Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội và hội nhập quốc tế, thuế giữ vai trò là nguồn thu chủ yếu và ổn định của ngân sách Nhà nước, đồng thời là công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô quan trọng. Tại Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh, thành phố Hải Phòng, việc hoàn thiện hoạt động tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế (NNT) trong cơ chế tự khai, tự nộp thuế trở nên cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế và tăng cường sự tuân thủ pháp luật thuế. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng công tác tuyên truyền, hỗ trợ NNT giai đoạn 2018-2020, đánh giá các hạn chế và đề xuất giải pháp phù hợp với đặc thù địa phương.

Theo số liệu thu ngân sách Nhà nước tại Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh, tổng thu năm 2020 đạt khoảng 72,4% dự toán, phản ánh những khó khăn do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 và sự sáp nhập Chi cục Thuế quận Lê Chân và Dương Kinh. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về hoạt động tuyên truyền, hỗ trợ NNT, đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này, góp phần đảm bảo thu đúng, thu đủ, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho NNT thực hiện nghĩa vụ thuế. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh, với dữ liệu thu thập từ năm 2018 đến 2020, bao gồm khảo sát cán bộ thuế và người phụ trách thuế tại doanh nghiệp trên địa bàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, trong đó nổi bật là:

  • Lý thuyết cơ chế tự khai, tự nộp thuế: Nhấn mạnh vai trò tự giác của NNT trong việc kê khai, tính toán và nộp thuế, đồng thời cơ quan thuế thực hiện thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế.
  • Mô hình quản lý rủi ro trong thuế: Phân loại NNT theo mức độ tuân thủ để áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp, từ tuyên truyền, hỗ trợ đến thanh tra, cưỡng chế.
  • Khái niệm và đặc điểm công tác tuyên truyền, hỗ trợ NNT: Bao gồm các hoạt động cung cấp thông tin, giải thích pháp luật thuế, tư vấn thủ tục hành chính và hỗ trợ kỹ thuật nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của NNT.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: thuế trực thu và gián thu, chức năng huy động nguồn lực tài chính và điều tiết kinh tế của thuế, vai trò của công tác tuyên truyền hỗ trợ trong cơ chế tự khai, tự nộp thuế, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả công tác này.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp thu thập thông tin thứ cấp và sơ cấp. Thông tin thứ cấp được thu thập từ các tài liệu, báo cáo ngành thuế, văn bản pháp luật và các nghiên cứu liên quan. Thông tin sơ cấp được thu thập qua khảo sát và phỏng vấn trực tiếp:

  • Địa điểm nghiên cứu: Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh, thành phố Hải Phòng.
  • Cỡ mẫu: 233 người, gồm 33 cán bộ làm công tác tuyên truyền, hỗ trợ NNT tại cơ quan thuế và 200 cán bộ phụ trách thuế tại doanh nghiệp (60 công ty cổ phần, 60 công ty TNHH, 80 doanh nghiệp tư nhân và hợp tác xã).
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn ngẫu nhiên theo nhóm đối tượng.
  • Phương pháp điều tra: Phỏng vấn trực tiếp kết hợp bảng hỏi mở, đánh giá công tác tuyên truyền hỗ trợ theo thang điểm 5 mức độ từ "Rất tốt" đến "Yếu".
  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp phân tổ, so sánh giữa các nhóm cán bộ thuế tại doanh nghiệp và cơ quan thuế, xử lý số liệu bằng các công cụ thống kê mô tả và phân tích định lượng.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2020, tập trung đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác tuyên truyền, hỗ trợ NNT trong cơ chế tự khai, tự nộp thuế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác tuyên truyền, hỗ trợ NNT còn nhiều hạn chế: Khoảng 65% cán bộ thuế tại doanh nghiệp đánh giá công tác tuyên truyền chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu, đặc biệt về hình thức truyền tải thông tin còn mang tính một chiều, thiếu tương tác trực tiếp. Tỷ lệ hài lòng của NNT về chất lượng tư vấn thủ tục hành chính chỉ đạt khoảng 60%.

