Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò thiết yếu trong việc điều chỉnh nền kinh tế xã hội, định hướng phát triển sản xuất, điều tiết thị trường và ổn định đời sống xã hội. Trong đó, ngân sách xã, phường là bộ phận quan trọng của hệ thống NSNN, trực tiếp phục vụ các chức năng quản lý và phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Phường Quán Toan, Quận Hồng Bàng, Thành phố Hải Phòng, với diện tích 2,44 km² và dân số trên 11.000 người năm 2015, là đầu mối giao thông chiến lược, có nhiều khu công nghiệp và cơ sở kinh doanh đóng góp lớn vào ngân sách thành phố. Tuy nhiên, công tác quản lý ngân sách tại phường còn nhiều bất cập, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng công tác quản lý ngân sách phường Quán Toan giai đoạn 2011-2015, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách trong giai đoạn 2016-2020. Nghiên cứu tập trung vào nguồn thu, chi ngân sách, công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách, cũng như công tác kiểm tra, giám sát ngân sách tại phường. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trên địa bàn phường Quán Toan, sử dụng số liệu thu chi ngân sách giai đoạn 2011-2015 và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp cơ sở, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương, tăng cường tính minh bạch và kỷ luật tài chính, đồng thời giảm thiểu thất thoát, lãng phí nguồn lực công. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp chính quyền trong việc hoàn thiện chính sách và tổ chức quản lý ngân sách xã, phường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách Nhà nước và quản lý tài chính công cấp cơ sở, trong đó:

  • Lý thuyết ngân sách xã, phường: Xác định ngân sách xã, phường là bộ phận của NSNN, bao gồm các khoản thu, chi do chính quyền cấp xã, phường quản lý nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phương.

  • Mô hình quản lý ngân sách công: Tập trung vào các quy trình lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, giám sát ngân sách nhằm đảm bảo tính hiệu quả, minh bạch và kỷ luật tài chính.

  • Khái niệm quản lý thu, chi ngân sách: Thu ngân sách bao gồm các khoản thu 100%, thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm và thu bổ sung từ ngân sách cấp trên; chi ngân sách gồm chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên.

Các khái niệm chính bao gồm: dự toán ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, kiểm tra giám sát ngân sách, nguyên tắc quản lý ngân sách xã, phường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích số liệu thứ cấp từ các báo cáo thu, chi ngân sách phường Quán Toan giai đoạn 2011-2015. Cỡ mẫu là toàn bộ số liệu thu chi ngân sách của phường trong 5 năm, được thu thập từ UBND phường, Phòng Tài chính quận Hồng Bàng và Kho bạc Nhà nước.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích thống kê mô tả để đánh giá xu hướng thu, chi ngân sách qua các năm.

  • So sánh tỷ lệ tăng giảm các khoản thu, chi theo từng năm để xác định biến động và nguyên nhân.

  • Đánh giá thực trạng công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách dựa trên các tiêu chuẩn, quy định pháp luật hiện hành.

Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu từ năm 2016, phân tích thực trạng giai đoạn 2011-2015, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2016-2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổng thu ngân sách phường Quán Toan giai đoạn 2011-2015 có xu hướng biến động:

    • Năm 2012, tổng thu tăng 2,86% so với năm 2011, đạt 7.900 triệu đồng.
    • Năm 2013 tăng 5,20% lên 8.280 triệu đồng.
    • Năm 2015 giảm 21,94% so với năm 2014, còn khoảng 6.900 triệu đồng, chủ yếu do giảm thu bổ sung từ ngân sách cấp trên.

  2. Cơ cấu nguồn thu đa dạng nhưng phụ thuộc lớn vào ngân sách cấp trên:

    • Khoản thu 100% tăng từ 313 triệu đồng năm 2011 lên 730 triệu đồng năm 2015, tăng 133%.
    • Thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm biến động không ổn định, chủ yếu từ thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, giảm 43,07% năm 2014 so với năm trước.
    • Thu bổ sung từ ngân sách cấp trên chiếm tỷ trọng lớn, năm 2014 đạt 7.830 triệu đồng, giảm mạnh năm 2015.

