Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân (HĐND) cấp huyện đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo thực thi Hiến pháp, pháp luật và nghị quyết của địa phương. Tại huyện Bến Cầu, tỉnh Tây Ninh, từ năm 2011 đến 2018, HĐND huyện đã thực hiện nhiều hoạt động giám sát nhằm nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy hoạt động giám sát còn tồn tại nhiều hạn chế như giám sát hình thức, thiếu chuyên sâu, chưa thường xuyên và hiệu quả chưa cao. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn hoạt động giám sát của HĐND huyện Bến Cầu, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động này trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động giám sát của HĐND huyện Bến Cầu trong giai đoạn 2011-2018, với trọng tâm là các hình thức giám sát tại kỳ họp, giám sát chuyên đề, chất vấn và giám sát văn bản quy phạm pháp luật. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực giám sát của HĐND huyện, góp phần xây dựng chính quyền địa phương trong sạch, vững mạnh và phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về giám sát nhà nước và quản lý công, trong đó:

  • Lý thuyết giám sát nhà nước: Giám sát là hoạt động theo dõi, kiểm tra và đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nhằm đảm bảo tuân thủ pháp luật và nghị quyết của cơ quan có thẩm quyền. Hoạt động giám sát của HĐND huyện được hiểu là tổng thể các hoạt động của HĐND, Thường trực, các Ban và đại biểu nhằm theo dõi, đánh giá việc thực hiện pháp luật và nghị quyết tại địa phương.

  • Mô hình quản lý công hiện đại: Nhấn mạnh vai trò của minh bạch, trách nhiệm giải trình và sự tham gia của nhân dân trong hoạt động quản lý nhà nước, qua đó nâng cao hiệu quả giám sát.

Các khái niệm chính bao gồm: giám sát, đối tượng giám sát, chủ thể giám sát, hình thức giám sát, hiệu lực và hiệu quả giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng kết hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học:

  • Phân tích và tổng hợp lý thuyết: Hệ thống hóa các quan điểm, khái niệm về hoạt động giám sát của HĐND cấp huyện.

  • Phương pháp thống kê: Thu thập và xử lý số liệu về cơ cấu tổ chức, nhân sự, hoạt động giám sát của HĐND huyện Bến Cầu trong giai đoạn 2011-2018.

  • Phương pháp so sánh: Đối chiếu thực trạng hoạt động giám sát của HĐND huyện Bến Cầu với các địa phương khác và các quy định pháp luật hiện hành.

  • Phương pháp thu thập thông tin tài liệu: Thu thập báo cáo, nghị quyết, văn bản pháp luật liên quan đến hoạt động giám sát.

  • Phân tích thực tiễn: Đánh giá kết quả, hạn chế và nguyên nhân của hoạt động giám sát dựa trên số liệu thực tế và các báo cáo của HĐND huyện.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ đại biểu HĐND huyện Bến Cầu nhiệm kỳ 2011-2016 và 2016-2021, cùng các báo cáo giám sát, nghị quyết và văn bản pháp luật liên quan. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ đối tượng nghiên cứu nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2011 đến tháng 12/2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu tổ chức và nhân sự HĐND huyện Bến Cầu được củng cố và nâng cao chất lượng: Nhiệm kỳ 2016-2021, số đại biểu chuyên trách tăng từ 2 lên 4 người, 100% đại biểu là đảng viên, trình độ đại học chiếm 100%, trong đó 93,3% có trình độ cao cấp lý luận chính trị trở lên. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động giám sát chuyên sâu và hiệu quả hơn.

  2. Hoạt động giám sát tại kỳ họp được tổ chức bài bản nhưng còn hạn chế về hiệu quả: Trong 10 kỳ họp thường lệ nhiệm kỳ 2011-2016, HĐND huyện đã thẩm tra trung bình 6 loại báo cáo quan trọng, với 183 ý kiến thảo luận và 125 ý kiến được giải trình. Tuy nhiên, tỷ lệ giải quyết dứt điểm các kiến nghị chỉ đạt khoảng 56,8%, nhiều ý kiến bức xúc kéo dài, đặc biệt trong lĩnh vực tranh chấp đất đai.

