả thống kê, phân tích biến động thu chi qua các năm, so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá mức độ hài lòng của cán bộ công nhân viên. Phương pháp so sánh được áp dụng để đối chiếu thực trạng với các quy định pháp luật và kinh nghiệm quản lý tài chính của các trường đại học khác.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu thứ cấp từ 2014-2016, khảo sát sơ cấp năm 2017, phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu tài chính có xu hướng giảm và đa dạng hóa chưa hiệu quả: Trong giai đoạn 2014-2016, nguồn ngân sách nhà nước cấp cho trường giảm dần, trong khi nguồn thu sự nghiệp và thu khác không đủ bù đắp. Cụ thể, nguồn thu sự nghiệp khác giảm từ 650 triệu đồng năm 2014 xuống còn 250 triệu đồng năm 2016, tương ứng giảm 61,5%. Thu khác cũng giảm từ 250 triệu đồng xuống 150 triệu đồng trong cùng kỳ.

  2. Chi tiêu tài chính được quản lý chặt chẽ nhưng còn tồn tại hạn chế: Chi thanh toán cá nhân (tiền lương, phụ cấp) duy trì ổn định khoảng 550 triệu đồng, chi phí nghiệp vụ chuyên môn và chi hành chính có biến động nhẹ nhưng tổng chi mua sắm, sửa chữa giữ ở mức 35-40 triệu đồng. Tuy nhiên, chi phí cho phúc lợi, khen thưởng và học bổng sinh viên có xu hướng giảm nhẹ, ảnh hưởng đến động lực làm việc và hỗ trợ sinh viên.

  3. Công tác lập kế hoạch tài chính chưa có quy trình nội bộ rõ ràng: Trường tuân thủ các quy định của Bộ Tài chính và Bộ Giáo dục & Đào tạo trong lập dự toán thu chi, nhưng chưa ban hành quy định và quy trình lập kế hoạch tài chính hàng năm riêng biệt, dẫn đến việc phân bổ nguồn lực chưa tối ưu.

  4. Đội ngũ cán bộ, giảng viên có trình độ chuyên môn tăng nhưng chưa đồng đều: Số lượng cán bộ giảng dạy chiếm khoảng 60% tổng số nhân sự, với tỷ lệ cán bộ có trình độ thạc sĩ tăng 11,27% năm 2016 so với năm trước, tạo điều kiện nâng cao chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, sự phân bố cán bộ chưa đồng đều và thiếu cán bộ kế cận có kinh nghiệm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trong quản lý tài chính là do cơ chế tài chính nhà nước còn nhiều ràng buộc, đặc biệt là việc giảm nguồn ngân sách và khống chế mức trần học phí, khiến trường khó khăn trong việc tăng nguồn thu nội bộ. So với các trường đại học khác như Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Ngoại thương, Trường Đại học Nghệ thuật chưa phát huy tối đa các nguồn thu từ dịch vụ sự nghiệp và liên kết đào tạo quốc tế.

Việc chưa có quy trình lập kế hoạch tài chính nội bộ rõ ràng làm giảm hiệu quả phân bổ nguồn lực, trong khi công tác kiểm tra, thanh tra tài chính được thực hiện theo quy định nhưng chưa phát huy hết vai trò trong việc phát hiện và ngăn ngừa sai sót. Đội ngũ cán bộ có trình độ tăng nhưng chưa đồng đều, ảnh hưởng đến năng lực quản lý tài chính và phát triển đào tạo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng nguồn thu và chi tiêu qua các năm, bảng phân tích tỷ lệ cán bộ theo trình độ và chức năng, giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng biến động tài chính của trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý tài chính: Phân cấp, phân quyền rõ ràng hơn cho các phòng ban và khoa trong quản lý thu chi, xây dựng quy trình lập kế hoạch tài chính nội bộ cụ thể, nhằm nâng cao tính chủ động và hiệu quả quản lý. Thời gian thực hiện: 2018-2019; Chủ thể: Ban Giám hiệu và Phòng Kế hoạch Tài chính.

