Tổng quan nghiên cứu

Hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả hoạt động, độ tin cậy thông tin và tuân thủ pháp luật của các tổ chức, đặc biệt trong khu vực công. Tại Đài Phát thanh và Truyền hình Đồng Nai, một đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Ủy ban Nhân dân tỉnh Đồng Nai, việc hoàn thiện hệ thống KSNB là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và vận hành trong bối cảnh tự chủ tài chính từ năm 2008. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng hệ thống KSNB tại Đài trong năm 2021, đánh giá ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân tồn tại, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao tính hữu hiệu của hệ thống.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu bao gồm: khảo sát, đánh giá thực trạng hệ thống KSNB tại Đài Phát thanh và Truyền hình Đồng Nai; đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào Đài Phát thanh và Truyền hình Đồng Nai trong năm 2021, với trọng tâm là năm bộ phận cấu thành hệ thống KSNB theo hướng dẫn của INTOSAI 2013: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ Đài nâng cao hiệu quả quản lý nguồn lực, giảm thiểu rủi ro, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng chương trình phát thanh, truyền hình và dịch vụ công cung cấp cho nhân dân tỉnh Đồng Nai. Kết quả nghiên cứu cũng có thể làm cơ sở tham khảo cho các đơn vị sự nghiệp công lập khác trong việc hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên nền tảng lý thuyết về hệ thống kiểm soát nội bộ trong khu vực công theo hướng dẫn của Tổ chức Quốc tế các cơ quan kiểm toán tối cao (INTOSAI) năm 2013. Theo đó, hệ thống KSNB được định nghĩa là một quá trình do nhà quản lý và nhân viên điều hành nhằm đối phó với rủi ro và cung cấp sự đảm bảo hợp lý để đạt được các mục tiêu chung của tổ chức. Năm bộ phận cấu thành hệ thống KSNB bao gồm:

  • Môi trường kiểm soát: Bao gồm sự liêm chính, giá trị đạo đức, tư duy quản lý, năng lực nhân viên, cơ cấu tổ chức và chính sách nhân sự.
  • Đánh giá rủi ro: Quá trình nhận diện, phân tích và đối phó với các rủi ro ảnh hưởng đến mục tiêu tổ chức.
  • Hoạt động kiểm soát: Các chính sách và thủ tục nhằm ngăn ngừa, phát hiện và bù đắp sai sót, gian lận.
  • Thông tin và truyền thông: Hệ thống cung cấp và trao đổi thông tin kịp thời, chính xác giữa các cấp trong tổ chức và với bên ngoài.
  • Giám sát: Quá trình đánh giá, theo dõi và điều chỉnh hệ thống kiểm soát nội bộ để duy trì tính hữu hiệu.

Ngoài ra, nghiên cứu tham khảo các mô hình kiểm soát nội bộ của COSO (1992) và các chuẩn mực kiểm toán quốc tế để làm rõ các khái niệm và tiêu chuẩn đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp thu thập dữ liệu thực tế tại Đài Phát thanh và Truyền hình Đồng Nai trong năm 2021. Cỡ mẫu khảo sát gồm toàn bộ cán bộ viên chức tham gia vào hệ thống kiểm soát nội bộ tại Đài, với số lượng viên chức được khảo sát khoảng 50 người, đại diện cho các phòng ban và bộ phận chức năng.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, lựa chọn theo tiêu chí chuyên môn và vai trò trong hệ thống kiểm soát nội bộ nhằm đảm bảo tính đại diện và sâu sát thực trạng. Dữ liệu được thu thập thông qua bảng khảo sát, phỏng vấn sâu và phân tích tài liệu nội bộ.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp tổng hợp, so sánh và phân tích nội dung nhằm đánh giá thực trạng, ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân tồn tại của hệ thống KSNB. Kết quả được trình bày dưới dạng bảng tổng hợp kết quả khảo sát, biểu đồ minh họa mức độ hài lòng và hiệu quả từng bộ phận cấu thành hệ thống. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2021, với các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Môi trường kiểm soát: Kết quả khảo sát cho thấy khoảng 70% cán bộ viên chức đánh giá môi trường kiểm soát tại Đài có sự liêm chính và giá trị đạo đức ở mức trung bình đến cao. Tuy nhiên, chỉ khoảng 55% cho rằng tư duy quản lý và phong cách lãnh đạo thực sự thúc đẩy hệ thống kiểm soát nội bộ. Năng lực nhân viên được đánh giá ở mức 60%, trong khi chính sách nhân sự và cơ cấu tổ chức còn nhiều hạn chế, chỉ đạt khoảng 50%.