  3. Hình thức giám sát còn mang tính hình thức, thiếu chuyên sâu và chưa thường xuyên: Giám sát chuyên đề chủ yếu mang tính khảo sát, thiếu thông tin chuyên môn sâu, chưa đủ cơ sở để đánh giá chính xác. Một số lĩnh vực giám sát thường xuyên như văn bản quy phạm pháp luật chưa được thực hiện đầy đủ.

  4. Ý thức pháp luật và sự phối hợp của các chủ thể còn hạn chế: Đại biểu HĐND còn ngại va chạm, chưa phát huy hết vai trò giám sát; đối tượng bị giám sát chưa hợp tác tích cực, gây khó khăn cho quá trình giám sát. Mức độ hiện đại hóa phương thức giám sát còn thấp, chưa tận dụng hiệu quả công nghệ thông tin.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố: sự lãnh đạo của Ban chấp hành Đảng bộ huyện chưa thực sự sâu sát, nhận thức pháp luật của đại biểu và đối tượng bị giám sát chưa đồng bộ, nguồn lực và cơ chế hỗ trợ cho hoạt động giám sát còn hạn chế. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, huyện Bến Cầu có điểm mạnh về cơ cấu nhân sự nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc nâng cao hiệu quả giám sát chuyên sâu và xử lý kiến nghị sau giám sát.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ giải quyết kiến nghị qua các kỳ họp, bảng so sánh cơ cấu đại biểu và trình độ chuyên môn qua các nhiệm kỳ, cũng như biểu đồ phân bổ các hình thức giám sát được thực hiện. Những kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đổi mới phương thức giám sát, nâng cao năng lực đại biểu và tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức pháp luật và năng lực giám sát cho đại biểu HĐND: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về pháp luật, kỹ năng giám sát và phân tích chính sách nhằm nâng cao chất lượng đại biểu. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Ban Tổ chức Huyện ủy phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  2. Đổi mới hình thức và phương pháp giám sát, ứng dụng công nghệ thông tin: Xây dựng hệ thống thu thập, xử lý thông tin giám sát trực tuyến, tăng cường minh bạch và tương tác với cử tri qua các nền tảng số. Triển khai trong vòng 2 năm, do Thường trực HĐND huyện chủ trì phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông.

  3. Hoàn thiện cơ chế xử lý kiến nghị sau giám sát, tăng cường theo dõi, đôn đốc: Thiết lập quy trình rõ ràng về tiếp nhận, xử lý và báo cáo kết quả kiến nghị, đảm bảo tỷ lệ giải quyết kiến nghị đạt trên 80% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện là UBND huyện phối hợp với các Ban của HĐND.

  4. Tăng cường sự lãnh đạo của Ban chấp hành Đảng bộ huyện đối với hoạt động giám sát: Ban Thường vụ Huyện ủy cần ban hành các nghị quyết, chỉ thị cụ thể về nâng cao hiệu quả giám sát của HĐND, đồng thời giám sát việc thực hiện các nghị quyết này. Thời gian thực hiện liên tục trong nhiệm kỳ.

  5. Khuyến khích sự tham gia, giám sát của nhân dân và các tổ chức xã hội: Mở rộng kênh tiếp nhận ý kiến, phản ánh của cử tri, tổ chức các hội nghị tiếp xúc cử tri định kỳ, tạo điều kiện cho nhân dân tham gia giám sát. Thực hiện thường xuyên, do Tổ đại biểu HĐND và Ủy ban Mặt trận Tổ quốc huyện phối hợp tổ chức.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp: Nghiên cứu để nâng cao năng lực giám sát, hiểu rõ vai trò, phương pháp và các hình thức giám sát hiệu quả, từ đó thực hiện tốt chức năng đại diện cho nhân dân.