  3. Chi ngân sách phường tăng liên tục trong 4 năm đầu, sau đó giảm năm cuối:

    • Tổng chi năm 2012 tăng 2,84% so với năm 2011, đạt 7.851 triệu đồng.
    • Chi đầu tư phát triển tăng mạnh năm 2013, tăng 1.551 triệu đồng so với năm 2012.
    • Năm 2014, chi thường xuyên tăng 146,31%, đạt 5.090 triệu đồng.
    • Năm 2015, tổng chi giảm do chi thường xuyên giảm 2.470 triệu đồng.

  4. Công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách còn tồn tại hạn chế:

    • Dự toán thu ngân sách năm 2015 giảm so với các năm trước, phản ánh sự điều chỉnh phù hợp với thực tế.
    • Việc chấp hành dự toán thu ngân sách có lúc chưa đạt hiệu quả, một số khoản thu chưa được khai thác triệt để.
    • Quyết toán thu ngân sách năm 2014 chỉ đạt 55,25% so với dự toán, cho thấy sự chênh lệch lớn giữa kế hoạch và thực tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân biến động thu ngân sách chủ yếu do sự phụ thuộc lớn vào nguồn bổ sung từ ngân sách cấp trên, trong khi nguồn thu nội địa chưa được khai thác hiệu quả. Việc giảm thuế sử dụng đất phi nông nghiệp năm 2014 phản ánh tình trạng nợ đọng thuế và khó khăn trong quản lý thuế tại địa phương. Chi ngân sách tăng chủ yếu do nhu cầu chi thường xuyên và đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế xã hội của phường.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành quản lý ngân sách cấp xã, phường cho thấy tình trạng phụ thuộc ngân sách cấp trên là phổ biến, đòi hỏi các địa phương cần nâng cao năng lực tự chủ tài chính. Việc lập dự toán và quyết toán ngân sách còn nhiều hạn chế ảnh hưởng đến tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện xu hướng thu, chi ngân sách qua các năm, bảng so sánh dự toán và quyết toán thu ngân sách, giúp minh họa rõ ràng các biến động và hiệu quả quản lý ngân sách phường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường khai thác nguồn thu nội địa:

    • Động từ hành động: Tăng cường, khai thác, kiểm soát.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ thu ngân sách phường hường 100% và thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm lên ít nhất 20% trong giai đoạn 2016-2020.
    • Chủ thể thực hiện: UBND phường phối hợp với cơ quan thuế quận.
    • Timeline: Triển khai ngay từ năm 2016, đánh giá hàng năm.

  2. Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách:

    • Động từ hành động: Cải tiến, chuẩn hóa, nâng cao chất lượng.
    • Mục tiêu: Đảm bảo dự toán sát với thực tế, giảm chênh lệch giữa dự toán và quyết toán dưới 10%.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ phận tài chính kế toán phường.
    • Timeline: Áp dụng từ năm 2016, theo dõi và điều chỉnh hàng năm.

  3. Nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách:

    • Động từ hành động: Kiểm soát, tiết kiệm, giám sát.
    • Mục tiêu: Giảm chi sai mục đích, tăng hiệu quả sử dụng ngân sách, ưu tiên chi đầu tư phát triển.
    • Chủ thể thực hiện: UBND phường, các đơn vị sử dụng ngân sách.
    • Timeline: Thực hiện liên tục trong giai đoạn 2016-2020.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát ngân sách:

    • Động từ hành động: Tổ chức, thực hiện, báo cáo.
    • Mục tiêu: Phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, nâng cao tính minh bạch tài chính.
    • Chủ thể thực hiện: UBND phường phối hợp với các cơ quan chức năng.
    • Timeline: Kiểm tra định kỳ hàng quý, báo cáo hàng năm.

