Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Đảng và Nhà nước nhằm phát triển bền vững nông nghiệp, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Tính đến năm 2023, tỉnh Lai Châu có 39/94 xã đạt chuẩn NTM, chiếm 41,5%, trong khi huyện Mường Tè, một huyện vùng sâu vùng xa, mới có 3/13 xã đạt chuẩn, tương đương 23,1%, với bình quân tiêu chí đạt 13,62 tiêu chí/xã. Huyện Mường Tè có diện tích tự nhiên lớn thứ hai cả nước, với nhiều tiềm năng phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và du lịch sinh thái, nhưng cũng đối mặt với nhiều khó khăn như địa hình phức tạp, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, tỷ lệ hộ nghèo còn cao (44,22%) và trình độ cán bộ còn hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về xây dựng NTM trên địa bàn huyện Mường Tè giai đoạn 2021-2023, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhằm thúc đẩy phát triển bền vững. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý nhà nước, bao gồm tổ chức bộ máy, công tác tuyên truyền, quản lý thực hiện các tiêu chí, huy động nguồn lực và kiểm tra giám sát. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả triển khai chương trình xây dựng NTM tại huyện Mường Tè, góp phần cải thiện đời sống người dân và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và phát triển nông thôn mới, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc điều phối, tổ chức, kiểm soát và huy động các nguồn lực để thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực nông thôn mới.
  • Mô hình xây dựng nông thôn mới: Bao gồm 5 nhóm tiêu chí chính theo Bộ tiêu chí quốc gia giai đoạn 2021-2025: quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, kinh tế và tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội - môi trường, hệ thống chính trị.
  • Khái niệm chính: Quản lý nhà nước về xây dựng NTM, vai trò của người dân trong xây dựng NTM, nguyên tắc tập trung dân chủ, huy động và sử dụng nguồn lực, kiểm tra giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp thu thập từ Văn phòng Điều phối NTM huyện Mường Tè, các phòng ban chuyên môn, UBND các xã và các tài liệu liên quan giai đoạn 2021-2023. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 120 phiếu điều tra gồm 90 hộ dân, 18 cán bộ cấp huyện và 12 cán bộ cấp thôn tại 3 xã Mường Tè, Thu Lũm và Can Hồ.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu ngẫu nhiên có tính đại diện nhằm đảm bảo tính chính xác và khách quan trong đánh giá thực trạng.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả (số tuyệt đối, tỷ lệ phần trăm, bình quân) và so sánh để đánh giá mức độ hoàn thành các tiêu chí, hiệu quả công tác quản lý nhà nước. Phần mềm Excel được sử dụng để xử lý và trình bày số liệu.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu trong giai đoạn 2023-2024, tập trung đánh giá công tác quản lý nhà nước từ năm 2021 đến 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về xây dựng NTM: Huyện Mường Tè đã thành lập Ban Chỉ đạo chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM với 30 thành viên, do Chủ tịch UBND huyện làm Trưởng ban. 100% xã và 101/101 bản đã thành lập Ban Chỉ đạo và Ban quản lý xây dựng NTM. Bộ máy được tinh gọn, hoạt động đồng bộ, tuy nhiên biên chế chuyên trách còn hạn chế (2 biên chế chuyên trách tại Văn phòng Điều phối NTM huyện).

  2. Công tác tuyên truyền và phổ biến chính sách: Trong 3 năm qua, huyện tổ chức 560 buổi tuyên truyền với hơn 30.000 lượt người tham gia, phát sóng 39 chương trình truyền hình và 66 chương trình truyền thanh. Tuy nhiên, khảo sát cho thấy chỉ 36,67% cán bộ thường xuyên tham gia lớp tập huấn, còn người dân có tỷ lệ tham gia tập huấn thấp (38,89% thường xuyên). Người dân chủ yếu tiếp cận thông tin qua truyền hình, đài tiếng nói và loa phát thanh.

  3. Thực hiện các tiêu chí xây dựng NTM: Đến năm 2023, bình quân số tiêu chí đạt chuẩn/xã là 13,62, trong đó 3 xã đạt chuẩn NTM (23,1%). Một số xã đạt từ 10 đến 16 tiêu chí, tuy nhiên nhiều xã vẫn chưa đạt các tiêu chí về hạ tầng giao thông, quy hoạch và phát triển sản xuất hàng hóa tập trung.

  4. Huy động và sử dụng nguồn lực: Tổng nguồn vốn huy động cho xây dựng NTM trên địa bàn huyện tăng qua các năm, trong đó nguồn vốn ngân sách Trung ương và nguồn vốn huy động từ dân đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, việc thu hút đầu tư từ các tổ chức kinh tế trong và ngoài huyện còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý nhà nước về xây dựng NTM tại huyện Mường Tè đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt trong tổ chức bộ máy và công tác tuyên truyền. Việc thành lập Ban Chỉ đạo và Văn phòng Điều phối NTM cấp huyện và xã tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai chương trình. Tuy nhiên, năng lực cán bộ còn hạn chế, đặc biệt ở cấp xã và thôn, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và thực hiện các tiêu chí.

