Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) là các chính sách xã hội quan trọng, góp phần bảo đảm an sinh xã hội, ổn định chính trị và kinh tế vĩ mô. Tại huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định, hoạt động thu - chi tài chính của BHXH ngày càng mở rộng và đa dạng, đòi hỏi công tác kế toán phải được tổ chức khoa học, chính xác và kịp thời. Năm 2018, tổng thu BHXH, BHYT, BHTN tại huyện đạt khoảng 241 tỷ đồng, trong khi chi khoảng 178 tỷ đồng, phản ánh quy mô tài chính lớn và phức tạp. Tuy đã có nhiều cố gắng trong quản lý tài chính, song công tác kế toán tại BHXH huyện Phù Cát vẫn còn tồn tại sai sót, hạn chế trong theo dõi, phản ánh nghiệp vụ kinh tế phát sinh và tổ chức các phần hành kế toán chưa khoa học.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác kế toán tại BHXH huyện Phù Cát trong giai đoạn 2018-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao chất lượng thông tin kế toán, hỗ trợ lãnh đạo ra quyết định quản lý hiệu quả và đảm bảo công khai tài chính minh bạch. Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại BHXH huyện Phù Cát, với dữ liệu thu thập từ năm 2018 đến 2019, mang ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập nói chung và ngành BHXH nói riêng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm:

  • Khái niệm và đặc điểm đơn vị sự nghiệp công lập: Đơn vị có tư cách pháp nhân, hoạt động không vì lợi nhuận, chịu sự quản lý nhà nước và có cơ chế tài chính đặc thù.
  • Cơ chế quản lý tài chính và yêu cầu công tác kế toán: Bao gồm lập dự toán ngân sách, tổ chức chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách theo quy định của Luật Ngân sách Nhà nước và Luật Kế toán.
  • Nguyên tắc tổ chức kế toán: Phù hợp, thống nhất, tiết kiệm hiệu quả và nguyên tắc bất kiêm nhiệm nhằm đảm bảo tính chính xác, minh bạch và hiệu quả trong công tác kế toán.
  • Hệ thống tài khoản kế toán và chứng từ kế toán: Áp dụng theo Thông tư số 102/2018/TT-BTC và Thông tư số 107/2017/TT-BTC, đảm bảo phản ánh đầy đủ các nghiệp vụ kinh tế phát sinh.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán: Sử dụng phần mềm kế toán chuyên dụng, mã hóa đối tượng quản lý, bảo mật thông tin và chữ ký số trong giao dịch điện tử.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận thực tế kết hợp mô tả, phân tích và lập luận logic. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu sơ cấp từ BHXH huyện Phù Cát qua quan sát trực tiếp, phỏng vấn cán bộ kế toán và phân tích hồ sơ, chứng từ kế toán năm 2018-2019; dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, báo cáo ngành và tài liệu liên quan.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn toàn bộ hồ sơ, chứng từ kế toán và báo cáo tài chính của BHXH huyện Phù Cát trong giai đoạn nghiên cứu để đảm bảo tính đại diện và toàn diện.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định tính và định lượng, so sánh thực trạng với các quy định pháp luật và chuẩn mực kế toán hiện hành; áp dụng phương pháp so sánh, đối chiếu để phát hiện tồn tại, hạn chế.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung trong năm 2019, phân tích dữ liệu năm 2018 và 2019, hoàn thiện đề xuất giải pháp trong quý cuối năm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức bộ máy kế toán: BHXH huyện Phù Cát có đội ngũ 16 cán bộ, tổ chức theo mô hình tập trung với ba tổ nghiệp vụ chính. Tuy nhiên, phân công công việc chưa tối ưu, dẫn đến một số nhiệm vụ kế toán bị chồng chéo, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác.

  2. Chứng từ và sổ sách kế toán: Việc lập và kiểm tra chứng từ kế toán cơ bản tuân thủ quy định, nhưng còn tồn tại sai sót nhỏ về tính hợp pháp và đầy đủ thông tin. Hệ thống sổ kế toán áp dụng hình thức Nhật ký - Sổ cái trên phần mềm kế toán chuyên dụng, tuy nhiên việc nhập liệu và đối chiếu số liệu chưa đồng bộ hoàn toàn, gây khó khăn trong tổng hợp báo cáo.

  3. Báo cáo tài chính và quyết toán: BHXH huyện Phù Cát lập báo cáo tài chính theo quý và năm đúng thời hạn, nhưng số liệu báo cáo có sự chênh lệch khoảng 2-3% so với số liệu thực tế do sai sót trong ghi chép và xử lý nghiệp vụ kế toán. Việc công khai báo cáo tài chính còn hạn chế về mặt truyền thông và tiếp cận thông tin cho các bên liên quan.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin: Đơn vị đã sử dụng phần mềm kế toán do Trung tâm Công nghệ thông tin BHXH Việt Nam cung cấp, hỗ trợ xử lý nghiệp vụ và báo cáo. Tuy nhiên, việc đào tạo nhân viên sử dụng phần mềm chưa đồng đều, dẫn đến hiệu quả khai thác chưa cao, ảnh hưởng đến tốc độ xử lý và độ chính xác của dữ liệu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc tổ chức bộ máy kế toán chưa phù hợp với quy mô và đặc thù hoạt động ngày càng phức tạp của BHXH huyện Phù Cát. So với các nghiên cứu tại BHXH thành phố Quy Nhơn và các đơn vị sự nghiệp công lập khác, mức độ ứng dụng CNTT và quy trình kiểm tra kế toán tại Phù Cát còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán. Việc chưa đồng bộ trong nhập liệu và kiểm tra chứng từ dẫn đến sai lệch số liệu báo cáo, làm giảm độ tin cậy của thông tin tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ sai sót chứng từ kế toán qua các năm và bảng tổng hợp số liệu thu - chi BHXH, BHYT, BHTN để minh họa mức độ chênh lệch và tiến độ xử lý. Việc hoàn thiện công tác kế toán không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý tài chính mà còn góp phần tăng cường minh bạch, công khai tài chính, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước và sự tin tưởng của người tham gia bảo hiểm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức lại bộ máy kế toán: Phân công nhiệm vụ rõ ràng, tăng cường đào tạo chuyên môn cho cán bộ kế toán nhằm nâng cao năng lực nghiệp vụ, đảm bảo tính chuyên nghiệp và hiệu quả trong công tác kế toán. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc BHXH huyện phối hợp phòng nhân sự.