  5. Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách:

    • Động từ hành động: Đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao.
    • Mục tiêu: Cán bộ tài chính phường có kỹ năng chuyên môn và nghiệp vụ quản lý ngân sách hiện đại.
    • Chủ thể thực hiện: UBND quận, Trường Đại học Hải Phòng.
    • Timeline: Tổ chức đào tạo định kỳ hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp xã, phường:

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý ngân sách cơ sở, áp dụng vào thực tiễn công tác.
    • Use case: Cải thiện công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách tại địa phương.

  2. Lãnh đạo UBND quận, thành phố:

    • Lợi ích: Hiểu rõ các vấn đề tồn tại trong quản lý ngân sách cấp cơ sở để xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp.
    • Use case: Định hướng phân bổ ngân sách, giám sát hiệu quả sử dụng ngân sách cấp xã, phường.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công:

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực tiễn về quản lý ngân sách địa phương.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, bài báo khoa học liên quan.

  4. Cơ quan thuế và Kho bạc Nhà nước:

    • Lợi ích: Cập nhật thông tin về công tác thu, chi ngân sách tại cấp xã, phường để phối hợp quản lý hiệu quả.
    • Use case: Tăng cường kiểm tra, giám sát, hỗ trợ địa phương trong công tác tài chính ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ngân sách xã, phường gồm những nguồn thu nào chính?
    Ngân sách xã, phường bao gồm các khoản thu 100% do địa phương quản lý, thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm từ ngân sách cấp trên và thu bổ sung từ ngân sách cấp trên nhằm cân đối chi tiêu. Ví dụ, phường Quán Toan có nguồn thu lớn từ thuế sử dụng đất phi nông nghiệp và các khoản thu phí, lệ phí.

  2. Tại sao ngân sách phường Quán Toan phụ thuộc nhiều vào ngân sách cấp trên?
    Do nguồn thu nội địa chưa được khai thác triệt để và quy mô ngân sách địa phương còn hạn chế, phường phải dựa vào nguồn bổ sung từ cấp trên để đảm bảo cân đối thu chi, đặc biệt cho chi thường xuyên và đầu tư phát triển.

  3. Công tác lập dự toán ngân sách tại phường gặp những khó khăn gì?
    Khó khăn gồm việc dự toán chưa sát thực tế, một số khoản thu chưa được dự toán đầy đủ, thời gian nộp dự toán có lúc chậm trễ, ảnh hưởng đến kế hoạch tài chính và phân bổ ngân sách hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách tại phường?
    Cần tăng cường kiểm soát chi tiêu, tuân thủ nguyên tắc chi đúng mục đích, tiết kiệm và ưu tiên chi đầu tư phát triển; đồng thời thực hiện kiểm tra, giám sát chặt chẽ các khoản chi ngân sách.

  5. Vai trò của công tác kiểm tra, giám sát ngân sách cấp phường là gì?
    Công tác này giúp đảm bảo việc chấp hành pháp luật, chính sách về ngân sách, phát hiện sai phạm, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công, góp phần xây dựng chính quyền địa phương trong sạch, vững mạnh.

Kết luận

  • Ngân sách phường Quán Toan giai đoạn 2011-2015 có sự biến động rõ rệt, phụ thuộc lớn vào nguồn bổ sung từ ngân sách cấp trên.
  • Công tác quản lý thu, chi ngân sách còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc khai thác nguồn thu nội địa và lập dự toán ngân sách.
  • Chi ngân sách tăng chủ yếu do nhu cầu chi thường xuyên và đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, tuy nhiên vẫn còn tình trạng chi không tiết kiệm và chưa hiệu quả.
  • Cần thiết phải hoàn thiện công tác quản lý ngân sách phường thông qua các giải pháp đồng bộ về khai thác nguồn thu, lập dự toán, quản lý chi và kiểm tra giám sát.
  • Đề xuất các bước tiếp theo gồm triển khai các biện pháp cải thiện quản lý ngân sách từ năm 2016, đào tạo nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường phối hợp giữa các cơ quan liên quan nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp cơ sở.

Call-to-action: Các cấp chính quyền và cán bộ quản lý ngân sách phường cần chủ động áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.