Tổng quan nghiên cứu

Công tác dự toán ngân sách nhà nước đóng vai trò then chốt trong quản lý tài chính công, đặc biệt tại các đơn vị hành chính sự nghiệp như Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Dương. Theo ước tính, ngân sách nhà nước chiếm phần lớn nguồn lực tài chính cho các hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, thực trạng công tác lập dự toán tại Sở còn nhiều hạn chế, số liệu dự toán chưa phản ánh đúng tiềm năng và nhu cầu thực tế, dẫn đến lãng phí nguồn lực và hiệu quả quản lý chưa cao.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng công tác lập dự toán ngân sách tại Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Dương năm 2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào số liệu dự toán ngân sách năm 2018 của Sở, với ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng kế hoạch tài chính phù hợp, đảm bảo sử dụng ngân sách hiệu quả, góp phần thực hiện các nhiệm vụ phát triển văn hóa, thể thao và du lịch của tỉnh.

Nghiên cứu không chỉ cung cấp cái nhìn tổng quan về công tác dự toán ngân sách trong khu vực công mà còn góp phần hoàn thiện quy trình, mô hình lập dự toán phù hợp với đặc thù của đơn vị hành chính sự nghiệp, từ đó hỗ trợ nhà quản lý đưa ra quyết định chính xác và kịp thời.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước trong khu vực công, bao gồm:

  • Lý thuyết dự toán ngân sách: Dự toán ngân sách là kế hoạch chi tiết về huy động và sử dụng nguồn lực tài chính trong một kỳ hoạt động, giúp nhà quản lý hoạch định, kiểm soát và đánh giá hiệu quả hoạt động của đơn vị.

  • Mô hình lập dự toán ngân sách: Ba mô hình chính được áp dụng gồm mô hình ấn định từ trên xuống, mô hình thông tin phản hồi và mô hình từ dưới lên. Mỗi mô hình có ưu nhược điểm riêng, phù hợp với đặc điểm tổ chức và yêu cầu quản lý khác nhau.

  • Phương thức lập dự toán ngân sách: Bao gồm lập dự toán theo khoản mục, theo công việc thực hiện, theo chương trình và theo đầu ra gắn với khuôn khổ chi tiêu trung hạn. Phương thức theo đầu ra và chi tiêu trung hạn được đánh giá là phù hợp nhất với bối cảnh hiện nay.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự toán ngân sách, dự toán thu chi, dự toán linh hoạt và cố định, dự toán từ gốc và cuốn chiếu, cơ chế tự chủ tài chính trong đơn vị hành chính sự nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp với phân tích số liệu thực tế, cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu dự toán ngân sách năm 2018 của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Dương; các văn bản pháp luật liên quan; báo cáo tài chính và kế hoạch hoạt động của Sở; tài liệu nghiên cứu khoa học, luận văn, báo cáo ngành.

  • Phương pháp thu thập: Thu thập, so sánh và phân tích tài liệu; quan sát và nghiên cứu thực tế tại Sở; phỏng vấn cán bộ quản lý và nhân viên liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả, so sánh các chỉ tiêu dự toán với thực tế; phân tích nguyên nhân hạn chế; đánh giá ưu nhược điểm của mô hình và quy trình lập dự toán hiện hành.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung trong năm 2018, với các giai đoạn chuẩn bị, thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp được thực hiện liên tục trong năm.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với mục tiêu đề tài, giúp đưa ra các giải pháp thực tiễn, khả thi cho công tác dự toán ngân sách tại Sở.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng mô hình và quy trình lập dự toán: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Dương hiện áp dụng mô hình lập dự toán kết hợp từ trên xuống và từ dưới lên, tuy nhiên chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận. Quy trình lập dự toán gồm ba giai đoạn: chuẩn bị, soạn thảo và theo dõi, nhưng việc theo dõi và điều chỉnh dự toán còn hạn chế. Số liệu dự toán năm 2018 cho thấy tỷ lệ dự toán chi thường xuyên chiếm khoảng 70% tổng ngân sách, trong khi chi không thường xuyên chỉ chiếm khoảng 30%.

  2. Ưu điểm trong công tác lập dự toán: Sở đã xây dựng được hệ thống báo cáo dự toán chi tiết, phù hợp với các quy định của Bộ Tài chính và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Việc lập dự toán dựa trên cơ sở kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh và các định mức phân bổ ngân sách được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Đội ngũ cán bộ kế toán có trình độ chuyên môn tương đối tốt, áp dụng phần mềm kế toán hiện đại hỗ trợ công tác lập dự toán.

  3. Hạn chế và nguyên nhân: Công tác phối hợp giữa các phòng ban trong lập dự toán chưa đồng bộ, dẫn đến số liệu dự toán chưa phản ánh chính xác nhu cầu thực tế. Việc đánh giá hiệu quả thực hiện dự toán chưa được chú trọng, thiếu cơ chế kiểm soát và điều chỉnh kịp thời. Ngoài ra, cơ chế tự chủ tài chính chưa được gắn trách nhiệm rõ ràng, gây khó khăn trong việc xác định nguồn thu sự nghiệp và dự toán thu phí, lệ phí. So sánh với các đơn vị tương tự tại Bắc Giang và Hải Phòng, Sở Bình Dương còn thiếu sự chủ động trong việc xây dựng kế hoạch tài chính trung hạn và chưa thường xuyên tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ kế toán.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy, mặc dù Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Dương đã có những bước tiến trong công tác lập dự toán ngân sách, nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ sự thiếu liên kết giữa các bộ phận, thiếu cơ chế kiểm soát và đánh giá hiệu quả dự toán, cũng như chưa tận dụng hết các phương thức lập dự toán hiện đại như dự toán theo đầu ra gắn với chi tiêu trung hạn.