  2. Ảnh hưởng của cơ chế sáp nhập Chi cục Thuế: Việc hợp nhất Chi cục Thuế quận Lê Chân và Dương Kinh tạo ra thách thức trong việc đồng bộ công tác tuyên truyền, hỗ trợ, làm giảm hiệu quả truyền thông khoảng 15% so với giai đoạn trước sáp nhập.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả công tác tuyên truyền, hỗ trợ: Bao gồm năng lực cán bộ thuế (trình độ chuyên môn trung bình 3,5/5 điểm), cơ sở vật chất hạn chế, sự phối hợp giữa các đơn vị liên quan còn yếu, và nhận thức của NNT về pháp luật thuế chưa cao (chỉ khoảng 55% NNT hiểu rõ các quy định).

  4. Kết quả thu ngân sách phản ánh tác động tích cực của công tác tuyên truyền, hỗ trợ: Mặc dù gặp khó khăn do dịch bệnh, tổng thu ngân sách năm 2020 vẫn đạt 72,4% dự toán, trong đó các doanh nghiệp được hỗ trợ tốt có tỷ lệ nộp thuế đúng hạn cao hơn 20% so với nhóm chưa được hỗ trợ đầy đủ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trong công tác tuyên truyền, hỗ trợ là do phương thức truyền thống chủ yếu sử dụng các hình thức một chiều như phát tờ rơi, băng rôn, chưa tận dụng hiệu quả công nghệ thông tin và các kênh tương tác đa chiều. So với kinh nghiệm của các nước như Singapore, Nhật Bản và Úc, Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh còn thiếu các dịch vụ điện tử hiện đại, chưa phân nhóm NNT để cung cấp dịch vụ phù hợp.

Việc sáp nhập Chi cục Thuế tạo ra thách thức trong quản lý và phối hợp nội bộ, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ tuyên truyền, hỗ trợ. Tuy nhiên, kết quả thu ngân sách cho thấy công tác tuyên truyền, hỗ trợ có tác động tích cực đến ý thức tuân thủ của NNT, góp phần giảm thiểu rủi ro trốn thuế và tăng nguồn thu cho ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ hài lòng của NNT theo từng hình thức tuyên truyền, bảng phân tích năng lực cán bộ thuế và biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách gắn với các hoạt động hỗ trợ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới hình thức tuyên truyền, hỗ trợ NNT: Áp dụng công nghệ thông tin, phát triển các kênh tương tác đa chiều như website, ứng dụng di động, hội thảo trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả truyền tải thông tin và tăng cường sự tương tác với NNT. Mục tiêu đạt 80% NNT hài lòng về hình thức tuyên truyền trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ thuế: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng tư vấn, giải thích pháp luật thuế và kỹ thuật quản lý rủi ro cho cán bộ làm công tác tuyên truyền, hỗ trợ. Mục tiêu nâng trình độ chuyên môn cán bộ lên trung bình 4/5 điểm trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế thành phố Hải Phòng phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu.

  3. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Chi cục Thuế, UBND các quận, huyện, các hiệp hội doanh nghiệp và tổ chức xã hội để mở rộng phạm vi tuyên truyền, hỗ trợ và giải quyết vướng mắc cho NNT. Mục tiêu hoàn thiện quy trình phối hợp trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế và UBND địa phương.

  4. Phân nhóm NNT và cá nhân hóa dịch vụ hỗ trợ: Xây dựng hệ thống phân loại NNT theo mức độ tuân thủ và đặc điểm hoạt động để cung cấp dịch vụ phù hợp, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và hỗ trợ. Mục tiêu hoàn thành hệ thống phân nhóm trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế phối hợp với các đơn vị công nghệ thông tin.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các cơ quan thuế địa phương: Giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng trong công tác tuyên truyền, hỗ trợ NNT, từ đó cải thiện hiệu quả quản lý thuế.

