Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, ngành vận tải biển đóng vai trò quan trọng trong chuỗi logistics toàn cầu. Công ty Cổ phần Vận tải và Thuê tàu biển Việt Nam (Vitranschart) là một trong 10 công ty hàng hải lớn nhất nước, với đội tàu gồm 13 chiếc có tổng trọng tải khoảng 275.000 DWT và hơn 1.100 sỹ quan thuyền viên. Tuy nhiên, từ năm 2012, công ty đã trải qua giai đoạn khó khăn nghiêm trọng với tình trạng thua lỗ nặng, vốn chủ sở hữu giảm xuống còn 16,15% tổng tài sản vào năm 2013, đồng thời phải đối mặt với áp lực cạnh tranh gay gắt, lãi suất cao và thị trường vận tải biển suy giảm.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích tình hình kinh doanh của Vitranschart giai đoạn 2009-2012, đánh giá môi trường kinh doanh bên trong và bên ngoài, xác định nguyên nhân gây thua lỗ, từ đó đề xuất các chiến lược kinh doanh khả thi cho giai đoạn 2013-2018 nhằm giúp công ty vượt qua khó khăn và nâng cao năng lực cạnh tranh. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong ngành dịch vụ hàng hải, tập trung vào hoạt động kinh doanh và môi trường kinh doanh nội bộ của công ty trong giai đoạn trên.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chiến lược kinh doanh, giúp Vitranschart tận dụng cơ hội, khắc phục điểm yếu, đồng thời thích ứng với những biến động của thị trường vận tải biển trong nước và quốc tế. Qua đó, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động, đảm bảo sự phát triển bền vững của công ty trong tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị chiến lược hiện đại, bao gồm:

  • Quản trị chiến lược (Strategic Management): Được hiểu là quá trình xây dựng, thực hiện và đánh giá các quyết định tổng hợp nhằm đạt được mục tiêu dài hạn của doanh nghiệp. Quản trị chiến lược giúp xác định rõ mục tiêu, hướng đi và phân bổ nguồn lực tối ưu trong bối cảnh cạnh tranh và biến động thị trường.

  • Mô hình quản trị chiến lược tổng quát: Bao gồm 9 bước từ nghiên cứu triết lý kinh doanh, phân tích môi trường bên ngoài và bên trong, xác định mục tiêu, lựa chọn chiến lược, phân bổ nguồn lực, xây dựng chính sách, triển khai kế hoạch đến kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh chiến lược.

  • Mô hình ba giai đoạn quản trị chiến lược: Gồm hình thành chiến lược, thực thi chiến lược và đánh giá điều chỉnh chiến lược, giúp doanh nghiệp thích ứng linh hoạt với môi trường kinh doanh thay đổi.

  • Các công cụ phân tích chiến lược: Ma trận EFE (External Factor Evaluation), IFE (Internal Factor Evaluation), SWOT, SPACE, ma trận chiến lược chính và QSPM (Quantitative Strategic Planning Matrix) được sử dụng để đánh giá môi trường kinh doanh, xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức và lựa chọn chiến lược tối ưu.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu sơ cấp thu thập qua quan sát thực tế, phỏng vấn cá nhân trực tiếp và qua điện thoại với cán bộ công ty; dữ liệu thứ cấp gồm báo cáo tài chính, báo cáo thường niên, tài liệu nội bộ công ty, các bài viết chuyên ngành và tài liệu pháp luật liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp so sánh tổng hợp để đối chiếu các chỉ tiêu tài chính và hoạt động kinh doanh qua các năm; phân tích SWOT để đánh giá môi trường bên trong và bên ngoài; sử dụng các ma trận chiến lược (EFE, IFE, SPACE, QSPM) để lựa chọn chiến lược phù hợp.

  • Timeline nghiên cứu: Phân tích dữ liệu từ năm 2009 đến năm 2012, dự báo và hoạch định chiến lược cho giai đoạn 2013-2018.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu tài chính và hoạt động kinh doanh toàn bộ công ty được sử dụng; phỏng vấn các cán bộ quản lý và nhân viên chủ chốt nhằm thu thập thông tin định tính hỗ trợ phân tích.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình kinh doanh suy giảm nghiêm trọng:

    • Lợi nhuận trước thuế tăng từ năm 2009 đến 2010 nhưng giảm dần và thua lỗ 124 tỷ đồng năm 2012.
    • Quý 1 năm 2013 công ty lỗ hơn 42 tỷ đồng, dự báo cả năm lỗ khoảng 170 tỷ đồng.
    • Vốn chủ sở hữu giảm từ 21% tổng tài sản năm 2010 xuống còn 16,15% năm 2013.