So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này phù hợp với nhận định chung về khó khăn trong quản lý ngân sách tại các đơn vị hành chính sự nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh cơ chế tự chủ tài chính mới được áp dụng. Việc áp dụng mô hình lập dự toán theo thông tin phản hồi và tăng cường phối hợp liên phòng ban được xem là giải pháp hiệu quả để nâng cao tính chính xác và khả thi của dự toán.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ ngân sách theo loại chi (thường xuyên và không thường xuyên) và bảng so sánh tỷ lệ dự toán với thực tế các năm gần đây, giúp minh họa rõ nét những điểm mạnh và hạn chế trong công tác lập dự toán.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phối hợp liên phòng ban trong lập dự toán: Thiết lập quy trình phối hợp chặt chẽ giữa các phòng chuyên môn và đơn vị trực thuộc nhằm đảm bảo số liệu dự toán phản ánh đúng nhu cầu thực tế. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Sở và các trưởng phòng.

  2. Áp dụng mô hình lập dự toán theo đầu ra gắn với chi tiêu trung hạn: Xây dựng kế hoạch tài chính trung hạn 3-5 năm, kết hợp với dự toán ngân sách hàng năm để nâng cao hiệu quả phân bổ nguồn lực. Thời gian thực hiện: 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch Tài chính phối hợp với các đơn vị liên quan.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ kế toán và quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, cập nhật văn bản pháp luật và ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác lập dự toán. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Sở phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  4. Xây dựng cơ chế kiểm soát, đánh giá và điều chỉnh dự toán: Thiết lập hệ thống theo dõi, đánh giá hiệu quả thực hiện dự toán, kịp thời điều chỉnh dự toán phù hợp với tình hình thực tế. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính Kế toán và Ban Giám đốc Sở.

  5. Khuyến nghị với các cơ quan cấp trên: Cần có hướng dẫn cụ thể về cơ chế tự chủ tài chính, gắn trách nhiệm giải trình rõ ràng cho các đơn vị hành chính sự nghiệp; đồng thời hỗ trợ kỹ thuật và tài chính để nâng cao chất lượng công tác lập dự toán. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính các đơn vị hành chính sự nghiệp: Giúp hiểu rõ quy trình, mô hình và phương pháp lập dự toán ngân sách, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại đơn vị mình.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác dự toán ngân sách trong khu vực công, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính công: Hỗ trợ đánh giá thực trạng và đề xuất chính sách, quy định nhằm hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách tại các đơn vị sự nghiệp công lập.

  4. Các đơn vị sự nghiệp công lập khác: Tham khảo kinh nghiệm và giải pháp cải tiến công tác lập dự toán ngân sách, áp dụng phù hợp với đặc thù hoạt động của đơn vị mình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dự toán ngân sách là gì và tại sao quan trọng?
    Dự toán ngân sách là kế hoạch chi tiết về thu, chi tài chính trong một kỳ hoạt động, giúp nhà quản lý hoạch định, kiểm soát và đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực. Ví dụ, dự toán ngân sách giúp Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Dương phân bổ nguồn kinh phí hợp lý cho các hoạt động văn hóa và thể thao.

  2. Các mô hình lập dự toán ngân sách phổ biến là gì?
    Ba mô hình chính gồm: từ trên xuống, thông tin phản hồi và từ dưới lên. Mỗi mô hình có ưu nhược điểm riêng, ví dụ mô hình thông tin phản hồi giúp tăng tính chính xác nhờ sự tham gia của nhiều cấp quản lý.

  3. Phương thức lập dự toán ngân sách theo đầu ra gắn với chi tiêu trung hạn có ưu điểm gì?
    Phương thức này giúp phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn, tập trung vào kết quả đạt được và kế hoạch tài chính dài hạn, phù hợp với yêu cầu quản lý hiện đại. Đây là phương thức được nhiều đơn vị hành chính sự nghiệp áp dụng để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  4. Những khó khăn thường gặp trong công tác lập dự toán ngân sách tại đơn vị hành chính sự nghiệp?
    Khó khăn gồm thiếu phối hợp giữa các bộ phận, số liệu dự toán chưa sát thực tế, cơ chế tự chủ tài chính chưa rõ ràng, và thiếu cơ chế kiểm soát hiệu quả. Ví dụ, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Dương còn gặp khó khăn trong việc xác định nguồn thu sự nghiệp chính xác.

  5. Làm thế nào để nâng cao chất lượng công tác lập dự toán ngân sách?
    Cần tăng cường phối hợp liên phòng ban, áp dụng mô hình và phương thức lập dự toán hiện đại, đào tạo nâng cao năng lực cán bộ, xây dựng cơ chế kiểm soát và đánh giá hiệu quả. Ví dụ, tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ kế toán giúp nâng cao chất lượng dự toán.

Kết luận

  • Dự toán ngân sách là công cụ quản lý tài chính quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Dương.
  • Thực trạng công tác lập dự toán tại Sở còn nhiều hạn chế về mô hình phối hợp, quy trình theo dõi và đánh giá hiệu quả.
  • Áp dụng mô hình lập dự toán theo đầu ra gắn với chi tiêu trung hạn và tăng cường phối hợp liên phòng ban là hướng đi phù hợp.
  • Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ và xây dựng cơ chế kiểm soát, điều chỉnh dự toán là giải pháp thiết thực để hoàn thiện công tác dự toán.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng và đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý và cán bộ tài chính tại Sở cần chủ động áp dụng các giải pháp hoàn thiện công tác dự toán ngân sách nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính, góp phần phát triển bền vững lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch tỉnh Bình Dương.