Tổng quan nghiên cứu

Thuế là nguồn thu chủ yếu của ngân sách Nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong quản lý kinh tế vĩ mô và phát triển xã hội. Tại huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên, tính đến năm 2020 có 33 hợp tác xã (HTX) thực hiện kê khai thuế, trong đó 72,72% HTX áp dụng kê khai thuế điện tử, còn lại vẫn sử dụng phương thức thủ công. Tuy nhiên, khoảng 45,45% hồ sơ khai thuế của các HTX gặp phải các sai sót như kê khai sai, thiếu thuế hoặc không đầy đủ chỉ tiêu. Giai đoạn 2017-2020, có 54,54% HTX kê khai thuế chậm so với quy định, dẫn đến việc bị xử phạt hành chính. Những tồn tại này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý thuế và hoạt động sản xuất kinh doanh của HTX.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về HTX và công tác kê khai thuế, đánh giá thực trạng công tác kê khai thuế của các HTX tại huyện Phú Bình giai đoạn 2017-2019, xác định các yếu tố ảnh hưởng, chỉ ra tồn tại và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác kê khai thuế giai đoạn 2021-2025. Nghiên cứu tập trung vào các HTX trên địa bàn huyện Phú Bình, với dữ liệu thu thập từ Chi cục Thuế, Chi cục Thống kê và Phòng Nông nghiệp huyện trong giai đoạn 2017-2019, cùng số liệu sơ cấp năm 2020.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả công tác kê khai thuế, góp phần hiện đại hóa ngành thuế, giảm chi phí và thời gian cho HTX, đồng thời tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế nông nghiệp địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết về hợp tác xã (HTX): HTX là tổ chức kinh tế tập thể, có tư cách pháp nhân, hoạt động trên nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý. Luật HTX năm 2012 định nghĩa rõ HTX là tổ chức do ít nhất 07 thành viên tự nguyện thành lập nhằm đáp ứng nhu cầu chung trong sản xuất, kinh doanh.

  • Lý thuyết về thuế và kê khai thuế: Thuế là khoản đóng góp bắt buộc của tổ chức, cá nhân cho Nhà nước nhằm phục vụ mục đích công cộng. Kê khai thuế là việc người nộp thuế tính toán và báo cáo số thuế phải nộp theo biểu mẫu quy định. Luật Quản lý Thuế năm 2019 và các văn bản hướng dẫn chi tiết các loại thuế, phương pháp tính thuế, mẫu tờ khai và thời hạn nộp hồ sơ.

  • Mô hình quản lý thuế hiện đại: Bao gồm các chức năng tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế, xử lý tờ khai thuế, quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế, thanh tra kiểm tra thuế. Kê khai thuế điện tử là bước hiện đại hóa quan trọng, giúp tiết kiệm chi phí, thời gian và nâng cao hiệu quả quản lý.

Các khái niệm chính bao gồm: kê khai thuế điện tử, thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế môn bài, trách nhiệm và nghĩa vụ của HTX trong kê khai thuế.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng số liệu thứ cấp từ Chi cục Thuế Phú Bình - Phổ Yên, Chi cục Thống kê huyện Phú Bình, Phòng Nông nghiệp huyện Phú Bình giai đoạn 2017-2019; số liệu sơ cấp thu thập trực tiếp tại các HTX đăng ký kinh doanh trên địa bàn năm 2020.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu toàn bộ 33 HTX trên địa bàn huyện Phú Bình để khảo sát thực trạng kê khai thuế, đảm bảo tính đại diện và đầy đủ thông tin.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định lượng với các chỉ tiêu thống kê mô tả, phân tích tỷ lệ phần trăm, so sánh biến động qua các năm. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng bằng phương pháp đánh giá định tính dựa trên khảo sát ý kiến cán bộ phụ trách kê khai thuế tại HTX và cơ quan thuế.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2020; phân tích và viết báo cáo từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2020; hoàn thiện luận văn và bảo vệ vào đầu năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ áp dụng kê khai thuế điện tử: Đến năm 2020, 72,72% HTX tại huyện Phú Bình đã thực hiện kê khai thuế điện tử, tăng đáng kể so với giai đoạn trước. Tuy nhiên, 27,28% HTX vẫn sử dụng phương thức kê khai thủ công, gây khó khăn trong quản lý và xử lý hồ sơ.