  2. Nguyên nhân khách quan ảnh hưởng lớn:

    • Lãi suất vay chiếm khoảng 80% tổng tài sản, lãi suất cao làm tăng chi phí tài chính.
    • Thị trường vận tải biển suy giảm, cung vượt cầu 14% trong khi nhu cầu chỉ tăng 5%.
    • Giá nhiên liệu duy trì ở mức cao, ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí vận tải.
    • Cước vận chuyển giảm do cạnh tranh khốc liệt, đặc biệt từ các hãng tàu Trung Quốc.

  3. Nguyên nhân chủ quan:

    • Vùng tuyến khai thác thay đổi, giảm chuyến trong khu vực Đông Nam Á (giảm 18,65 chuyến) và các tuyến khác (giảm 25,21 chuyến).
    • Công ty chấp nhận giảm giá cước để giữ khách hàng, gây áp lực lên lợi nhuận.
    • Thời gian khai thác tàu chưa hiệu quả, thời gian chạy có hàng chỉ chiếm 29,3%, thời gian neo chờ và làm hàng chiếm đến 28,5%.
    • Sản lượng vận chuyển giảm do năng lực vận tải giảm 15% và thời gian chuyến kéo dài.

  4. Phân tích môi trường kinh doanh:

    • Ma trận EFE cho thấy công ty phản ứng với các yếu tố bên ngoài ở mức trung bình (điểm 2,71).
    • Các yếu tố ảnh hưởng mạnh gồm sự phát triển công nghệ, nhu cầu xã hội, áp lực cạnh tranh, điều kiện kinh tế và mối quan hệ đối tác.
    • Ma trận hình ảnh cạnh tranh cho thấy Vitranschart có lợi thế về vốn và quy mô so với đối thủ trong nước nhưng thua xa hãng tàu Cosco (Trung Quốc) về mạng lưới hoạt động, số lượng tàu (13 tàu so với 550 tàu của Cosco) và chi phí hoạt động.

Thảo luận kết quả

Tình hình kinh doanh của Vitranschart phản ánh rõ tác động tiêu cực của khủng hoảng kinh tế toàn cầu và sự mất cân đối cung cầu trong ngành vận tải biển. Việc lãi suất vay cao và giá nhiên liệu duy trì ở mức cao đã làm tăng chi phí hoạt động, trong khi cạnh tranh giảm giá cước từ các hãng tàu lớn, đặc biệt là Trung Quốc, khiến công ty phải chấp nhận giảm giá để giữ khách hàng, làm giảm lợi nhuận.

Phân tích thời gian khai thác cho thấy hiệu quả sử dụng đội tàu chưa cao, với tỷ lệ thời gian chạy có hàng thấp và thời gian neo chờ lớn, làm tăng chi phí không cần thiết. Điều này cần được cải thiện để nâng cao hiệu quả hoạt động.

Môi trường cạnh tranh khốc liệt với các đối thủ nước ngoài có nguồn vốn mạnh, mạng lưới hoạt động rộng và chi phí thấp hơn đặt ra thách thức lớn cho Vitranschart. Tuy nhiên, công ty có lợi thế về chất lượng dịch vụ và sự trung thành của khách hàng, đây là cơ hội để tạo sự khác biệt và nâng cao vị thế cạnh tranh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng lợi nhuận, vốn chủ sở hữu qua các năm, biểu đồ cơ cấu doanh thu theo ngành, biểu đồ phân bổ thời gian khai thác tàu, và bảng so sánh các chỉ số cạnh tranh với đối thủ trong và ngoài nước.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tối ưu hóa hiệu quả khai thác đội tàu:

    • Giảm thời gian neo chờ và làm hàng bằng cách cải tiến quy trình vận hành và phối hợp với cảng biển.
    • Tăng tỷ lệ thời gian chạy có hàng lên ít nhất 40% trong vòng 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban điều hành và phòng vận hành tàu.

  2. Đa dạng hóa dịch vụ và thị trường:

    • Mở rộng các dịch vụ logistics liên quan như vận tải bộ, đại lý tàu biển, sửa chữa bảo dưỡng để giảm rủi ro phụ thuộc vào vận tải biển.
    • Tìm kiếm thị trường mới tại các khu vực có nhu cầu tăng trưởng như Đông Nam Á, Tây Phi.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng kinh doanh và marketing.

  3. Cải thiện quản lý tài chính và giảm chi phí:

    • Tái cấu trúc nợ, tìm kiếm nguồn vốn vay với lãi suất thấp hơn trong vòng 1-2 năm tới.
    • Kiểm soát chặt chẽ chi phí vận hành, đặc biệt chi phí nhiên liệu và bảo dưỡng tàu.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng tài chính và kế toán.

