Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và sự phát triển nhanh chóng của đất nước, công tác giáo dục pháp luật về quốc phòng và an ninh (QP&AN) cho sinh viên trở thành một nhiệm vụ cấp thiết. Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh (ĐHQG TP.HCM) với hơn 69.000 sinh viên chính quy và 138 ngành đào tạo đa dạng, đóng vai trò quan trọng trong việc trang bị kiến thức QP&AN cho thế hệ trẻ. Từ năm 2015 đến 2019, Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh của ĐHQG TP.HCM đã đào tạo khoảng 36.000 sinh viên mỗi năm, góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của sinh viên đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung làm rõ chủ trương, chính sách, pháp luật về giáo dục QP&AN áp dụng cho sinh viên ĐHQG TP.HCM, phân tích thực trạng triển khai, đánh giá hiệu quả và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục pháp luật về QP&AN. Phạm vi nghiên cứu bao gồm sinh viên các trường đại học, cao đẳng liên kết với ĐHQG TP.HCM trong giai đoạn từ tháng 1/2015 đến tháng 12/2019. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp luận cứ khoa học cho việc hoàn thiện chính sách, pháp luật và nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật về QP&AN trong hệ thống giáo dục đại học, góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng với đường lối của Đảng và pháp luật Nhà nước về giáo dục QP&AN. Ngoài ra, quan điểm tiếp cận hệ thống – cấu trúc, quan điểm logic, lịch sử và thực tiễn được vận dụng để phân tích các vấn đề liên quan. Hai lý thuyết trọng tâm là:

  • Lý thuyết giáo dục pháp luật: Giáo dục pháp luật là hoạt động có tổ chức, có mục đích nhằm hình thành tri thức pháp luật và hành vi phù hợp với quy định pháp luật, góp phần xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương.
  • Lý thuyết giáo dục quốc phòng và an ninh: Giáo dục QP&AN là bộ phận của nền giáo dục quốc dân, nhằm nâng cao ý thức, trách nhiệm công dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thông qua các biện pháp phù hợp với từng đối tượng.

Các khái niệm chính bao gồm: giáo dục pháp luật, giáo dục quốc phòng và an ninh, chủ thể và đối tượng giáo dục, nội dung và hình thức giáo dục pháp luật về QP&AN.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh, logic kết hợp với điều tra xã hội học để thu thập thông tin thực tiễn. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 36.000 sinh viên hàng năm tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh ĐHQG TP.HCM, với phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có phân tầng nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường đại học, cao đẳng liên kết. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng và hiệu quả giáo dục pháp luật về QP&AN.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2015 đến tháng 12/2019, tập trung vào việc thu thập số liệu về tổ chức, quản lý, giảng dạy, rèn luyện sinh viên và các hoạt động ngoại khóa liên quan đến giáo dục pháp luật QP&AN.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô và tổ chức giáo dục pháp luật QP&AN: Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh ĐHQG TP.HCM tiếp nhận trung bình 36.000 sinh viên mỗi năm từ khoảng 20 trường đại học, cao đẳng trong và ngoài hệ thống. Cơ sở vật chất hiện đại với 14 giảng đường, 24 bãi tập, 5 dãy nhà nội trú cho 3.000 sinh viên, đáp ứng tốt nhu cầu đào tạo.

  2. Hiệu quả học tập và cấp chứng chỉ: Từ 2015 đến 2019, tỷ lệ sinh viên hoàn thành môn học và được cấp chứng chỉ giáo dục QP&AN đạt khoảng 83,7%. Số lượng sinh viên không đạt chiếm khoảng 16,3%, chủ yếu do áp lực học tập và thời gian ngắn (4 tuần) cho chương trình rộng và sâu.

  3. Đội ngũ giảng viên và quản lý: Trung tâm có 51 giảng viên, trong đó 38 sĩ quan quân đội biệt phái và 13 giảng viên cơ hữu. Đội ngũ này được đào tạo bài bản, có trình độ chuyên môn và kỹ năng quân sự, pháp luật phù hợp với yêu cầu giảng dạy giáo dục pháp luật QP&AN.

  4. Hoạt động tuyên truyền và phổ biến pháp luật: Trung tâm tổ chức 44 đợt tuyên truyền với gần 145.000 lượt sinh viên tham dự, nâng cao nhận thức về pháp luật, cảnh giác trước các luận điệu xuyên tạc, tệ nạn xã hội và tội phạm công nghệ cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác giáo dục pháp luật về QP&AN tại ĐHQG TP.HCM đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm của sinh viên đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Việc tổ chức đào tạo với quy mô lớn, đội ngũ giảng viên chuyên nghiệp và cơ sở vật chất hiện đại là những yếu tố then chốt tạo nên hiệu quả này.

Tuy nhiên, áp lực thời gian học tập ngắn và nội dung chương trình rộng đã gây khó khăn cho sinh viên, dẫn đến tỷ lệ không hoàn thành môn học còn ở mức khoảng 16%. So với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục đại học, đây là thách thức phổ biến khi triển khai các môn học đặc thù có yêu cầu cao về kỹ năng và kiến thức thực tiễn.

