Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng phát triển mạnh mẽ, nhu cầu vận chuyển hàng hóa bằng container tăng cao đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về tối ưu hóa hành trình vận tải container, đặc biệt là vận tải đường bộ nội địa tại Việt Nam. Từ năm 2019 đến 2023, hãng tàu Heung A Line Việt Nam đã vận chuyển hàng trăm nghìn TEUs container xuất khẩu qua khu vực phía Nam, chiếm khoảng 67% tổng sản lượng xuất khẩu của cả nước. Tuy nhiên, hệ thống vận tải container đường bộ hiện nay còn nhiều hạn chế do cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, chi phí vận tải cao và tình trạng ùn tắc giao thông thường xuyên tại các tuyến đường trọng điểm như TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xây dựng mô hình toán học tối ưu hóa hành trình vận tải container xuất khẩu bằng đường bộ tại khu vực phía Nam của hãng tàu Heung A Line Việt Nam, nhằm giảm thiểu chi phí vận tải, nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng tính cạnh tranh cho doanh nghiệp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dữ liệu từ năm 2019 đến 2024, với phân tích chi tiết sản lượng container, vị trí kho bãi, chi phí vận tải và các yếu tố ảnh hưởng tại 13 tỉnh thành trọng điểm phía Nam như Bình Dương, Đồng Nai, TP. Hồ Chí Minh, Bà Rịa - Vũng Tàu, Cần Thơ, Long An, Tiền Giang, v.v. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý logistics đưa ra quyết định chiến lược, đồng thời góp phần phát triển bền vững ngành vận tải container tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về tối ưu hóa vận tải container, trong đó trọng tâm là quy hoạch tuyến tính (Linear Programming - LP). Quy hoạch tuyến tính là kỹ thuật toán học nhằm tìm ra phương án sử dụng tối ưu các nguồn lực hạn chế để đạt mục tiêu tối đa hóa lợi ích hoặc tối thiểu hóa chi phí. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Tối ưu hóa (Optimization): Quá trình tìm kiếm giải pháp tốt nhất trong số các phương án khả thi, nhằm giảm thiểu chi phí hoặc tối đa hóa hiệu quả vận tải.
  • Quy hoạch tuyến tính: Mô hình toán học với hàm mục tiêu và các ràng buộc tuyến tính, được áp dụng để giải quyết bài toán phân bổ nguồn lực trong vận tải container.
  • Chuỗi cung ứng (Supply Chain): Hệ thống liên kết các bên tham gia từ sản xuất đến tiêu thụ, trong đó vận tải container đóng vai trò trung tâm.
  • Hành trình vận tải container: Quá trình di chuyển container từ kho bãi đến cảng xuất khẩu, bao gồm các tuyến đường bộ nội địa.
  • Chi phí vận tải: Bao gồm chi phí vận chuyển theo kilômét, phí dịch vụ nâng hạ container, và các phụ phí liên quan.

Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng việc tối ưu hóa luồng vận tải container giúp giảm thiểu chi phí vận hành, nâng cao năng lực cạnh tranh và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp: Báo cáo tài chính, thống kê vận tải container của Heung A Line Việt Nam giai đoạn 2019-2024, các báo cáo nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước.
    • Dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn chuyên sâu 5 chuyên gia trong ngành logistics, bao gồm ban lãnh đạo Heung A, quản lý kho bãi, nhân viên vận tải và khách hàng.

  • Phương pháp phân tích:

    • Nghiên cứu định tính nhằm xác định các thành phần cấu thành chi phí vận tải và các yếu tố ảnh hưởng đến hành trình vận tải container.
    • Nghiên cứu định lượng sử dụng mô hình quy hoạch tuyến tính, áp dụng công cụ Microsoft Excel Solver để xây dựng và giải bài toán tối ưu hóa hành trình vận tải container đường bộ.
    • Cỡ mẫu phỏng vấn gồm 5 chuyên gia có kinh nghiệm trên 10 năm trong lĩnh vực logistics và vận tải container.
    • Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2023 đến tháng 4/2024, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xây dựng mô hình, tính toán và đề xuất giải pháp.

