Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế thế giới có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt là sự phục hồi của hoạt động thương mại và đầu tư toàn cầu, các doanh nghiệp Việt Nam đứng trước cơ hội và thách thức lớn trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh. Theo báo cáo ngành, việc hoàn thiện hệ thống dự toán ngân sách đóng vai trò then chốt trong việc phân bổ nguồn lực hợp lý, thu hút vốn đầu tư và duy trì hoạt động kinh doanh bền vững. Dự toán ngân sách không chỉ là công cụ quản lý tài chính mà còn giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí, tránh lãng phí và định hướng phát triển trong tương lai.

Công ty Cổ phần PhaVi, một doanh nghiệp thương mại trong ngành dược phẩm, đang trong giai đoạn phát triển non trẻ với nhiều hạn chế trong công tác dự toán ngân sách. Thực tế cho thấy, công tác dự toán tại đây còn mang tính thủ công, thiếu hệ thống và chưa phân công rõ ràng trách nhiệm, dẫn đến tình trạng cung ứng hàng hóa không kịp thời, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh số và uy tín trên thị trường. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng dự toán ngân sách tại công ty PhaVi trong năm 2017, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và phát triển bền vững.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các mô hình, quy trình và nội dung lập dự toán ngân sách ngắn hạn tại công ty PhaVi, với trọng tâm là dự toán tiêu thụ, chi phí và dòng tiền. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện hệ thống dự toán ngân sách, góp phần tăng cường khả năng kiểm soát tài chính và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp thương mại trong ngành dược phẩm.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị tài chính, kế toán quản trị liên quan đến dự toán ngân sách. Theo Blocher và cộng sự (2010), dự toán ngân sách là kế hoạch chi tiết về việc huy động và sử dụng các nguồn lực tài chính trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm. Dự toán ngân sách bao gồm nhiều loại dự toán như dự toán tiêu thụ, dự toán chi phí nguyên vật liệu, chi phí nhân công, chi phí sản xuất chung, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, dự toán tiền và báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh.

Ba mô hình lập dự toán ngân sách được áp dụng phổ biến gồm: mô hình ấn định thông tin từ trên xuống, mô hình thông tin từ dưới lên và mô hình thông tin phản hồi. Mỗi mô hình có ưu nhược điểm riêng, phù hợp với đặc điểm tổ chức và quy mô doanh nghiệp. Mô hình thông tin phản hồi được đánh giá cao về tính chính xác và khả thi do kết hợp sự tham gia của các cấp quản lý trong quá trình lập dự toán.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: dự toán ngân sách ngắn hạn và dài hạn, dự toán cố định và linh hoạt, quy trình lập dự toán gồm các giai đoạn chuẩn bị, soạn thảo và theo dõi, cũng như các loại dự toán chức năng và thời gian. Ngoài ra, luận văn còn phân tích mối quan hệ giữa chiến lược dài hạn và dự toán ngân sách, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gắn kết dự toán với mục tiêu chiến lược của doanh nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với thu thập và phân tích số liệu thực tế tại công ty Cổ phần PhaVi trong năm 2017. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các bộ phận liên quan đến công tác lập dự toán ngân sách như phòng kế toán, phòng kinh doanh và ban giám đốc. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, tập trung vào các cá nhân có vai trò trực tiếp trong quy trình dự toán.

Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline gồm ba giai đoạn chính: thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp, phân tích thực trạng dự toán ngân sách tại công ty, và đề xuất giải pháp hoàn thiện. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp tổng hợp, so sánh số liệu dự toán với kết quả thực tế, đánh giá các điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân tồn tại. Kết quả nghiên cứu được trình bày qua các bảng số liệu và sơ đồ minh họa nhằm tăng tính trực quan và thuyết phục.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng dự toán tiêu thụ: Dự toán tiêu thụ tại công ty PhaVi chưa chính xác, dẫn đến tình trạng thiếu hàng cung ứng trên thị trường. Số liệu cho thấy tỷ lệ sai lệch giữa dự toán và thực tế tiêu thụ có thể lên đến khoảng 15-20%, ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu và uy tín công ty.