  2. Chất lượng hồ sơ kê khai thuế: Khoảng 45,45% hồ sơ khai thuế của các HTX có sai sót như kê khai sai, thiếu thuế hoặc không đầy đủ chỉ tiêu, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thuế và gây rủi ro pháp lý cho HTX.

  3. Tình trạng nộp hồ sơ chậm: Giai đoạn 2017-2020, 54,54% HTX kê khai thuế nộp hồ sơ chậm so với thời hạn quy định, dẫn đến việc bị xử phạt hành chính, làm giảm uy tín và hiệu quả hoạt động của HTX.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến công tác kê khai thuế: Năng lực cán bộ phụ trách kê khai thuế, cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, sự hỗ trợ của cơ quan thuế và ý thức trách nhiệm của HTX là những nhân tố chủ chốt ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả công tác kê khai thuế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do một số HTX chưa cập nhật kịp thời các quy định pháp luật thuế mới, năng lực cán bộ kê khai còn hạn chế, đặc biệt là kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và phần mềm kê khai thuế điện tử. Cơ sở vật chất, trang thiết bị CNTT của một số HTX chưa đáp ứng yêu cầu, gây khó khăn trong việc thực hiện kê khai thuế qua mạng. Mặt khác, sự hỗ trợ, tuyên truyền của cơ quan thuế chưa đồng đều, chưa thường xuyên, dẫn đến một số HTX chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của kê khai thuế điện tử.

So sánh với các địa phương khác như Nghệ An và TP Thái Nguyên, nơi có tỷ lệ HTX áp dụng kê khai thuế điện tử đạt 100% và có hệ thống hỗ trợ, đào tạo bài bản, cho thấy huyện Phú Bình còn nhiều tiềm năng để cải thiện. Việc nâng cao chất lượng kê khai thuế không chỉ giúp HTX tuân thủ pháp luật mà còn góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, tăng cường nguồn thu cho ngân sách Nhà nước.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ HTX kê khai thuế điện tử theo năm, bảng thống kê số lượng hồ sơ sai sót và biểu đồ so sánh thời gian nộp hồ sơ kê khai thuế của các HTX.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ kê khai thuế: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về chính sách thuế, kỹ năng sử dụng phần mềm kê khai thuế điện tử cho cán bộ HTX, đặc biệt là kế toán và người phụ trách thuế. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể: Cục Thuế tỉnh phối hợp với các cơ quan đào tạo.

  2. Cải thiện cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin tại HTX: Hỗ trợ trang bị máy tính, đường truyền internet ổn định và phần mềm kê khai thuế hiện đại cho các HTX chưa có điều kiện. Thời gian: 2021-2024. Chủ thể: UBND huyện, Sở Thông tin và Truyền thông, các tổ chức hỗ trợ phát triển nông nghiệp.

  3. Tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ kỹ thuật: Cơ quan thuế cần đẩy mạnh tuyên truyền chính sách thuế mới, hướng dẫn quy trình kê khai thuế điện tử qua nhiều kênh như hội nghị, email, website, điện thoại tư vấn. Thời gian: liên tục từ 2021. Chủ thể: Chi cục Thuế huyện Phú Bình.

  4. Xây dựng quy trình chuẩn hóa và biểu mẫu thống nhất: Hoàn thiện các thủ tục, biểu mẫu kê khai thuế điện tử phù hợp với đặc thù hoạt động của HTX, giúp giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Thời gian: 2021-2022. Chủ thể: Tổng cục Thuế phối hợp với Cục Thuế tỉnh.

  5. Khuyến khích HTX nâng cao ý thức trách nhiệm: Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm kê khai thuế, đồng thời khen thưởng các HTX thực hiện tốt. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: Cơ quan thuế, UBND huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các cơ quan thuế địa phương: Nghiên cứu giúp hiểu rõ đặc điểm, khó khăn trong công tác kê khai thuế của HTX, từ đó xây dựng chính sách và biện pháp hỗ trợ phù hợp.

