Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh thương mại điện tử và hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng phát triển, các doanh nghiệp Việt Nam đang đối mặt với áp lực nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực. Theo báo cáo năm 2014, phần mềm kế toán tài chính được sử dụng phổ biến nhất với tỷ lệ 88%, trong khi các phần mềm phức tạp như ERP chỉ chiếm khoảng 17%. Điều này cho thấy việc ứng dụng hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP) tại các doanh nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực vận tải biển, vẫn còn nhiều thách thức. Công Ty Cổ Phần Hàng Hải – Dầu Khí Hải Âu, với hơn 300 nhân sự và đội tàu hoạt động trên tuyến quốc tế, là một điển hình cho việc cần thiết hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán để phù hợp với mô hình ERP nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng hệ thống thông tin kế toán tại Công ty, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện phù hợp với việc ứng dụng ERP. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các chu trình doanh thu, chi phí và các hoạt động kinh doanh liên quan trong giai đoạn từ năm 2007 đến 2015 tại trụ sở chính TP. Hồ Chí Minh. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho nhà quản lý, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tái cấu trúc quy trình kinh doanh và nâng cao hiệu quả quản trị tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết nền tảng về kế toán, hệ thống thông tin kế toán (HTTTKT) và hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP). Kế toán được định nghĩa là quá trình ghi nhận, phân loại và tổng hợp các nghiệp vụ tài chính nhằm cung cấp thông tin hỗ trợ quyết định (AICPA, 2009). HTTTKT là hệ thống thu thập, xử lý và cung cấp thông tin tài chính phục vụ quản lý nội bộ và bên ngoài doanh nghiệp, bao gồm các phân hệ kế toán tài chính và kế toán quản trị.

Mô hình ERP được xem là hệ thống tích hợp các phân hệ quản lý tài chính, sản xuất, bán hàng, cung ứng, kho hàng và nhân sự trên một cơ sở dữ liệu chung. ERP có các đặc điểm chính như tích hợp toàn diện, hoạt động theo quy tắc, xác định rõ trách nhiệm và liên kết các phòng ban trong doanh nghiệp. Lý thuyết về ERP cũng nhấn mạnh vai trò của con người trong vận hành hệ thống và tầm quan trọng của đào tạo người dùng.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Hệ thống thông tin kế toán (HTTTKT)
  • Hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP)
  • Chu trình kế toán (doanh thu, chi phí, sản xuất)

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định tính kết hợp khảo sát và phỏng vấn chuyên sâu tại Công Ty Cổ Phần Hàng Hải – Dầu Khí Hải Âu. Cỡ mẫu khảo sát gồm hơn 50 nhân viên kế toán, quản lý và các bộ phận liên quan, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo thu thập thông tin đa chiều. Dữ liệu thu thập bao gồm bảng câu hỏi khảo sát, phỏng vấn trực tiếp và tài liệu nội bộ công ty.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp tổng hợp, so sánh và đối chiếu với các lý thuyết và nghiên cứu trước đó. Quá trình nghiên cứu kéo dài trong khoảng 6 tháng, từ tháng 01 đến tháng 06 năm 2015, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực trạng doanh nghiệp. Kết quả phân tích được trình bày dưới dạng bảng biểu và sơ đồ minh họa nhằm làm rõ các vấn đề tồn tại và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng hệ thống thông tin kế toán hiện tại còn nhiều hạn chế
    Công ty đang sử dụng phần mềm kế toán ASA chạy trên nền Access, với các phân hệ kế toán riêng biệt nhưng dữ liệu không được tích hợp đồng bộ. Khoảng 70% công việc tổng hợp và xử lý dữ liệu kế toán vẫn thực hiện thủ công, dẫn đến sai sót và chậm trễ trong cung cấp thông tin. Việc tính lương và chấm công vẫn dựa trên Excel và giấy tờ, gây tốn thời gian và dễ nhầm lẫn.