Việc kết hợp giáo dục pháp luật với các hoạt động ngoại khóa, tuyên truyền đa dạng đã giúp sinh viên tiếp cận kiến thức một cách sinh động, thực tế hơn, đồng thời tăng cường khả năng nhận diện các nguy cơ an ninh, quốc phòng trong bối cảnh hiện nay. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sinh viên hoàn thành môn học theo từng năm và bảng tổng hợp số lượng sinh viên tham gia các đợt tuyên truyền pháp luật.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường thời lượng và điều chỉnh nội dung chương trình: Mở rộng thời gian học tập và điều chỉnh nội dung phù hợp để giảm áp lực cho sinh viên, nâng cao tỷ lệ hoàn thành môn học lên trên 90% trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Trung tâm phối hợp Bộ Giáo dục và Đào tạo.

  2. Nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng sư phạm và kiến thức pháp luật cho giảng viên, đặc biệt là sĩ quan quân đội biệt phái, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp giảng dạy. Thời gian thực hiện: hàng năm. Chủ thể: Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh.

  3. Đổi mới phương pháp giảng dạy và ứng dụng công nghệ: Áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực, tư duy sáng tạo và tăng cường giảng dạy trực tuyến để phù hợp với đặc điểm sinh viên hiện đại, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh. Chủ thể: Giảng viên và Trung tâm. Timeline: triển khai ngay và duy trì liên tục.

  4. Mở rộng hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật: Tăng cường các hình thức tuyên truyền đa dạng, kết hợp với các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ pháp luật, nhằm nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của sinh viên. Chủ thể: Trung tâm phối hợp các đơn vị liên kết. Thời gian: liên tục hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục quốc phòng và an ninh: Nhận diện thực trạng, khó khăn và giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật QP&AN trong môi trường đại học, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.

  2. Giảng viên và cán bộ Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh: Áp dụng các phương pháp giảng dạy, quản lý sinh viên hiệu quả, đồng thời cập nhật kiến thức pháp luật mới nhất.

  3. Sinh viên các trường đại học, cao đẳng: Nâng cao nhận thức về vai trò, trách nhiệm trong công tác quốc phòng và an ninh, hiểu rõ các quy định pháp luật liên quan.

  4. Nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các chương trình đào tạo, chính sách giáo dục pháp luật về QP&AN phù hợp với xu thế phát triển.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giáo dục pháp luật về quốc phòng và an ninh là gì?
    Giáo dục pháp luật về QP&AN là hoạt động có tổ chức nhằm trang bị tri thức pháp luật và nâng cao ý thức trách nhiệm công dân trong lĩnh vực quốc phòng và an ninh, góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh.

  2. Tại sao giáo dục pháp luật QP&AN quan trọng đối với sinh viên?
    Sinh viên là lực lượng tri thức trẻ, có vai trò xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Việc trang bị kiến thức pháp luật QP&AN giúp họ nhận thức đúng, tự giác chấp hành pháp luật và thực hiện nghĩa vụ công dân.

  3. Phương pháp giảng dạy giáo dục pháp luật QP&AN hiện nay như thế nào?
    Kết hợp phương pháp truyền thống và tích cực, sử dụng công nghệ thông tin, giảng dạy trực tuyến, kết hợp lý thuyết với thực hành, tạo môi trường học tập sinh động, phù hợp với đặc điểm sinh viên.

  4. Những khó khăn chính trong giáo dục pháp luật QP&AN cho sinh viên là gì?
    Áp lực thời gian học tập ngắn, nội dung chương trình rộng, sự đa dạng về trình độ, vùng miền, tâm lý sinh viên, cùng với hạn chế về cơ sở vật chất và đội ngũ giảng viên.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật QP&AN?
    Cần điều chỉnh chương trình, nâng cao chất lượng giảng viên, đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật và tạo môi trường học tập tích cực, hỗ trợ sinh viên trong quá trình học tập.

Kết luận

  • Giáo dục pháp luật về quốc phòng và an ninh là nhiệm vụ thiết yếu, góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân vững mạnh.
  • Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh ĐHQG TP.HCM đã tổ chức đào tạo quy mô lớn, với đội ngũ giảng viên chuyên nghiệp và cơ sở vật chất hiện đại.
  • Tỷ lệ sinh viên hoàn thành môn học đạt khoảng 83,7%, tuy nhiên vẫn còn áp lực về thời gian và nội dung chương trình.
  • Các hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật đã nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của sinh viên.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục pháp luật QP&AN nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn tới.

Next steps: Triển khai điều chỉnh chương trình, nâng cao năng lực giảng viên, đổi mới phương pháp giảng dạy và mở rộng hoạt động tuyên truyền trong vòng 3 năm tới.

Các cơ quan quản lý giáo dục, giảng viên và sinh viên cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả công tác giáo dục pháp luật về quốc phòng và an ninh, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.