  2. Ban lãnh đạo và kế toán các HTX: Tăng cường nhận thức về nghĩa vụ thuế, nâng cao kỹ năng kê khai thuế điện tử, cải thiện hiệu quả quản lý tài chính nội bộ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp, quản lý thuế: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết và thực tiễn công tác kê khai thuế trong khu vực HTX, đặc biệt trong bối cảnh ứng dụng công nghệ thông tin.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước về phát triển kinh tế tập thể: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích để xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển HTX, nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao HTX cần phải kê khai thuế đúng quy định?
    Kê khai thuế đúng quy định giúp HTX tuân thủ pháp luật, tránh bị xử phạt, đồng thời góp phần nâng cao uy tín và hiệu quả hoạt động kinh doanh. Ví dụ, HTX kê khai sai hoặc chậm nộp hồ sơ có thể bị phạt tiền và ảnh hưởng đến quyền lợi thành viên.

  2. Kê khai thuế điện tử có lợi ích gì so với phương thức thủ công?
    Kê khai thuế điện tử giúp tiết kiệm thời gian, chi phí in ấn, giảm sai sót do nhập liệu thủ công, đồng thời tạo thuận lợi cho cơ quan thuế trong việc tiếp nhận và xử lý hồ sơ. Tại huyện Phú Bình, 72,72% HTX đã áp dụng hình thức này và ghi nhận hiệu quả rõ rệt.

  3. Những khó khăn phổ biến khi HTX thực hiện kê khai thuế?
    Khó khăn thường gặp gồm năng lực cán bộ kê khai hạn chế, thiếu trang thiết bị CNTT, chưa cập nhật kịp thời chính sách thuế mới, và thiếu sự hỗ trợ kỹ thuật từ cơ quan thuế. Điều này dẫn đến sai sót và chậm trễ trong kê khai.

  4. Cơ quan thuế hỗ trợ HTX như thế nào trong công tác kê khai thuế?
    Cơ quan thuế tổ chức tập huấn, tuyên truyền chính sách, hỗ trợ kỹ thuật qua điện thoại, email, website, đồng thời cung cấp phần mềm kê khai thuế miễn phí và hướng dẫn sử dụng. Việc này giúp HTX nâng cao năng lực và thực hiện đúng quy trình.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kê khai thuế của HTX?
    Cần kết hợp đào tạo cán bộ, cải thiện hạ tầng CNTT, tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện quy trình và biểu mẫu, đồng thời nâng cao ý thức trách nhiệm của HTX. Ví dụ, các HTX tại TP Thái Nguyên đã đạt 100% kê khai thuế điện tử nhờ các giải pháp đồng bộ này.

Kết luận

  • Công tác kê khai thuế của các HTX tại huyện Phú Bình đã có nhiều tiến bộ, với 72,72% HTX áp dụng kê khai thuế điện tử, nhưng vẫn còn tồn tại sai sót và chậm nộp hồ sơ chiếm tỷ lệ cao.
  • Năng lực cán bộ kê khai, cơ sở hạ tầng CNTT, sự hỗ trợ của cơ quan thuế và ý thức trách nhiệm là các yếu tố ảnh hưởng quan trọng đến chất lượng kê khai thuế.
  • So với các địa phương khác, huyện Phú Bình còn nhiều tiềm năng để nâng cao hiệu quả công tác kê khai thuế, đặc biệt trong việc ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật, cải thiện hạ tầng và hoàn thiện quy trình nhằm nâng cao chất lượng kê khai thuế giai đoạn 2021-2025.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, HTX và các bên liên quan phối hợp thực hiện các giải pháp để thúc đẩy công tác kê khai thuế, góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững tại địa phương.

Hành động tiếp theo là triển khai các khóa đào tạo và nâng cấp hạ tầng CNTT cho HTX trong năm 2021, đồng thời tăng cường tuyên truyền và hỗ trợ kỹ thuật liên tục. Các HTX và cơ quan thuế cần phối hợp chặt chẽ để đảm bảo thực hiện đúng quy định và nâng cao hiệu quả quản lý thuế.