  2. Đánh giá rủi ro: Hoạt động nhận diện và đánh giá rủi ro tại Đài còn chưa được thực hiện một cách hệ thống và thường xuyên, với chỉ khoảng 45% cán bộ cho biết có quy trình nhận diện rủi ro rõ ràng. Việc đối phó rủi ro cũng chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến nguy cơ bỏ sót các rủi ro quan trọng.

  3. Hoạt động kiểm soát: Các thủ tục kiểm soát phòng ngừa và phát hiện được áp dụng tương đối đầy đủ, đạt tỷ lệ hài lòng khoảng 65%. Tuy nhiên, kiểm soát bù đắp và kiểm soát vật chất còn yếu, đặc biệt trong công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ, chỉ đạt khoảng 50%.

  4. Thông tin và truyền thông: Hệ thống thông tin nội bộ và truyền thông giữa các phòng ban còn rời rạc, chưa có kênh kết nối hiệu quả, chỉ khoảng 55% cán bộ đánh giá thông tin được truyền đạt kịp thời và chính xác. Việc truyền thông với bên ngoài cũng chưa phát huy hết hiệu quả.

  5. Giám sát: Hoạt động giám sát định kỳ và thường xuyên chưa được tổ chức chặt chẽ, chỉ khoảng 40% cán bộ cho biết có các cuộc giám sát hiệu quả. Kỹ năng thanh tra, giám sát của đội ngũ còn hạn chế, ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của hệ thống.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu quy trình, chính sách cụ thể và sự thiếu đồng bộ trong tổ chức thực hiện. So với các nghiên cứu trong khu vực công khác, mức độ hoàn thiện hệ thống KSNB tại Đài Phát thanh và Truyền hình Đồng Nai tương đối thấp, đặc biệt ở các khâu đánh giá rủi ro và giám sát. Việc thiếu kỹ năng và nhận thức về kiểm soát nội bộ của cán bộ viên chức cũng là yếu tố cản trở hiệu quả vận hành.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hài lòng của cán bộ với từng bộ phận cấu thành hệ thống KSNB, giúp minh họa rõ điểm mạnh và điểm yếu. Bảng tổng hợp kết quả khảo sát chi tiết cũng hỗ trợ phân tích sâu hơn về từng khía cạnh.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng môi trường kiểm soát minh bạch, nâng cao năng lực nhân viên và hoàn thiện quy trình đánh giá rủi ro, đồng thời tăng cường hoạt động giám sát để đảm bảo hệ thống KSNB vận hành hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của Đài.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện môi trường kiểm soát: Ban hành văn bản quy định về quy tắc ứng xử và đạo đức chung cho toàn bộ cán bộ viên chức; tổ chức các cuộc thi, hội thảo nhằm trao đổi, học tập kinh nghiệm về kiểm soát nội bộ; bổ sung chính sách khen thưởng tài chính và hỗ trợ kinh phí đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Ban Giám đốc phối hợp Phòng Tổ chức Hành chính chủ trì.

  2. Xây dựng quy trình đánh giá rủi ro: Thành lập bộ phận chuyên trách nhận diện và quản trị rủi ro; xây dựng và ban hành quy trình quản trị rủi ro chi tiết, áp dụng định kỳ hàng quý. Mục tiêu nâng tỷ lệ nhận diện rủi ro lên trên 80% trong vòng 18 tháng. Chủ thể thực hiện là Ban Giám đốc và Phòng Kế hoạch Tài vụ.