  2. Đa dạng hóa và tăng cường nguồn thu sự nghiệp: Phát triển các chương trình đào tạo chất lượng cao, liên kết quốc tế, dịch vụ tư vấn, chuyển giao công nghệ để tăng nguồn thu ngoài ngân sách nhà nước. Thời gian thực hiện: 2018-2020; Chủ thể: Ban Giám hiệu, các khoa và phòng Hợp tác Quốc tế.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra tài chính: Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ, thường xuyên kiểm tra, giám sát các khoản thu chi, đảm bảo minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính. Thời gian thực hiện: 2018-2020; Chủ thể: Phòng Tài chính Kế toán và Ban Kiểm tra nội bộ.

  4. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý tài chính: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ quản lý tài chính, kế toán hành chính sự nghiệp cho cán bộ quản lý và kế toán, đồng thời xây dựng kế hoạch phát triển cán bộ kế cận. Thời gian thực hiện: 2018-2020; Chủ thể: Ban Giám hiệu và Phòng Tổ chức Hành chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu các trường đại học công lập: Để tham khảo các giải pháp quản lý tài chính hiệu quả, nâng cao năng lực quản lý và phát triển nguồn thu nội bộ.

  2. Phòng Kế hoạch Tài chính và Kế toán các trường đại học: Áp dụng các phương pháp lập kế hoạch, kiểm soát thu chi và xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ phù hợp với đặc thù trường.

  3. Cán bộ quản lý tài chính và kế toán: Nâng cao kiến thức về quản lý tài chính công, các nguyên tắc và công cụ quản lý tài chính trong môi trường giáo dục đại học.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Tìm hiểu thực trạng và các giải pháp quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục đại học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý tài chính trong trường đại học công lập lại quan trọng?
    Quản lý tài chính giúp đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính, đáp ứng mục tiêu đào tạo và nghiên cứu khoa học, đồng thời tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm trong sử dụng ngân sách.

  2. Nguồn thu chính của Trường Đại học Nghệ thuật là gì?
    Nguồn thu chính gồm ngân sách nhà nước cấp, học phí, các khoản thu sự nghiệp khác và thu từ hoạt động dịch vụ, tuy nhiên ngân sách nhà nước cấp có xu hướng giảm trong giai đoạn nghiên cứu.

  3. Những khó khăn nào ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính tại trường?
    Khó khăn gồm nguồn ngân sách giảm, mức trần học phí bị khống chế, chưa đa dạng hóa hiệu quả nguồn thu, quy trình lập kế hoạch tài chính chưa hoàn chỉnh và đội ngũ cán bộ quản lý tài chính còn hạn chế.

  4. Các giải pháp nào được đề xuất để hoàn thiện quản lý tài chính?
    Bao gồm hoàn thiện tổ chức bộ máy, đa dạng hóa nguồn thu, tăng cường kiểm tra, thanh tra tài chính và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý tài chính.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính trong trường đại học?
    Thông qua xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ chặt chẽ, lập kế hoạch tài chính khoa học, kiểm soát chặt chẽ các khoản thu chi và phát triển các chương trình đào tạo, dịch vụ có hiệu quả kinh tế.

Kết luận

  • Công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Nghệ thuật, Đại học Huế trong giai đoạn 2014-2016 đã đáp ứng các quy định pháp luật nhưng còn nhiều hạn chế về hiệu quả sử dụng nguồn lực.
  • Nguồn ngân sách nhà nước cấp giảm và mức trần học phí khống chế tạo áp lực lớn lên công tác tài chính của trường.
  • Đội ngũ cán bộ quản lý tài chính có trình độ tăng nhưng chưa đồng đều, ảnh hưởng đến năng lực quản lý và phát triển.
  • Các giải pháp hoàn thiện tập trung vào tổ chức bộ máy, đa dạng hóa nguồn thu, kiểm tra tài chính và nâng cao năng lực cán bộ.
  • Nghiên cứu đề xuất lộ trình thực hiện các giải pháp đến năm 2020 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững trường đại học.

Hành động tiếp theo: Ban Giám hiệu và các phòng ban liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời xây dựng kế hoạch đào tạo cán bộ quản lý tài chính để nâng cao năng lực thực thi. Các trường đại học công lập khác có thể tham khảo để hoàn thiện công tác quản lý tài chính phù hợp với đặc thù của mình.