  2. Hoàn thiện quy trình chứng từ và sổ sách kế toán: Xây dựng quy trình kiểm tra, đối chiếu chứng từ chặt chẽ, áp dụng hệ thống kiểm soát nội bộ nhằm giảm thiểu sai sót và tăng tính chính xác của số liệu. Thời gian thực hiện: 3 tháng; Chủ thể: Tổ kế toán - Chi trả và Giám định BHYT.

  3. Nâng cao ứng dụng công nghệ thông tin: Tổ chức đào tạo nâng cao kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán cho toàn bộ nhân viên, đồng thời phối hợp với Trung tâm Công nghệ thông tin BHXH Việt Nam để cập nhật, nâng cấp phần mềm phù hợp với yêu cầu thực tế. Thời gian thực hiện: 4 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc BHXH huyện và Trung tâm CNTT BHXH Việt Nam.

  4. Tăng cường công khai báo cáo tài chính: Xây dựng kế hoạch truyền thông, công khai báo cáo tài chính định kỳ trên các kênh phù hợp để nâng cao tính minh bạch và sự giám sát của các bên liên quan. Thời gian thực hiện: 2 tháng; Chủ thể: Phòng truyền thông và Ban Giám đốc BHXH huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH các cấp: Nâng cao hiểu biết về tổ chức công tác kế toán, từ đó cải thiện quản lý tài chính và ra quyết định chính xác.

  2. Nhân viên kế toán đơn vị sự nghiệp công lập: Áp dụng các giải pháp hoàn thiện quy trình kế toán, nâng cao kỹ năng nghiệp vụ và ứng dụng CNTT.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Tài chính công: Tham khảo mô hình tổ chức, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn trong lĩnh vực kế toán đơn vị sự nghiệp công lập.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và bảo hiểm xã hội: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác kế toán tại các đơn vị BHXH địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác kế toán tại BHXH huyện Phù Cát có những đặc điểm gì nổi bật?
    Công tác kế toán tại BHXH huyện Phù Cát được tổ chức theo mô hình tập trung với ba tổ nghiệp vụ chính, áp dụng chế độ kế toán hành chính sự nghiệp và kế toán BHXH theo Thông tư 102/2018/TT-BTC. Đơn vị sử dụng phần mềm kế toán chuyên dụng, đảm bảo ghi chép, phản ánh đầy đủ các nghiệp vụ thu - chi BHXH, BHYT, BHTN.

  2. Những khó khăn chính trong công tác kế toán tại BHXH huyện Phù Cát là gì?
    Khó khăn gồm phân công công việc chưa tối ưu, sai sót trong chứng từ kế toán, nhập liệu chưa đồng bộ trên phần mềm, và hạn chế trong công khai báo cáo tài chính. Điều này ảnh hưởng đến độ chính xác và kịp thời của thông tin kế toán.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu thực tế kết hợp phân tích định tính và định lượng, thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp, áp dụng so sánh, đối chiếu để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác kế toán?
    Các giải pháp gồm tổ chức lại bộ máy kế toán, hoàn thiện quy trình chứng từ và sổ sách, nâng cao ứng dụng công nghệ thông tin, và tăng cường công khai báo cáo tài chính nhằm nâng cao tính chính xác, minh bạch và hiệu quả quản lý.

  5. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu này đối với các đơn vị sự nghiệp công lập?
    Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện công tác kế toán, giúp các đơn vị sự nghiệp công lập nâng cao chất lượng thông tin tài chính, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước và tăng cường minh bạch tài chính.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp luật về công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong ngành BHXH.
  • Đánh giá thực trạng công tác kế toán tại BHXH huyện Phù Cát cho thấy nhiều ưu điểm nhưng còn tồn tại sai sót, hạn chế trong tổ chức bộ máy, chứng từ và ứng dụng CNTT.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện tổ chức bộ máy, quy trình kế toán, nâng cao ứng dụng công nghệ và công khai tài chính.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại BHXH huyện Phù Cát và các đơn vị sự nghiệp công lập tương tự.
  • Các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả sau 6-12 tháng và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để hoàn thiện hơn công tác kế toán ngành BHXH.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý và đơn vị BHXH địa phương cần phối hợp triển khai ngay các giải pháp hoàn thiện công tác kế toán nhằm nâng cao chất lượng quản lý tài chính, đảm bảo quyền lợi người tham gia bảo hiểm và minh bạch tài chính công.