  4. Đầu tư công nghệ và nâng cao năng lực nhân sự:

    • Phát triển hệ thống quản lý thông tin nội bộ phù hợp, giảm phụ thuộc vào phần mềm nước ngoài.
    • Đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn và ngoại ngữ cho đội ngũ thuyền viên và nhân viên quản lý.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng công nghệ thông tin và phòng nhân sự.

  5. Xây dựng chiến lược cạnh tranh dựa trên chất lượng dịch vụ:

    • Tăng cường chăm sóc khách hàng, xây dựng thương hiệu uy tín, tạo sự khác biệt so với đối thủ nước ngoài.
    • Đẩy mạnh hợp tác với các đối tác chiến lược trong và ngoài nước để nâng cao năng lực cung cấp dịch vụ.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo và phòng marketing.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý công ty vận tải biển:

    • Hỗ trợ xây dựng và điều chỉnh chiến lược kinh doanh phù hợp với tình hình thị trường và nội lực công ty.
    • Use case: Lập kế hoạch phát triển đội tàu và mở rộng dịch vụ.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, logistics:

    • Cung cấp mô hình phân tích chiến lược thực tiễn trong ngành vận tải biển tại Việt Nam.
    • Use case: Tham khảo phương pháp phân tích SWOT, EFE, IFE, QSPM.

  3. Các nhà đầu tư và cổ đông:

    • Đánh giá tiềm năng và rủi ro đầu tư vào công ty vận tải biển trong bối cảnh cạnh tranh và biến động thị trường.
    • Use case: Ra quyết định đầu tư dựa trên phân tích tài chính và chiến lược.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và hoạch định chính sách:

    • Hiểu rõ những khó khăn, thách thức của doanh nghiệp vận tải biển để xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp.
    • Use case: Xây dựng chính sách phát triển ngành hàng hải và logistics.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao Vitranschart lại bị thua lỗ nặng từ năm 2012?
    Thua lỗ chủ yếu do tác động của thị trường vận tải biển suy giảm, cung vượt cầu, lãi suất vay cao chiếm 80% tổng tài sản, giá nhiên liệu tăng và cạnh tranh giảm giá cước từ các hãng tàu lớn, đặc biệt là Trung Quốc.

  2. Các công cụ phân tích chiến lược nào được sử dụng trong nghiên cứu?
    Nghiên cứu sử dụng ma trận EFE, IFE để đánh giá môi trường bên ngoài và bên trong; phân tích SWOT để xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức; ma trận SPACE và QSPM để lựa chọn chiến lược tối ưu.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả khai thác đội tàu?
    Cần giảm thời gian neo chờ, tăng tỷ lệ thời gian chạy có hàng, cải tiến quy trình phối hợp với cảng biển và nâng cao năng lực quản lý vận hành tàu.

  4. Vitranschart có lợi thế cạnh tranh gì so với các đối thủ nước ngoài?
    Công ty có lợi thế về chất lượng dịch vụ, sự trung thành của khách hàng và đội ngũ nhân lực có trình độ, trong khi các đối thủ nước ngoài thường có chi phí thấp nhưng chất lượng dịch vụ chưa đảm bảo.

  5. Chiến lược nào giúp công ty vượt qua khó khăn hiện tại?
    Đa dạng hóa dịch vụ, tối ưu hóa chi phí, đầu tư công nghệ, nâng cao năng lực nhân sự và xây dựng chiến lược cạnh tranh dựa trên chất lượng dịch vụ là các giải pháp then chốt.

Kết luận

  • Vitranschart là một trong những công ty vận tải biển lớn nhất Việt Nam với đội tàu hiện đại và nguồn nhân lực dồi dào, có trình độ cao.
  • Từ năm 2012, công ty gặp khó khăn nghiêm trọng do thị trường vận tải biển suy giảm, lãi suất cao và cạnh tranh khốc liệt, dẫn đến thua lỗ nặng và giảm vốn chủ sở hữu.
  • Phân tích môi trường kinh doanh cho thấy công ty đang phản ứng trung bình với các yếu tố bên ngoài, trong khi đối thủ nước ngoài có lợi thế về vốn và mạng lưới hoạt động rộng lớn.
  • Các chiến lược đề xuất tập trung vào tối ưu hóa khai thác đội tàu, đa dạng hóa dịch vụ, cải thiện quản lý tài chính, đầu tư công nghệ và nâng cao chất lượng dịch vụ.
  • Việc triển khai các chiến lược này trong giai đoạn 2013-2018 sẽ giúp công ty vượt qua khó khăn, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo công ty cần nhanh chóng xây dựng kế hoạch chi tiết dựa trên các đề xuất, phân bổ nguồn lực phù hợp và theo dõi sát sao hiệu quả thực hiện để điều chỉnh kịp thời. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, quý độc giả và các nhà quản lý có thể liên hệ trực tiếp với công ty hoặc các chuyên gia tư vấn chiến lược.