Quy trình nghiên cứu gồm hai giai đoạn chính: (1) nghiên cứu sơ bộ định tính để điều chỉnh mô hình và (2) nghiên cứu chính thức định lượng để tính toán và lựa chọn phương án tối ưu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phân bố sản lượng container xuất khẩu:
    Trong giai đoạn tháng 11/2023 đến tháng 4/2024, sản lượng container xuất khẩu tại 13 tỉnh phía Nam có sự biến động đáng kể. Bình Dương và Cần Thơ là hai tỉnh có sản lượng xuất khẩu lớn và tăng trưởng ổn định, với sản lượng trung bình hàng tháng đạt khoảng 800-1.000 TEUs. TP. Hồ Chí Minh có sản lượng biến động do cấu trúc kinh tế đa dạng, dao động từ 600 đến 1.400 TEUs mỗi tháng.

  2. Tỷ trọng phương thức vận tải:
    Vận tải đường bộ chiếm ưu thế với tỷ trọng trung bình 64,6% trong tổng khối lượng container xuất khẩu giai đoạn 2020-2023, trong khi vận tải đường sắt và đường thủy nội địa chiếm lần lượt khoảng 6,14% và 29,26%. Điều này phản ánh sự linh hoạt và phổ biến của vận tải đường bộ trong chuỗi cung ứng container tại Việt Nam.

  3. Chi phí vận tải và vị trí kho bãi:
    Chi phí vận tải container đường bộ được tính theo kilômét, với mức phí vận tải trung bình dao động từ 1.000 đến 1.500 VNĐ/km tùy tuyến đường. Hai kho bãi chính cung cấp container cho Heung A tại miền Nam là Vietfracht Depot (8 ha, sức chứa 7.500 TEUs) và Cát Lái Terminal (40 ha, sức chứa 40.000 TEUs). Vị trí địa lý thuận lợi của các kho bãi này giúp giảm chi phí vận tải và thời gian giao nhận.

  4. Phương án tối ưu hóa hành trình vận tải:
    Qua mô hình quy hoạch tuyến tính và sử dụng Solver, phương án đề xuất giảm tổng chi phí vận tải container đường bộ khoảng 12-15% so với phương án hiện tại của Heung A. Phương án tối ưu tập trung vào việc phân bổ container từ các depot đến nhà máy theo khoảng cách ngắn nhất, đồng thời cân đối số lượng container cung cấp và nhu cầu thực tế của nhà máy.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy vận tải đường bộ vẫn là phương thức chủ đạo trong vận chuyển container xuất khẩu tại khu vực phía Nam, phù hợp với đặc điểm địa hình và hạ tầng giao thông hiện tại. Việc tối ưu hóa hành trình vận tải container bằng quy hoạch tuyến tính giúp giảm thiểu chi phí vận tải, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực kho bãi và đội xe.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả phù hợp với nhận định của các tác giả về vai trò quan trọng của quy hoạch tuyến tính trong tối ưu hóa vận tải container. Việc ứng dụng công cụ Solver trong Excel cho phép giải quyết bài toán phức tạp với nhiều biến và ràng buộc, mang lại giải pháp thực tiễn và khả thi cho doanh nghiệp.

Biểu đồ phân bố sản lượng container theo tỉnh và bảng chi phí vận tải theo tuyến đường có thể được sử dụng để minh họa trực quan các yếu tố ảnh hưởng và hiệu quả của phương án tối ưu. Ngoài ra, mô hình cũng cho phép điều chỉnh linh hoạt theo biến động nhu cầu và chi phí trong tương lai.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tối ưu hóa phân bổ container từ kho bãi đến nhà máy:
    Áp dụng mô hình quy hoạch tuyến tính để phân bổ container dựa trên khoảng cách và nhu cầu thực tế, giảm chi phí vận tải trung bình ít nhất 10% trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý logistics Heung A.

  2. Nâng cao hiệu quả sử dụng kho bãi:
    Tăng cường quản lý và sắp xếp container tại các depot chính như Vietfracht và Cát Lái nhằm nâng cao công suất sử dụng lên 85-90% trong năm 2024. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý kho bãi và đối tác liên kết.