So với các huyện điển hình trong tỉnh như Tân Uyên và Tam Đường, Mường Tè còn nhiều khó khăn do địa hình phức tạp, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ và tỷ lệ hộ nghèo cao. Các huyện này đã thành công nhờ công tác tuyên truyền sâu rộng, phát huy vai trò chủ thể của người dân và huy động hiệu quả các nguồn lực xã hội. Mường Tè cần học hỏi kinh nghiệm này để nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước.

Dữ liệu khảo sát có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ xã đạt các tiêu chí NTM qua các năm, biểu đồ tròn phân bố mức độ tiếp cận thông tin của cán bộ và người dân, cũng như bảng tổng hợp nguồn vốn huy động theo năm để minh họa xu hướng và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý NTM: Tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý xây dựng NTM cho cán bộ cấp xã và thôn, tập trung vào kỹ năng lập kế hoạch, huy động nguồn lực và kiểm tra giám sát. Thời gian thực hiện trong 12 tháng tới, do UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  2. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân: Đẩy mạnh tuyên truyền đa phương tiện, tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm tại các xã để nâng cao nhận thức và phát huy vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM. Mục tiêu tăng tỷ lệ người dân tham gia tập huấn lên trên 60% trong 2 năm tới, do Ban Dân vận huyện chủ trì.

  3. Hoàn thiện quy hoạch và phát triển sản xuất hàng hóa tập trung: Xây dựng và phê duyệt quy hoạch phát triển nông nghiệp theo vùng, tập trung phát triển các sản phẩm chủ lực như Sâm Lai Châu, quế, mắc ca. Thời gian thực hiện từ 2024 đến 2026, do Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện đảm nhiệm.

  4. Huy động và quản lý hiệu quả các nguồn lực đầu tư: Xây dựng cơ chế thu hút đầu tư từ doanh nghiệp trong và ngoài huyện, đồng thời tăng cường quản lý, giám sát việc sử dụng nguồn vốn xây dựng NTM. Mục tiêu tăng nguồn vốn huy động thêm 20% trong 3 năm tới, do Ban Chỉ đạo NTM huyện phối hợp với Phòng Tài chính - Kế hoạch thực hiện.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá: Thiết lập hệ thống giám sát đa chiều, bao gồm sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và người dân nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong thực hiện chương trình. Thực hiện định kỳ hàng năm, do Văn phòng Điều phối NTM huyện chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Nhận diện rõ vai trò, trách nhiệm và phương pháp quản lý hiệu quả trong xây dựng NTM, từ đó nâng cao năng lực thực thi nhiệm vụ.

  2. Nhà hoạch định chính sách và các cơ quan quản lý chương trình mục tiêu quốc gia: Sử dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh, hoàn thiện chính sách, quy trình quản lý và phân bổ nguồn lực phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc: Tham khảo để phát huy vai trò giám sát, vận động và huy động sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn: Tài liệu tham khảo thực tiễn phong phú về công tác quản lý nhà nước, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu trong lĩnh vực xây dựng NTM.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng NTM là gì?
    Quản lý nhà nước về xây dựng NTM là việc sử dụng các công cụ pháp luật, tổ chức bộ máy và nguồn lực của nhà nước để điều phối, chỉ đạo và kiểm soát quá trình xây dựng nông thôn mới nhằm đạt mục tiêu phát triển bền vững.

  2. Tại sao công tác tuyên truyền lại quan trọng trong xây dựng NTM?
    Tuyên truyền giúp nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận và phát huy vai trò chủ thể của người dân, từ đó thúc đẩy sự tham gia tích cực và hiệu quả trong các hoạt động xây dựng NTM.

  3. Những khó khăn chính trong xây dựng NTM tại huyện Mường Tè là gì?
    Bao gồm địa hình phức tạp, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, tỷ lệ hộ nghèo cao, trình độ cán bộ hạn chế và sự tham gia của người dân chưa đồng đều.

  4. Làm thế nào để huy động nguồn lực hiệu quả cho xây dựng NTM?
    Cần xây dựng cơ chế thu hút đầu tư, phối hợp giữa ngân sách nhà nước và các nguồn vốn xã hội, đồng thời tăng cường quản lý, giám sát việc sử dụng nguồn lực để đảm bảo hiệu quả.

  5. Vai trò của người dân trong xây dựng NTM được thể hiện như thế nào?
    Người dân là chủ thể trực tiếp tham gia đóng góp công sức, tài sản, giám sát và hưởng lợi từ các kết quả xây dựng NTM, theo phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân hưởng lợi”.

Kết luận

  • Công tác quản lý nhà nước về xây dựng NTM tại huyện Mường Tè đã có nhiều tiến bộ, với bộ máy tổ chức đồng bộ và công tác tuyên truyền được đẩy mạnh.
  • Tuy nhiên, năng lực cán bộ, cơ sở hạ tầng và sự tham gia của người dân còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện các tiêu chí NTM.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện quy hoạch, huy động nguồn lực và kiểm tra giám sát.
  • Kết quả nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các cấp chính quyền và tổ chức liên quan trong việc hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về xây dựng NTM tại huyện Mường Tè trong giai đoạn tới.
  • Đề nghị các cơ quan chức năng triển khai các giải pháp trong vòng 1-3 năm để thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn mới, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Hãy hành động ngay hôm nay để xây dựng một nông thôn mới hiện đại, văn minh và phát triển bền vững tại huyện Mường Tè!