  2. Người phụ trách thuế tại doanh nghiệp: Cung cấp kiến thức về cơ chế tự khai, tự nộp thuế và các hình thức hỗ trợ, giúp doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ thuế chính xác và hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, tài chính công: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý thuế, công tác tuyên truyền hỗ trợ và các mô hình quản lý hiện đại.

  4. Các cơ quan hoạch định chính sách và tổ chức hành chính nhà nước: Hỗ trợ xây dựng và hoàn thiện chính sách thuế, cải cách thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả quản lý thuế trong bối cảnh hội nhập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cơ chế tự khai, tự nộp thuế là gì?
    Cơ chế này cho phép NNT tự tính toán, kê khai và nộp thuế dựa trên chính sách pháp luật hiện hành, trong khi cơ quan thuế thực hiện thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm. Ví dụ, tại Chi cục Thuế Lê Chân - Dương Kinh, cơ chế này giúp giảm thủ tục hành chính và tăng tính tự giác của NNT.

  2. Tại sao công tác tuyên truyền, hỗ trợ NNT lại quan trọng?
    Công tác này giúp NNT hiểu rõ quyền và nghĩa vụ, giảm thiểu sai sót trong kê khai, đồng thời nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế, góp phần tăng nguồn thu cho ngân sách. Nghiên cứu cho thấy doanh nghiệp được hỗ trợ tốt có tỷ lệ nộp thuế đúng hạn cao hơn 20%.

  3. Những hạn chế chính trong công tác tuyên truyền, hỗ trợ tại Chi cục Thuế Lê Chân - Dương Kinh là gì?
    Hình thức tuyên truyền còn truyền thống, thiếu tương tác, năng lực cán bộ chưa đồng đều, cơ sở vật chất hạn chế và sự phối hợp liên ngành chưa hiệu quả, dẫn đến tỷ lệ hài lòng của NNT chỉ đạt khoảng 60%.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, hỗ trợ là gì?
    Bao gồm đổi mới hình thức truyền thông, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường phối hợp liên ngành và phân nhóm NNT để cá nhân hóa dịch vụ hỗ trợ, nhằm nâng cao sự hài lòng và hiệu quả quản lý thuế.

  5. Kinh nghiệm quốc tế nào có thể áp dụng cho Chi cục Thuế Lê Chân - Dương Kinh?
    Singapore áp dụng mô hình quản lý theo nhóm NNT và dịch vụ điện tử hiện đại; Nhật Bản sử dụng các thiết bị tra cứu thông tin tự động; Úc phát triển mạng lưới đại lý thuế chuyên nghiệp hỗ trợ NNT. Những kinh nghiệm này giúp nâng cao hiệu quả tuyên truyền, hỗ trợ và quản lý thuế.

Kết luận

  • Thuế là công cụ tài chính và điều tiết kinh tế quan trọng, công tác tuyên truyền, hỗ trợ NNT trong cơ chế tự khai, tự nộp thuế tại Chi cục Thuế Lê Chân - Dương Kinh còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Nghiên cứu đã đánh giá thực trạng, chỉ ra nguyên nhân và đề xuất các giải pháp đổi mới hình thức tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường phối hợp liên ngành và cá nhân hóa dịch vụ hỗ trợ.
  • Việc áp dụng các giải pháp này dự kiến nâng cao tỷ lệ hài lòng của NNT lên trên 80% trong vòng 12-18 tháng tới, đồng thời tăng hiệu quả thu ngân sách.
  • Kinh nghiệm quốc tế về quản lý thuế hiện đại và dịch vụ hỗ trợ NNT là nguồn tham khảo quý giá để hoàn thiện công tác tại địa phương.
  • Đề nghị các cơ quan chức năng và Chi cục Thuế Lê Chân - Dương Kinh triển khai các giải pháp đồng bộ, hướng tới mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý thuế và sự hài lòng của NNT.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích Chi cục Thuế và các bên liên quan tổ chức các hội thảo, đào tạo và triển khai thử nghiệm các giải pháp công nghệ mới trong công tác tuyên truyền, hỗ trợ NNT nhằm tạo bước đột phá trong quản lý thuế tại địa phương.