Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách xã là cấp ngân sách cơ sở trong hệ thống ngân sách nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới và thực hiện các chính sách an sinh xã hội tại địa phương. Theo báo cáo của ngành, ngân sách xã vừa là một cấp ngân sách, vừa là đơn vị sử dụng ngân sách, với nguồn thu chủ yếu khai thác trực tiếp trên địa bàn và nhiệm vụ chi phục vụ cộng đồng dân cư. Trên địa bàn huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định, ngân sách xã được xem là nguồn lực thiết yếu để chính quyền cấp xã chủ động khai thác thế mạnh về đất đai, phát triển kinh tế, giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã, thị trấn trên địa bàn huyện Vĩnh Thạnh giai đoạn 2017-2019 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu chi ngân sách xã, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác kế toán ngân sách xã, thị trấn trên địa bàn huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo tài chính, chứng từ kế toán và các văn bản pháp luật liên quan.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải tiến công tác kế toán ngân sách xã, giúp chính quyền cấp xã hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đồng thời tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý tài chính công. Qua đó, góp phần nâng cao niềm tin của nhân dân và thúc đẩy phát triển bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán ngân sách nhà nước, trong đó có:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: Định nghĩa ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước theo Luật Ngân sách Nhà nước số 83/2015/QH13.
  • Lý thuyết kế toán ngân sách xã: Kế toán ngân sách xã là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, giám sát và cung cấp thông tin về toàn bộ hoạt động kinh tế - tài chính của xã, bao gồm thu, chi ngân sách và các hoạt động tài chính khác theo Nghị định 174/2016/NĐ-CP và Thông tư 70/2019/TT-BTC.
  • Nguyên tắc kế toán ngân sách xã: Bao gồm nguyên tắc thống nhất, nguyên tắc phù hợp, nguyên tắc tuân thủ và nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả nhằm đảm bảo tính chính xác, minh bạch và hiệu quả trong công tác kế toán.
  • Mô hình kế toán kép: Áp dụng phương pháp kế toán kép để hạch toán các nghiệp vụ kinh tế tài chính nhằm bảo đảm sự cân đối giữa thu và chi, giữa kinh phí được cấp và tình hình sử dụng kinh phí.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách xã, kế toán ngân sách xã, dự toán ngân sách, chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách xã.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu lý luận kết hợp thực tiễn nhằm phân tích, đánh giá thực trạng công tác kế toán ngân sách xã trên địa bàn huyện Vĩnh Thạnh. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Thông tin thứ cấp từ các văn bản pháp luật như Luật Ngân sách Nhà nước, Nghị định 174/2016/NĐ-CP, Thông tư 70/2019/TT-BTC.
  • Tài liệu, chứng từ, sổ sách kế toán và báo cáo tài chính của các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Vĩnh Thạnh giai đoạn 2017-2019.
  • Báo cáo quyết toán ngân sách xã do Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện cung cấp.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích định lượng số liệu thu chi ngân sách, đánh giá các chỉ tiêu tài chính, so sánh tỷ lệ phần trăm các khoản thu chi qua các năm, đồng thời phân tích định tính các quy trình, thủ tục kế toán và tổ chức bộ máy kế toán. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Vĩnh Thạnh trong giai đoạn nghiên cứu.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến năm 2019, tập trung vào thu thập và phân tích dữ liệu kế toán ngân sách xã, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác kế toán.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu ngân sách xã chủ yếu phụ thuộc vào ngân sách cấp trên
    Tổng thu ngân sách xã huyện Vĩnh Thạnh năm 2017 là khoảng 53.388 triệu đồng, tăng lên 59.772 triệu đồng năm 2018 nhưng giảm còn khoảng 54.000 triệu đồng năm 2019. Trong cơ cấu thu, thu bổ sung từ ngân sách cấp trên chiếm tỷ lệ rất cao, từ 84% đến 90%, trong khi thu hưởng 100% chỉ chiếm từ 2% đến 5%, thu phân chia chiếm từ 5% đến 14%. Điều này cho thấy ngân sách xã còn phụ thuộc lớn vào nguồn hỗ trợ từ cấp trên.