  3. Đầu tư cải thiện hạ tầng giao thông nội bộ:
    Hợp tác với các cơ quan chức năng để cải thiện các tuyến đường kết nối kho bãi và nhà máy, giảm thiểu thời gian vận tải trung bình từ 4-5 giờ xuống còn 3-4 giờ trong 1-2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Heung A phối hợp với chính quyền địa phương.

  4. Đào tạo và nâng cao năng lực đội ngũ vận tải:
    Tổ chức các khóa đào tạo về quản lý vận tải và sử dụng công nghệ tối ưu hóa cho nhân viên vận tải, nhằm nâng cao hiệu quả vận hành và giảm thiểu sai sót trong 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự và phòng vận tải Heung A.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý logistics và vận tải container:
    Luận văn cung cấp công cụ và giải pháp tối ưu hóa hành trình vận tải, giúp họ nâng cao hiệu quả quản lý và giảm chi phí vận hành.

  2. Doanh nghiệp vận tải và kho bãi:
    Tham khảo mô hình phân bổ container và các yếu tố ảnh hưởng để cải thiện quy trình vận tải và khai thác kho bãi hiệu quả hơn.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế, logistics:
    Cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực tiễn về tối ưu hóa vận tải container, làm tài liệu tham khảo học thuật.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về giao thông và logistics:
    Hỗ trợ xây dựng chính sách phát triển hạ tầng và quản lý vận tải container phù hợp với thực tế thị trường và nhu cầu phát triển kinh tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao vận tải đường bộ chiếm ưu thế trong vận chuyển container tại Việt Nam?
    Vận tải đường bộ linh hoạt, phù hợp với địa hình đa dạng và hạ tầng giao thông hiện có, chiếm hơn 64% tổng khối lượng container xuất khẩu, giúp kết nối hiệu quả giữa kho bãi và cảng biển.

  2. Mô hình quy hoạch tuyến tính giúp gì cho việc tối ưu hành trình vận tải?
    Mô hình này cho phép xác định phương án phân bổ container và lựa chọn tuyến đường tối ưu nhằm giảm thiểu tổng chi phí vận tải trong điều kiện các ràng buộc về nguồn lực và nhu cầu.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến chi phí vận tải container đường bộ?
    Bao gồm số lượng container yêu cầu của nhà máy, số lượng container cung cấp từ kho bãi, vị trí kho bãi, chi phí vận tải theo kilômét và phí dịch vụ nâng hạ container.

  4. Phương án tối ưu đề xuất có thể áp dụng cho các hãng tàu khác không?
    Mô hình và phương pháp có tính tổng quát, có thể điều chỉnh phù hợp với đặc thù hoạt động của các hãng tàu khác trong khu vực và điều kiện thực tế.

  5. Làm thế nào để doanh nghiệp vận tải áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn?
    Doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận quản lý kho bãi, vận tải và khách hàng, sử dụng công cụ tối ưu hóa để lập kế hoạch vận tải hàng ngày, đồng thời đào tạo nhân viên vận hành.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng thành công mô hình toán học tối ưu hóa hành trình vận tải container xuất khẩu bằng đường bộ tại khu vực phía Nam cho hãng tàu Heung A Line Việt Nam.
  • Phương pháp quy hoạch tuyến tính kết hợp công cụ Solver trong Excel giúp giảm chi phí vận tải trung bình từ 12-15% so với phương án hiện tại.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và công cụ hỗ trợ quản lý vận tải, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững ngành logistics tại Việt Nam.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào tối ưu phân bổ container, nâng cao hiệu quả kho bãi, cải thiện hạ tầng và đào tạo nhân lực.
  • Bước tiếp theo là triển khai thử nghiệm mô hình trong thực tế vận hành của Heung A và mở rộng nghiên cứu áp dụng cho các khu vực khác, đồng thời cập nhật dữ liệu để điều chỉnh mô hình phù hợp với biến động thị trường.

Quý độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng các giải pháp tối ưu hóa hành trình vận tải container để nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững trong ngành logistics.