  2. Ứng dụng ERP tại công ty còn hạn chế, tỷ lệ sử dụng phần mềm phức tạp thấp
    Theo khảo sát, chỉ khoảng 17% doanh nghiệp Việt Nam áp dụng ERP, trong đó Công ty Hải Âu chưa triển khai ERP toàn diện. Các phần mềm hiện tại chưa đáp ứng được yêu cầu tích hợp dữ liệu giữa các phòng ban, gây khó khăn trong kiểm soát và ra quyết định. Đội ngũ nhân viên chưa được đào tạo đầy đủ về ERP, ảnh hưởng đến hiệu quả vận hành.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán phù hợp ERP
    Đội dự án triển khai ERP đóng vai trò quyết định, được đánh giá là yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến thành công dự án. Sự hỗ trợ từ ban lãnh đạo và lựa chọn phần mềm ERP phù hợp cũng là những yếu tố then chốt. Ngược lại, thiếu nguồn lực, đào tạo kém và quản lý dự án không hiệu quả là những hạn chế chính.

  4. Lợi ích tiềm năng khi ứng dụng ERP
    ERP giúp tăng độ chính xác của công tác kế toán, cải tiến quản lý hàng tồn kho, nâng cao hiệu quả sản xuất và quản lý nhân sự. Ví dụ, phân hệ quản lý tồn kho giúp giảm vốn lưu động và thiệt hại do hàng tồn kho lâu ngày. ERP cũng tạo điều kiện cho việc kiểm soát nội bộ chặt chẽ và cung cấp thông tin kịp thời cho nhà quản lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hệ thống thông tin kế toán hiện tại của Công ty Hải Âu chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý trong môi trường kinh doanh hiện đại, đặc biệt khi so sánh với các doanh nghiệp đã ứng dụng ERP thành công. Việc sử dụng phần mềm kế toán đơn lẻ và xử lý thủ công làm giảm tính chính xác và kịp thời của thông tin, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả ra quyết định.

So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả tương đồng với báo cáo của ngành về tỷ lệ ứng dụng ERP thấp tại Việt Nam do chi phí cao và thời gian triển khai dài. Tuy nhiên, lợi ích của ERP trong việc tích hợp dữ liệu và nâng cao hiệu quả quản lý là không thể phủ nhận. Việc đào tạo nhân viên và sự cam kết của lãnh đạo được xác định là những yếu tố quyết định thành công, phù hợp với các nghiên cứu trước đây.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ sử dụng phần mềm kế toán và ERP tại các doanh nghiệp Việt Nam, bảng so sánh ưu nhược điểm của phần mềm ASA và ERP, cũng như sơ đồ mô tả các yếu tố ảnh hưởng đến thành công triển khai ERP. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng các vấn đề và cơ hội cải tiến hệ thống thông tin kế toán.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và đào tạo đội dự án ERP chuyên nghiệp
    Tổ chức đào tạo bài bản cho đội dự án và người dùng cuối về quy trình và vận hành ERP nhằm nâng cao năng lực và tinh thần trách nhiệm. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Ban Giám đốc phối hợp với phòng nhân sự đảm nhiệm.

  2. Cải tiến và tích hợp hệ thống phần mềm kế toán hiện tại
    Nâng cấp hoặc thay thế phần mềm ASA bằng hệ thống ERP phù hợp với quy mô và đặc thù ngành vận tải biển, đảm bảo tích hợp dữ liệu giữa các phòng ban. Mục tiêu giảm thiểu thao tác thủ công xuống dưới 20% trong vòng 1 năm.

  3. Tái cấu trúc quy trình kinh doanh và kiểm soát nội bộ
    Thiết kế lại các quy trình kế toán, mua hàng, bán hàng và quản lý tồn kho theo chuẩn ERP, đồng thời hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ để đảm bảo tính chính xác và minh bạch. Thời gian thực hiện 9-12 tháng, do phòng kế toán và kiểm soát nội bộ phối hợp.