  3. Nâng cao hoạt động kiểm soát: Tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra của Ban Thanh tra nhân dân; hoàn thiện quy trình duyệt phát sóng các tác phẩm, tin bài nhằm giảm thiểu sai sót và gian lận. Thời gian triển khai trong 12 tháng, do Ban Giám đốc và Ban Thanh tra nhân dân phối hợp thực hiện.

  4. Cải thiện thông tin và truyền thông: Xây dựng kênh thông tin nội bộ kết nối lãnh đạo và nhân viên; hoàn thiện nội dung, chất lượng hình ảnh, tin tức trên các trang thông tin điện tử; tăng cường truyền thông hai chiều giữa Đài và người dân. Thời gian thực hiện 9 tháng, do Phòng Thời sự và Phòng Kỹ thuật phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường giám sát hệ thống: Đào tạo kỹ năng thanh tra, giám sát cho đội ngũ cán bộ; tổ chức các cuộc giám sát định kỳ và đột xuất với quy trình chặt chẽ hơn; áp dụng công nghệ hỗ trợ giám sát. Mục tiêu nâng cao hiệu quả giám sát lên trên 75% trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện là Ban Giám đốc và Phòng Tổ chức Hành chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám đốc và lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và vận hành đơn vị.

  2. Phòng Tổ chức Hành chính và Phòng Kế hoạch Tài vụ: Tham khảo các giải pháp xây dựng môi trường kiểm soát, quy trình đánh giá rủi ro và quản lý nhân sự nhằm nâng cao năng lực cán bộ và hiệu quả công tác.

  3. Ban Thanh tra nhân dân và bộ phận kiểm soát nội bộ: Áp dụng các đề xuất về nâng cao hoạt động kiểm soát, giám sát và thanh tra nhằm phát hiện và ngăn ngừa sai phạm, gian lận trong tổ chức.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, kiểm toán, quản trị công: Tài liệu tham khảo hữu ích về lý thuyết và thực tiễn kiểm soát nội bộ trong khu vực công, đặc biệt trong lĩnh vực truyền thông và báo chí công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hệ thống kiểm soát nội bộ là gì và tại sao quan trọng?
    Hệ thống kiểm soát nội bộ là tập hợp các chính sách, thủ tục và hoạt động nhằm đảm bảo tổ chức hoạt động hiệu quả, thông tin chính xác và tuân thủ pháp luật. Nó giúp giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả quản lý, đặc biệt trong khu vực công.

  2. Năm bộ phận cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ theo INTOSAI là gì?
    Bao gồm: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát. Mỗi bộ phận đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng hệ thống kiểm soát toàn diện.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính, thu thập dữ liệu qua khảo sát, phỏng vấn và phân tích tài liệu nội bộ tại Đài Phát thanh và Truyền hình Đồng Nai trong năm 2021.

  4. Những hạn chế chính của hệ thống kiểm soát nội bộ tại Đài là gì?
    Bao gồm: thiếu quy trình đánh giá rủi ro hệ thống, hoạt động giám sát chưa chặt chẽ, thông tin truyền thông nội bộ chưa hiệu quả, năng lực nhân viên và chính sách nhân sự còn hạn chế.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ?
    Các giải pháp gồm hoàn thiện môi trường kiểm soát, xây dựng quy trình đánh giá rủi ro, nâng cao hoạt động kiểm soát, cải thiện thông tin truyền thông và tăng cường giám sát định kỳ.

Kết luận

  • Hệ thống kiểm soát nội bộ tại Đài Phát thanh và Truyền hình Đồng Nai còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong đánh giá rủi ro và giám sát.
  • Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết INTOSAI 2013, khảo sát thực trạng năm 2021 với cỡ mẫu khoảng 50 cán bộ viên chức.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện môi trường kiểm soát, quy trình đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin truyền thông và giám sát.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ Đài nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng hoạt động.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong vòng 9-18 tháng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao tính ứng dụng.

Hãy áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả hệ thống kiểm soát nội bộ, góp phần phát triển bền vững Đài Phát thanh và Truyền hình Đồng Nai.