Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới, môi trường kinh doanh trở nên cạnh tranh khốc liệt, đặc biệt sau hai năm chịu ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19. Theo ước tính, nhiều doanh nghiệp đã phải đối mặt với biến động lớn về thị trường, nguồn lực và nhu cầu tiêu dùng. Công ty Cổ phần A & A Hàng hóa, với 15 năm hoạt động trong lĩnh vực thương mại và đại diện thương mại các loại hàng hóa công nghiệp, năng lượng, nông sản, cũng không nằm ngoài xu thế này. Nghiên cứu nhằm hoạch định chiến lược kinh doanh cho công ty trong giai đoạn 2020-2030, dựa trên phân tích thực trạng và môi trường kinh doanh nội bộ, bên ngoài, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả và vị thế cạnh tranh. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại công ty với dữ liệu sơ cấp thu thập tháng 4 năm 2023 và số liệu thứ cấp giai đoạn 2020-2022. Mục tiêu cụ thể là xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp, giúp công ty tận dụng cơ hội, khắc phục thách thức, đồng thời nâng cao các chỉ số tài chính và thị phần trong bối cảnh biến động kinh tế. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chiến lược kinh doanh bền vững, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển lâu dài của công ty.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết quản trị chiến lược kinh doanh hiện đại, trong đó nổi bật là mô hình 5P của Henry Mintzberg (1973) gồm: kế hoạch (Plan), mưu lược (Ploy), vị trí (Position), mô thức (Pattern) và triển vọng (Perspective). Mô hình này giúp doanh nghiệp nhìn nhận chiến lược dưới nhiều góc độ đa chiều, từ đó xây dựng kế hoạch toàn diện. Bên cạnh đó, chiến lược đại dương xanh của Kim và Mauborgne (2004) được áp dụng để đề xuất các phương án sáng tạo, tạo ra thị trường mới, tránh cạnh tranh trực tiếp. Các khái niệm chính bao gồm: chiến lược kinh doanh, hoạch định chiến lược, ma trận SWOT, ma trận EFE (External Factor Evaluation) và IFE (Internal Factor Evaluation), cùng các cấp chiến lược: cấp doanh nghiệp, cấp đơn vị kinh doanh và cấp chức năng. Lý thuyết về môi trường kinh doanh bên trong và bên ngoài doanh nghiệp cũng được sử dụng để phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, thu thập dữ liệu sơ cấp qua khảo sát 82/86 cán bộ nhân viên công ty (tỷ lệ phản hồi 95,83%) vào tháng 5 năm 2023, đảm bảo độ tin cậy mẫu cao. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo kinh doanh, tài liệu nội bộ và các nguồn công khai giai đoạn 2020-2022. Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả, so sánh, tổng hợp, kết hợp với phần mềm Excel hỗ trợ xử lý số liệu. Phương pháp chuyên gia được áp dụng để đánh giá các yếu tố môi trường kinh doanh. Các ma trận SWOT, EFE và IFE được xây dựng để phân tích môi trường bên ngoài và bên trong, từ đó hình thành các phương án chiến lược phù hợp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2023, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Phân tích môi trường bên ngoài: Qua ma trận EFE, công ty nhận diện được các cơ hội như mở rộng thị trường xuất nhập khẩu nhờ các Hiệp định thương mại tự do (FTA), tăng trưởng kinh tế số và hỗ trợ từ chính sách nhà nước. Tuy nhiên, cũng tồn tại các thách thức như biến động tỷ giá hối đoái, cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp trong và ngoài nước, cùng tác động kéo dài của dịch Covid-19. Tổng điểm EFE đạt khoảng 2,8, cho thấy công ty có khả năng phản ứng tốt với môi trường bên ngoài.
Phân tích môi trường bên trong: Ma trận IFE cho thấy công ty có điểm mạnh về nguồn nhân lực có trình độ đào tạo cao (trên 70% nhân sự có trình độ đại học trở lên), hệ thống quản lý hiện đại và mạng lưới phân phối rộng khắp các khu vực kinh tế trọng điểm. Tuy nhiên, điểm yếu gồm quy trình hoạch định chiến lược chưa đồng bộ, hạn chế trong đổi mới công nghệ và một số bộ phận còn thiếu sự phối hợp hiệu quả. Tổng điểm IFE đạt khoảng 2,6, phản ánh nội lực tương đối mạnh nhưng cần cải thiện.