  2. Quy trình lập dự toán còn thủ công: Quy trình dự toán chủ yếu dựa trên phương pháp thủ công, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban. Việc phân công trách nhiệm chưa rõ ràng khiến cho việc theo dõi và điều chỉnh dự toán gặp nhiều khó khăn, làm giảm hiệu quả kiểm soát chi phí.

  3. Mô hình dự toán áp dụng chưa phù hợp: Công ty hiện đang áp dụng mô hình ấn định thông tin từ trên xuống, gây hạn chế trong việc phát huy sáng kiến và sự tham gia của các bộ phận cấp dưới. Điều này dẫn đến các chỉ tiêu dự toán mang tính áp đặt, thiếu thực tế và khó khả thi.

  4. Ảnh hưởng của đặc điểm ngành thương mại: Do đặc thù ngành dược phẩm với chu kỳ lưu chuyển hàng hóa nhanh và yêu cầu cung ứng kịp thời, việc lập dự toán ngân sách cần linh hoạt và chính xác hơn. Tuy nhiên, dự toán chi phí và dòng tiền tại công ty chưa phản ánh đầy đủ các yếu tố này, gây áp lực lên hoạt động kinh doanh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc thiếu sự liên kết giữa chiến lược dài hạn và dự toán ngân sách ngắn hạn, cũng như hạn chế trong mô hình quản lý dự toán. So với các nghiên cứu trong ngành sản xuất, doanh nghiệp thương mại như PhaVi cần áp dụng mô hình dự toán linh hoạt, có sự tham gia của nhiều cấp quản lý để tăng tính khả thi và hiệu quả.

Kết quả nghiên cứu phù hợp với báo cáo của ngành và các nghiên cứu quốc tế cho thấy mô hình thông tin phản hồi và dự toán linh hoạt giúp nâng cao độ chính xác và khả năng kiểm soát chi phí. Việc thiếu sự phân công rõ ràng và quy trình thủ công cũng là điểm chung của nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ trong lĩnh vực thương mại, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ sai lệch dự toán tiêu thụ giữa các quý trong năm 2017, bảng phân tích chi phí thực tế so với dự toán và sơ đồ quy trình dự toán hiện tại để minh họa các điểm nghẽn trong quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình lập dự toán: Xây dựng quy trình dự toán chuẩn hóa, áp dụng công nghệ thông tin để tự động hóa các bước thu thập và tổng hợp số liệu. Mục tiêu giảm thời gian lập dự toán xuống còn 30% so với hiện tại, thực hiện trong vòng 6 tháng, do phòng kế toán chủ trì.

  2. Áp dụng mô hình dự toán thông tin phản hồi: Khuyến khích sự tham gia của các cấp quản lý trung gian và cơ sở trong việc đề xuất chỉ tiêu dự toán, tăng tính khả thi và sự đồng thuận. Mục tiêu nâng tỷ lệ dự toán phù hợp với thực tế lên trên 90% trong năm kế tiếp.

  3. Phân công rõ ràng vai trò và trách nhiệm: Thiết lập cơ cấu tổ chức dự toán ngân sách với phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ phận và cá nhân, đồng thời đào tạo nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của dự toán. Thời gian thực hiện trong 3 tháng, do ban giám đốc phối hợp phòng nhân sự.

  4. Hoàn thiện hệ thống báo cáo dự toán: Xây dựng hệ thống báo cáo dự toán chi tiết, bao gồm dự toán tiêu thụ, chi phí, dòng tiền và kết quả kinh doanh, giúp theo dõi và đánh giá hiệu quả thực hiện dự toán hàng quý. Mục tiêu tăng cường khả năng kiểm soát tài chính và ra quyết định kịp thời.

