Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2018 đến 2022, quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội, chứng kiến sự gia tăng đáng kể các vụ khiếu nại hành chính (KNHC) về đất đai, chiếm tỷ lệ lớn so với các lĩnh vực khác. Tổng số lượt người đến KN, tố cáo (KNTC), kiến nghị tại các cơ quan hành chính quận và phường lên tới hơn 11.000 lượt, trong đó hơn 70% liên quan đến đất đai. Vấn đề nghiên cứu tập trung vào thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai trên địa bàn quận Thanh Xuân, nhằm phát hiện những thuận lợi, bất cập trong công tác này, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các vụ việc KNHC về đất đai từ năm 2018 đến nay, tập trung tại các cơ quan hành chính quận và phường trên địa bàn quận Thanh Xuân. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng, phân tích nguyên nhân phát sinh khiếu nại, đồng thời đề xuất phương hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật và công tác giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, đồng thời góp phần ổn định an ninh chính trị và phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình pháp luật hành chính, đặc biệt là các quy định về khiếu nại hành chính và quản lý đất đai. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm: (1) Lý thuyết về quyền khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính, nhấn mạnh quyền của công dân trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp khi bị xâm phạm bởi quyết định hành chính; (2) Lý thuyết về quản lý nhà nước về đất đai, tập trung vào vai trò của cơ quan hành chính trong việc quản lý, cấp phát, thu hồi và giải quyết tranh chấp đất đai. Các khái niệm chính bao gồm: khiếu nại hành chính về đất đai, quyền khiếu nại của công dân, giải quyết khiếu nại hành chính, thẩm quyền giải quyết khiếu nại, quy trình giải quyết khiếu nại, và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ báo cáo của UBND quận Thanh Xuân, các phòng ban liên quan như Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Thanh tra, cùng các văn bản pháp luật liên quan đến khiếu nại hành chính và đất đai. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đơn khiếu nại hành chính về đất đai được tiếp nhận và giải quyết trên địa bàn quận trong giai đoạn 2018-2022, với tổng số hơn 11.000 lượt người liên quan. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu toàn bộ (census) nhằm đảm bảo tính đầy đủ và chính xác của dữ liệu. Phương pháp phân tích sử dụng kết hợp phân tích - tổng hợp, so sánh và phân loại để đánh giá thực trạng, ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của công tác giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến năm 2023, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Gia tăng số lượng khiếu nại về đất đai: Từ năm 2018 đến 2022, số đơn khiếu nại về cấp, thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) tăng từ 42 đơn lên 83 đơn mỗi năm, tương đương mức tăng khoảng 97%. Số đơn khiếu nại về thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng và hỗ trợ tái định cư dao động từ 138 đến 172 đơn mỗi năm tại các phường.

  2. Tỷ lệ giải quyết khiếu nại đạt mức trung bình: Trong 5 năm, UBND quận Thanh Xuân tiếp nhận 329 đơn khiếu nại đủ điều kiện giải quyết, chiếm 97,9% tổng số đơn. Tỷ lệ giải quyết thành công đạt trên 75%, tuy nhiên số đơn tồn đọng chưa giải quyết tăng từ 3 đơn năm 2018 lên 9 đơn năm 2022.

  3. Phân bố khiếu nại tập trung tại cấp phường: Các phường như Thượng Đình, Kim Giang, Phương Liệt có số lượng đơn khiếu nại về đất đai cao nhất, với tỷ lệ giải quyết đạt trên 95% nhưng vẫn còn tồn đọng đơn kéo dài.

  4. Khiếu nại về quyết định xử phạt vi phạm hành chính tăng: Số đơn khiếu nại về quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai tăng từ 14 đơn năm 2018 lên 39 đơn năm 2022, chiếm 22% tổng số đơn khiếu nại về đất đai.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân gia tăng khiếu nại về đất đai xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, công tác thu hồi đất, bồi thường, tái định cư còn nhiều bất cập như giá đất thấp hơn thị trường, quy trình thu hồi đất chưa minh bạch, gây bức xúc cho người dân. Về chủ quan, công tác tuyên truyền pháp luật chưa hiệu quả, nhận thức pháp luật của người dân và cán bộ công chức còn hạn chế, dẫn đến khiếu nại vượt cấp, kéo dài. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với xu hướng gia tăng khiếu nại hành chính về đất đai tại các đô thị lớn khác, đồng thời phản ánh những hạn chế trong quản lý nhà nước về đất đai. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cột thể hiện số lượng đơn khiếu nại theo năm và tỷ lệ giải quyết sẽ giúp minh họa rõ nét xu hướng và hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại. Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để đề xuất các giải pháp cải thiện công tác giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân và cán bộ: Tổ chức các lớp tập huấn, tuyên truyền pháp luật về đất đai và khiếu nại hành chính định kỳ, nhằm nâng cao hiểu biết và ý thức chấp hành pháp luật, giảm thiểu khiếu nại không có cơ sở. Mục tiêu tăng tỷ lệ người dân hiểu đúng quy trình khiếu nại lên trên 80% trong vòng 2 năm, do UBND quận phối hợp với các phường thực hiện.