Kết quả kinh doanh giai đoạn 2020-2022: Doanh thu tăng trưởng trung bình khoảng 8% mỗi năm, lợi nhuận biên duy trì ở mức 12%, tuy nhiên lợi nhuận từ kinh doanh nhập khẩu cotton giảm 5% do biến động giá nguyên liệu và chi phí vận chuyển tăng. Tỷ lệ nhân sự mắc Covid-19 được hỗ trợ kịp thời, giúp duy trì hoạt động ổn định.
Ma trận SWOT: Công ty có điểm mạnh về thương hiệu uy tín, mạng lưới phân phối rộng và đội ngũ nhân sự chất lượng; điểm yếu là hạn chế trong đổi mới công nghệ và quy trình hoạch định chiến lược chưa tối ưu; cơ hội đến từ các FTA và xu hướng tiêu dùng tăng cao; thách thức là cạnh tranh gay gắt và biến động kinh tế vĩ mô.
Thảo luận kết quả
Kết quả phân tích cho thấy công ty đã tận dụng tốt các cơ hội từ môi trường bên ngoài, đặc biệt là các FTA giúp mở rộng thị trường xuất nhập khẩu. Tuy nhiên, thách thức từ biến động tỷ giá và cạnh tranh đòi hỏi công ty phải nâng cao năng lực quản trị rủi ro và đổi mới công nghệ. So sánh với các nghiên cứu về chiến lược kinh doanh của các doanh nghiệp cùng ngành, công ty A & A có lợi thế về mạng lưới phân phối và nguồn nhân lực, nhưng cần học hỏi kinh nghiệm từ các doanh nghiệp như Nguyễn Kim và TH True Milk trong việc xây dựng thương hiệu và đổi mới sáng tạo. Việc áp dụng ma trận SWOT và các công cụ phân tích chiến lược giúp công ty có cái nhìn tổng thể, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh và vị thế cạnh tranh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu, bảng phân tích SWOT chi tiết và ma trận EFE, IFE minh họa điểm mạnh, điểm yếu và mức độ phản ứng của công ty.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường đổi mới công nghệ và ứng dụng số hóa: Đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ quản lý và vận hành, áp dụng hệ thống ERP nâng cao, nhằm tối ưu hóa quy trình kinh doanh và giảm chi phí vận hành. Mục tiêu tăng hiệu suất làm việc lên 15% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo và phòng CNTT.
Hoàn thiện quy trình hoạch định chiến lược: Xây dựng quy trình hoạch định chiến lược bài bản, có sự tham gia của các phòng ban liên quan, đảm bảo tính linh hoạt và thích ứng với biến động thị trường. Mục tiêu hoàn thành trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng chiến lược và quản trị doanh nghiệp.
Mở rộng thị trường xuất nhập khẩu: Tận dụng các FTA để đa dạng hóa sản phẩm và thị trường, tập trung vào các khu vực có tiềm năng tăng trưởng cao như châu Á và châu Âu. Mục tiêu tăng thị phần xuất khẩu 10% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng kinh doanh quốc tế.
Phát triển nguồn nhân lực: Tổ chức các chương trình đào tạo nâng cao kỹ năng, đặc biệt về quản trị chiến lược và công nghệ số, đồng thời xây dựng chính sách giữ chân nhân tài. Mục tiêu nâng tỷ lệ nhân viên có kỹ năng chuyên môn cao lên 80% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự.
Xây dựng thương hiệu và marketing sáng tạo: Áp dụng chiến lược marketing đa kênh, tăng cường quảng bá thương hiệu qua các nền tảng số và truyền thông xã hội, nhằm nâng cao nhận diện và lòng trung thành của khách hàng. Mục tiêu tăng nhận diện thương hiệu 20% trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng marketing.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Ban lãnh đạo và quản lý công ty: Giúp hiểu rõ về quy trình hoạch định chiến lược kinh doanh, từ đó xây dựng kế hoạch phát triển phù hợp với môi trường kinh doanh hiện tại và tương lai.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị Kinh doanh: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạch định chiến lược, phương pháp phân tích môi trường kinh doanh, cũng như các công cụ phân tích chiến lược như SWOT, EFE, IFE.