  5. Tối ưu phân bổ nguồn lực: Sử dụng dự toán ngân sách làm công cụ phân bổ nguồn lực hợp lý, ưu tiên các hoạt động có hiệu quả cao, giảm thiểu chi phí tồn kho và chi phí không cần thiết. Thực hiện đánh giá và điều chỉnh định kỳ theo quý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp thương mại: Giúp hiểu rõ tầm quan trọng của dự toán ngân sách trong quản lý tài chính và hoạch định chiến lược, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động và khả năng cạnh tranh.

  2. Phòng kế toán và tài chính: Cung cấp kiến thức về quy trình, mô hình và kỹ thuật lập dự toán ngân sách, hỗ trợ cải tiến công tác dự toán và kiểm soát chi phí.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng dự toán ngân sách trong doanh nghiệp thương mại, đặc biệt trong ngành dược phẩm.

  4. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong lĩnh vực thương mại: Hướng dẫn xây dựng và hoàn thiện hệ thống dự toán ngân sách phù hợp với đặc điểm hoạt động, giúp nâng cao năng lực quản lý tài chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dự toán ngân sách là gì và tại sao quan trọng?
    Dự toán ngân sách là kế hoạch chi tiết về việc huy động và sử dụng nguồn lực tài chính trong một khoảng thời gian nhất định. Nó giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí, phân bổ nguồn lực hợp lý và đạt được mục tiêu kinh doanh.

  2. Các mô hình lập dự toán ngân sách phổ biến là gì?
    Ba mô hình chính gồm: mô hình ấn định thông tin từ trên xuống, mô hình thông tin từ dưới lên và mô hình thông tin phản hồi. Mỗi mô hình phù hợp với đặc điểm tổ chức và quy mô doanh nghiệp khác nhau.

  3. Làm thế nào để nâng cao tính chính xác của dự toán tiêu thụ?
    Cần dựa trên phân tích số liệu lịch sử, xu hướng thị trường, chính sách giá và chiến lược tiếp thị, đồng thời tăng cường sự tham gia của các bộ phận liên quan để dự báo sát thực tế.

  4. Quy trình lập dự toán ngân sách gồm những giai đoạn nào?
    Quy trình gồm ba giai đoạn chính: chuẩn bị (xác định mục tiêu, xây dựng mô hình dự toán), soạn thảo (thu thập và phân tích dữ liệu, lập báo cáo dự toán), và theo dõi (đánh giá, điều chỉnh dự toán theo thực tế).

  5. Làm sao để áp dụng dự toán ngân sách hiệu quả trong doanh nghiệp thương mại?
    Áp dụng mô hình dự toán linh hoạt, phân công rõ ràng trách nhiệm, sử dụng công nghệ hỗ trợ và liên kết chặt chẽ dự toán với chiến lược kinh doanh để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

Kết luận

  • Dự toán ngân sách là công cụ quản lý tài chính thiết yếu giúp doanh nghiệp thương mại như công ty PhaVi kiểm soát chi phí và hoạch định hoạt động hiệu quả.
  • Thực trạng dự toán tại công ty còn nhiều hạn chế về mô hình, quy trình và sự phối hợp giữa các bộ phận, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh.
  • Việc áp dụng mô hình dự toán thông tin phản hồi và hoàn thiện quy trình lập dự toán sẽ nâng cao tính chính xác và khả năng kiểm soát tài chính.
  • Phân công rõ ràng vai trò, trách nhiệm và xây dựng hệ thống báo cáo dự toán chi tiết là các giải pháp then chốt để hoàn thiện công tác dự toán.
  • Đề xuất nghiên cứu tiếp theo là triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất và đánh giá hiệu quả trong các kỳ dự toán tiếp theo nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của công ty.

Quý độc giả và doanh nghiệp quan tâm có thể áp dụng các kiến thức và giải pháp trong luận văn để nâng cao hiệu quả quản lý dự toán ngân sách, góp phần phát triển kinh doanh ổn định và bền vững.