  2. Hoàn thiện chính sách pháp luật và quy trình giải quyết khiếu nại: Rà soát, sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến khiếu nại hành chính về đất đai để đảm bảo tính đồng bộ, rõ ràng, minh bạch. Xây dựng quy trình chuẩn hóa, mẫu hóa các thủ tục, giấy tờ liên quan đến giải quyết khiếu nại. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với UBND quận chủ trì.

  3. Tăng cường năng lực và đạo đức đội ngũ cán bộ công chức: Đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, nâng cao phẩm chất đạo đức, trách nhiệm công vụ cho cán bộ làm công tác giải quyết khiếu nại. Thiết lập cơ chế khen thưởng và xử lý nghiêm các hành vi sai phạm, nhũng nhiễu. Mục tiêu giảm 30% số vụ khiếu nại liên quan đến thái độ cán bộ trong 3 năm, do UBND quận và các phường thực hiện.

  4. Cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin: Rút ngắn thời gian giải quyết khiếu nại, áp dụng hệ thống quản lý hồ sơ điện tử, công khai tiến độ giải quyết trên cổng thông tin điện tử để tăng tính minh bạch và giám sát của người dân. Thời gian triển khai trong 2 năm, do UBND quận phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông thực hiện.

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành và giám sát xã hội: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan hành chính, tổ chức chính trị xã hội trong công tác giải quyết khiếu nại. Khuyến khích sự tham gia giám sát của các tổ chức xã hội nhằm nâng cao hiệu quả và tính công khai. Thời gian thực hiện liên tục, do UBND quận chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức làm công tác giải quyết khiếu nại hành chính: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận, thực tiễn và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác, giúp họ hiểu rõ quy trình, thẩm quyền và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác giải quyết khiếu nại về đất đai.

  2. Lãnh đạo các cơ quan hành chính nhà nước: Tài liệu giúp lãnh đạo nắm bắt thực trạng, ưu điểm, hạn chế trong công tác giải quyết khiếu nại, từ đó có chỉ đạo phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai.

  3. Nhà nghiên cứu và học viên chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Luận văn cung cấp hệ thống kiến thức pháp lý, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp có giá trị tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực quản lý nhà nước và pháp luật hành chính.

  4. Người dân và tổ chức có liên quan đến đất đai: Giúp hiểu rõ quyền và nghĩa vụ khi thực hiện quyền khiếu nại hành chính, quy trình giải quyết khiếu nại, từ đó bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình một cách hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Khiếu nại hành chính về đất đai là gì?
    Khiếu nại hành chính về đất đai là quyền của người sử dụng đất hoặc người có quyền lợi liên quan yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét lại quyết định hoặc hành vi hành chính trong lĩnh vực đất đai khi cho rằng các quyết định hoặc hành vi đó vi phạm pháp luật và xâm phạm quyền lợi hợp pháp của mình.

  2. Ai có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai?
    Thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu thuộc về Chủ tịch UBND cấp xã hoặc cấp huyện tùy theo đối tượng quyết định hành chính bị khiếu nại. Khiếu nại lần hai do Chủ tịch UBND cấp huyện hoặc cấp tỉnh giải quyết. Trường hợp không đồng ý với quyết định giải quyết lần hai, người khiếu nại có thể khởi kiện tại Tòa án hành chính.

  3. Thời hạn giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai là bao lâu?
    Thời hạn giải quyết khiếu nại lần đầu không quá 30 ngày, có thể kéo dài tối đa 45 ngày đối với vụ việc phức tạp. Thời hạn giải quyết khiếu nại lần hai không quá 30 ngày, có thể kéo dài tối đa 45 ngày trong trường hợp đặc biệt.

  4. Nguyên nhân chính dẫn đến khiếu nại hành chính về đất đai tăng cao?
    Nguyên nhân bao gồm bất cập trong công tác thu hồi đất, bồi thường, tái định cư; quy trình giải quyết khiếu nại còn chậm, thiếu minh bạch; nhận thức pháp luật của người dân và cán bộ công chức còn hạn chế; sự phối hợp giữa các cơ quan chưa đồng bộ.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai?
    Cần nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân và cán bộ, hoàn thiện chính sách pháp luật, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường đào tạo cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường phối hợp liên ngành cùng giám sát xã hội.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận, pháp luật và thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai trên địa bàn quận Thanh Xuân trong giai đoạn 2018-2022.
  • Phân tích chi tiết các loại khiếu nại phổ biến, tỷ lệ giải quyết và tồn đọng, đồng thời chỉ ra nguyên nhân khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến công tác giải quyết.
  • Đề xuất hệ thống giải pháp toàn diện nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai, bao gồm nâng cao nhận thức, hoàn thiện pháp luật, cải cách thủ tục, đào tạo cán bộ và tăng cường phối hợp.
  • Kết quả nghiên cứu có giá trị thực tiễn cao, góp phần hỗ trợ các cơ quan quản lý nhà nước và người dân trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp và phát triển bền vững lĩnh vực đất đai.
  • Khuyến nghị các cơ quan chức năng triển khai các giải pháp trong vòng 1-3 năm tới để đạt hiệu quả tối ưu, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý nhà nước tại quận Thanh Xuân và các địa phương liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo quyền lợi của người dân và phát triển bền vững lĩnh vực đất đai.