  2. Chi ngân sách xã chủ yếu là chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển còn hạn chế
    Tổng chi ngân sách xã tăng từ 56.246 triệu đồng năm 2017 lên khoảng 59.000 triệu đồng năm 2019. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng trên 99% tổng chi ngân sách, trong khi chi đầu tư phát triển chỉ chiếm khoảng 0,5% đến 1%. Chi thường xuyên tập trung vào các hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước, Đảng, đoàn thể, các hoạt động kinh tế và đảm bảo xã hội.

  3. Công tác lập dự toán ngân sách xã còn nhiều hạn chế
    Việc lập dự toán ngân sách xã trên địa bàn huyện Vĩnh Thạnh được thực hiện theo quy trình quy định, tuy nhiên còn thiếu sự bám sát thực tế nguồn thu và nhiệm vụ chi, dẫn đến dự toán chưa phản ánh chính xác nhu cầu thực tế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.

  4. Công tác kế toán thu chi ngân sách xã chưa chặt chẽ, dễ phát sinh sai sót
    Việc xử lý chứng từ kế toán, định khoản và ghi sổ kế toán còn tồn tại một số bất cập, ảnh hưởng đến tính chính xác và kịp thời của thông tin kế toán. Hệ thống tài khoản và sổ sách kế toán được áp dụng theo Thông tư 70/2019/TT-BTC nhưng chưa được sử dụng đồng bộ và hiệu quả ở một số xã.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do nguồn thu ngân sách xã còn hạn chế, phụ thuộc nhiều vào ngân sách cấp trên, trong khi năng lực tổ chức và thực hiện công tác kế toán tại cấp xã còn yếu, thiếu nhân lực có trình độ chuyên môn cao. So sánh với một số nghiên cứu tại các địa phương khác cho thấy tình trạng này là phổ biến ở các huyện miền núi, vùng sâu vùng xa.

Việc chi ngân sách chủ yếu cho chi thường xuyên phản ánh thực trạng khó khăn trong việc huy động nguồn lực để đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và các dự án kinh tế xã hội. Điều này ảnh hưởng đến khả năng phát triển bền vững của địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện cơ cấu nguồn thu ngân sách xã qua các năm và biểu đồ tròn phân bổ chi ngân sách theo các lĩnh vực, giúp minh họa rõ nét tỷ trọng các khoản thu chi và xu hướng biến động.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập dự toán ngân sách xã
    Động viên các xã xây dựng dự toán sát với thực tế nguồn thu và nhiệm vụ chi, sử dụng các công cụ phân tích dự báo tài chính để nâng cao tính chính xác. Thời gian thực hiện: hàng năm trước kỳ họp HĐND xã. Chủ thể thực hiện: UBND xã phối hợp Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện.

  2. Nâng cao năng lực công tác kế toán ngân sách xã
    Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ kế toán cho cán bộ kế toán xã, áp dụng đồng bộ hệ thống tài khoản và sổ sách kế toán theo quy định. Thời gian: liên tục trong giai đoạn 2024-2026. Chủ thể: UBND huyện, Sở Tài chính.

  3. Tăng cường kiểm tra, giám sát công tác kế toán thu chi ngân sách xã
    Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ và đột xuất, sử dụng công nghệ thông tin để giám sát số liệu kế toán, đảm bảo tính chính xác và kịp thời. Thời gian: hàng quý, hàng năm. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện, UBND xã.