  4. Tăng cường truyền thông và hỗ trợ nội bộ về ERP
    Thực hiện các chương trình truyền thông nội bộ nhằm nâng cao nhận thức về lợi ích và vai trò của ERP, đồng thời thiết lập kênh hỗ trợ kỹ thuật nhanh chóng cho người dùng. Kế hoạch triển khai trong 3 tháng đầu sau khi ERP được cài đặt.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp vận tải biển và các ngành liên quan
    Giúp hiểu rõ vai trò và lợi ích của ERP trong quản lý tài chính và vận hành, từ đó đưa ra quyết định đầu tư phù hợp.

  2. Nhân viên kế toán và quản trị doanh nghiệp
    Cung cấp kiến thức về hệ thống thông tin kế toán hiện đại và cách thức vận hành ERP, hỗ trợ nâng cao hiệu quả công việc.

  3. Chuyên gia tư vấn và triển khai ERP
    Tham khảo các yếu tố ảnh hưởng đến thành công dự án ERP, từ đó xây dựng chiến lược triển khai phù hợp với đặc thù doanh nghiệp Việt Nam.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị kinh doanh
    Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng ERP trong doanh nghiệp vận tải biển, góp phần phát triển nghiên cứu trong lĩnh vực hệ thống thông tin kế toán.

Câu hỏi thường gặp

  1. ERP là gì và tại sao doanh nghiệp cần ứng dụng?
    ERP là hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp tích hợp các phân hệ quản lý tài chính, sản xuất, bán hàng, nhân sự trên một cơ sở dữ liệu chung. ERP giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả quản lý, giảm sai sót và cung cấp thông tin kịp thời cho quyết định.

  2. Những khó khăn phổ biến khi triển khai ERP là gì?
    Chi phí đầu tư cao, thời gian triển khai dài, thiếu nguồn lực và đào tạo, cũng như sự thay đổi quy trình kinh doanh là những thách thức lớn. Việc thiếu cam kết từ lãnh đạo cũng làm tăng nguy cơ thất bại.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của hệ thống thông tin kế toán hiện tại?
    Có thể đánh giá qua mức độ tích hợp dữ liệu, tỷ lệ xử lý thủ công, độ chính xác và kịp thời của báo cáo tài chính, cũng như khả năng hỗ trợ ra quyết định của hệ thống.

  4. Vai trò của đội dự án trong triển khai ERP như thế nào?
    Đội dự án là cầu nối giữa doanh nghiệp và nhà cung cấp phần mềm, chịu trách nhiệm thiết kế, vận hành và đào tạo người dùng. Đội ngũ này quyết định lớn đến sự thành công của dự án.

  5. Làm sao để giảm thiểu rủi ro khi triển khai ERP?
    Cần có kế hoạch chi tiết, sự cam kết từ lãnh đạo, đào tạo đầy đủ nhân viên, lựa chọn phần mềm phù hợp và quản lý dự án chặt chẽ. Đồng thời, cần có sự hỗ trợ liên tục từ nhà cung cấp và đối tác triển khai.

Kết luận

  • Hệ thống thông tin kế toán hiện tại tại Công Ty Cổ Phần Hàng Hải – Dầu Khí Hải Âu còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý hiện đại.
  • Ứng dụng ERP là xu hướng tất yếu giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả quản trị, giảm thiểu sai sót và tăng tính cạnh tranh.
  • Các yếu tố then chốt cho thành công triển khai ERP gồm đội dự án chuyên nghiệp, sự hỗ trợ của lãnh đạo, lựa chọn phần mềm phù hợp và đào tạo người dùng.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán bao gồm đào tạo, cải tiến phần mềm, tái cấu trúc quy trình và truyền thông nội bộ.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các doanh nghiệp vận tải biển và các ngành liên quan trong việc ứng dụng ERP, đồng thời là cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về hệ thống thông tin kế toán hiện đại.

Hành động tiếp theo: Doanh nghiệp nên bắt đầu xây dựng đội dự án ERP và tiến hành đánh giá hệ thống hiện tại để lên kế hoạch triển khai phù hợp, nhằm tận dụng tối đa lợi ích của công nghệ ERP trong quản lý và phát triển bền vững.