Chuyên gia tư vấn chiến lược doanh nghiệp: Là tài liệu tham khảo để tư vấn cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực thương mại, giúp đề xuất các giải pháp chiến lược phù hợp với từng bối cảnh cụ thể.
Các doanh nghiệp trong ngành thương mại và xuất nhập khẩu: Học hỏi kinh nghiệm và bài học thực tiễn từ công ty A & A Hàng hóa, áp dụng các phương pháp hoạch định chiến lược để nâng cao hiệu quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh.
Câu hỏi thường gặp
Hoạch định chiến lược kinh doanh là gì?
Hoạch định chiến lược kinh doanh là quá trình xác định mục tiêu dài hạn, phân tích môi trường bên trong và bên ngoài, lựa chọn phương án chiến lược và phân bổ nguồn lực để đạt được mục tiêu đó. Ví dụ, công ty A & A đã sử dụng ma trận SWOT để xác định điểm mạnh, điểm yếu và cơ hội, thách thức nhằm xây dựng chiến lược phù hợp.Tại sao phân tích môi trường bên ngoài và bên trong lại quan trọng?
Phân tích môi trường giúp doanh nghiệp nhận diện cơ hội và thách thức từ bên ngoài, đồng thời đánh giá điểm mạnh, điểm yếu nội bộ để xây dựng chiến lược phù hợp. Ví dụ, ma trận EFE và IFE trong nghiên cứu giúp công ty A & A đánh giá mức độ phản ứng với môi trường kinh doanh.Ma trận SWOT được sử dụng như thế nào trong hoạch định chiến lược?
Ma trận SWOT tổng hợp các yếu tố điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức để doanh nghiệp xây dựng chiến lược tận dụng ưu thế và khắc phục hạn chế. Công ty A & A đã áp dụng SWOT để đề xuất các phương án chiến lược kinh doanh mới.Làm thế nào để doanh nghiệp thích ứng với biến động thị trường?
Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược linh hoạt, thường xuyên đánh giá và điều chỉnh kế hoạch dựa trên phân tích môi trường và kết quả thực tế. Ví dụ, công ty A & A đề xuất hoàn thiện quy trình hoạch định chiến lược để thích ứng với biến động kinh tế và thị trường.Vai trò của nguồn nhân lực trong hoạch định chiến lược là gì?
Nguồn nhân lực có kỹ năng và động lực cao giúp doanh nghiệp thực thi chiến lược hiệu quả, đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh. Công ty A & A chú trọng phát triển nhân sự thông qua đào tạo và chính sách giữ chân nhân tài.
Kết luận
- Hoạch định chiến lược kinh doanh là công cụ thiết yếu giúp công ty A & A Hàng hóa xác định mục tiêu dài hạn và phương án phát triển phù hợp trong bối cảnh cạnh tranh và biến động kinh tế.
- Phân tích môi trường bên ngoài và bên trong doanh nghiệp qua ma trận EFE, IFE và SWOT cung cấp cơ sở khoa học để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức.
- Kết quả nghiên cứu chỉ ra công ty có lợi thế về nguồn nhân lực và mạng lưới phân phối, nhưng cần cải thiện quy trình hoạch định và đổi mới công nghệ để nâng cao hiệu quả.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể như tăng cường đổi mới công nghệ, hoàn thiện quy trình hoạch định, mở rộng thị trường và phát triển nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh.
- Nghiên cứu là tài liệu tham khảo hữu ích cho ban lãnh đạo, nhà nghiên cứu, chuyên gia tư vấn và các doanh nghiệp trong ngành thương mại, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững.
Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo công ty nên triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh chiến lược kịp thời, đảm bảo sự phát triển ổn định và bền vững trong tương lai.