  4. Đa dạng hóa nguồn thu ngân sách xã
    Khuyến khích phát triển kinh tế địa phương, khai thác hiệu quả các nguồn thu từ đất đai, dịch vụ, huy động đóng góp hợp pháp của nhân dân nhằm giảm bớt sự phụ thuộc vào ngân sách cấp trên. Thời gian: kế hoạch trung hạn 2024-2028. Chủ thể: UBND xã, các tổ chức kinh tế địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ kế toán ngân sách xã, thị trấn
    Giúp nâng cao kiến thức chuyên môn, áp dụng các quy trình, phương pháp kế toán đúng quy định, cải thiện hiệu quả công tác kế toán thu chi ngân sách.

  2. Lãnh đạo UBND xã, thị trấn
    Tham khảo để hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của công tác kế toán ngân sách trong quản lý tài chính địa phương, từ đó chỉ đạo, điều hành hiệu quả hơn.

  3. Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện và các cơ quan quản lý tài chính cấp trên
    Sử dụng làm tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát công tác kế toán ngân sách xã trên địa bàn huyện.

  4. Sinh viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành tài chính công, kế toán nhà nước
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác kế toán ngân sách xã, phục vụ nghiên cứu, học tập và phát triển chuyên môn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ngân sách xã là gì và vai trò của nó trong hệ thống ngân sách nhà nước?
    Ngân sách xã là cấp ngân sách nhỏ nhất trong hệ thống ngân sách nhà nước, vừa là cấp ngân sách vừa là đơn vị sử dụng ngân sách. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội, an ninh trật tự tại địa phương, cung cấp nguồn lực cho các hoạt động của chính quyền cấp xã.

  2. Công tác kế toán ngân sách xã bao gồm những nhiệm vụ chính nào?
    Công tác kế toán ngân sách xã bao gồm thu thập, xử lý, kiểm tra, giám sát các khoản thu, chi ngân sách; phân tích tình hình thực hiện dự toán; lập báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách; tham mưu cho chính quyền địa phương trong quản lý tài chính.

  3. Phương pháp kế toán nào được áp dụng trong kế toán ngân sách xã?
    Phương pháp kế toán kép được áp dụng, sử dụng các tài khoản kế toán để hạch toán các nghiệp vụ kinh tế tài chính nhằm đảm bảo cân đối giữa thu và chi, giữa kinh phí được cấp và tình hình sử dụng kinh phí.

  4. Tại sao ngân sách xã huyện Vĩnh Thạnh phụ thuộc nhiều vào ngân sách cấp trên?
    Do đặc điểm kinh tế - xã hội của huyện miền núi còn nhiều khó khăn, nguồn thu tại chỗ hạn chế, các xã chủ yếu nhận được nguồn bổ sung từ ngân sách cấp trên để đảm bảo chi thường xuyên và đầu tư phát triển.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả công tác kế toán ngân sách xã?
    Giải pháp bao gồm tăng cường đào tạo cán bộ kế toán, nâng cao năng lực lập dự toán, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý kế toán, kiểm tra giám sát chặt chẽ và đa dạng hóa nguồn thu ngân sách xã.

Kết luận

  • Ngân sách xã là cấp ngân sách cơ sở quan trọng, đóng vai trò thiết yếu trong phát triển kinh tế - xã hội và an ninh trật tự địa phương.
  • Thực trạng công tác kế toán ngân sách xã huyện Vĩnh Thạnh còn nhiều hạn chế, đặc biệt là sự phụ thuộc lớn vào ngân sách cấp trên và chi thường xuyên chiếm tỷ trọng cao.
  • Công tác lập dự toán, xử lý chứng từ, ghi sổ kế toán và báo cáo tài chính chưa đồng bộ và hiệu quả, ảnh hưởng đến quản lý tài chính địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực kế toán, tăng cường kiểm tra giám sát và đa dạng hóa nguồn thu nhằm hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các bước cải tiến công tác kế toán ngân sách xã trong giai đoạn tiếp theo để góp phần phát triển bền vững huyện Vĩnh Thạnh.

Luận văn kêu gọi các cơ quan quản lý, cán bộ kế toán và các nhà nghiên cứu quan tâm, áp dụng các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách xã, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.