  2. Cán bộ, công chức làm việc tại các cơ quan nhà nước địa phương: Hiểu rõ quyền và nghĩa vụ trong hoạt động giám sát, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật và phối hợp hiệu quả với HĐND trong các hoạt động giám sát.

  3. Các nhà nghiên cứu, giảng viên chuyên ngành Luật Hiến pháp và Hành chính: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động giám sát của HĐND cấp huyện, phục vụ cho nghiên cứu, giảng dạy và phát triển khoa học pháp lý.

  4. Các tổ chức xã hội, Mặt trận Tổ quốc và cử tri địa phương: Nắm bắt vai trò, quyền lợi và cách thức tham gia giám sát hoạt động của chính quyền địa phương, góp phần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của bộ máy nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động giám sát của HĐND huyện gồm những hình thức nào?
    Hoạt động giám sát bao gồm xem xét báo cáo công tác tại kỳ họp, giám sát chuyên đề, chất vấn và trả lời chất vấn, giám sát văn bản quy phạm pháp luật, lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND bầu. Ví dụ, tại huyện Bến Cầu, giám sát chuyên đề được tổ chức giữa hai kỳ họp nhằm đánh giá việc thực hiện các chính sách cụ thể.

  2. Ai là chủ thể thực hiện giám sát trong HĐND huyện?
    Chủ thể gồm HĐND huyện tại kỳ họp, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND, tổ đại biểu và đại biểu HĐND. Mỗi chủ thể có phạm vi và phương thức giám sát riêng, phối hợp chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả. Ví dụ, Ban Pháp chế chuyên trách giám sát các vấn đề pháp luật và hoạt động của cơ quan tư pháp.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND huyện?
    Bao gồm sự lãnh đạo của Ban chấp hành Đảng bộ huyện, ý thức pháp luật và năng lực của đại biểu HĐND, sự hợp tác của đối tượng bị giám sát, mức độ hiện đại hóa phương thức giám sát và sự tham gia của nhân dân. Tại Bến Cầu, 100% đại biểu là đảng viên có trình độ cao, nhưng vẫn cần nâng cao kỹ năng giám sát chuyên sâu.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giám sát của HĐND huyện?
    Cần đào tạo nâng cao năng lực đại biểu, đổi mới phương pháp giám sát, ứng dụng công nghệ thông tin, hoàn thiện cơ chế xử lý kiến nghị và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng bộ huyện. Đồng thời, khuyến khích sự tham gia của nhân dân và các tổ chức xã hội để giám sát toàn diện.

  5. Giám sát văn bản quy phạm pháp luật được thực hiện như thế nào?
    HĐND huyện xem xét quyết định của UBND cùng cấp và nghị quyết của HĐND cấp dưới có dấu hiệu trái Hiến pháp, luật hoặc văn bản cấp trên. Thường trực HĐND có quyền yêu cầu sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản không phù hợp. Đây là công cụ quan trọng để đảm bảo tính hợp pháp và thống nhất của hệ thống pháp luật địa phương.

Kết luận

  • Hoạt động giám sát của HĐND huyện Bến Cầu có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo thực thi pháp luật và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Cơ cấu tổ chức và chất lượng đại biểu được nâng cao, tạo nền tảng cho hoạt động giám sát hiệu quả hơn.
  • Hoạt động giám sát còn tồn tại hạn chế về hình thức, chuyên sâu và hiệu quả xử lý kiến nghị chưa cao.
  • Các yếu tố như sự lãnh đạo của Đảng, ý thức pháp luật của đại biểu và đối tượng giám sát, cùng mức độ hiện đại hóa phương thức giám sát ảnh hưởng lớn đến hiệu quả hoạt động.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực đại biểu, đổi mới phương pháp giám sát, hoàn thiện cơ chế xử lý kiến nghị và tăng cường sự tham gia của nhân dân.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp.

Call to action: Các cơ quan chức năng, đại biểu HĐND và nhân dân địa phương cần phối hợp chặt chẽ để nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát, góp phần xây dựng chính quyền địa phương trong sạch, vững mạnh và phát triển bền vững.